Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 84 (1995): Nasza Przeszłość

Artykuły

Problem antysemityzmu na łamach "Przeglądu Katolickiego" w latach 1863-1914

  • Krzysztof Lewalski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1995.84.187-209  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1995

Abstrakt

„Przegląd Katolicki” był jedynym periodykiem poświęconym tematyce społecznej i religijnej ukazującym się w Królestwie Polskim (wówczas części Cesarstwa Rosyjskiego) w drugiej połowie XIX wieku. Większość tekstów napisali duchowni, a niektórzy z nich mieli później otrzymać wysokie awanse kościelne. W latach 60. i 70. XIX w. „Przegląd Katolicki” nie przywiązywał dużej wagi do problematyki stosunków z Żydami. Jednak na początku następnej dekady narastająca fala antysemityzmu skłoniła „Przegląd Katolicki” do poświęcenia większej uwagi Żydom i w pewnym stopniu nawiązania do panującego klimatu opinii. Miesięcznik nie dystansował się od nawoływań do zwalczania Żydów na płaszczyźnie gospodarczej, społecznej i politycznej, aby ograniczyć ich wpływy we wspólnocie chrześcijańskiej. Rasowy antysemityzm został jednak potępiony w mocnych słowach i uznany za niezgodny z doktryną Kościoła. Ale już wtedy opinie i sądy „Przeglądu Katolickiego” nie były wolne od nadmiernych uproszczeń: Żydów traktowano zazwyczaj jako wspólnotę zwartą, połączoną więzami niewzruszonej solidarności. Co więcej, dla wielu autorów działalność, w którą zazwyczaj angażowali się Żydzi, była przykładem odrażającego działania kapitalizmu. W rezultacie za zło tego systemu zrzucano winę na Żydów. W miarę nasilania się nastrojów antysemickich „Przegląd Katolicki” zaczął zastanawiać się nad sposobami rozwiązania problemu żydowskiego. Jednym z nich było nawrócenie. Kiedy jednak stawało się coraz bardziej jasne, że konwersja może być skuteczna tylko w indywidualnych przypadkach, redaktorzy stopniowo przesunęli swoje sympatie na izolacjonistyczny program ks. Morawskiego. Opowiadał się za całkowitą izolacją wspólnoty chrześcijańskiej od Żydów. Chrześcijanie mieli rozwijać silne więzi solidarności i ignorować Żydów.

Bibliografia

  1. Bender R., Społeczne inicjatywy chrześcijańskie w Królestwie Polskim 1905-1918, Lublin 1978. [Google Scholar]
  2. Giełżyński W., Prasa warszawska 1661-1914, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  3. Jeske-Choiński T., Neofici -polscy. Materiały historyczne, Warszawa 1904. [Google Scholar]
  4. Kaczmarek I., „Przegląd Katolicki” w latach 1863-1915, w: „Przegląd Tomistyczny” 3:1987. [Google Scholar]
  5. Lewalski K., Szkic do dziejów misji chrześcijańskich wśród Żydów na ziemiach polskich w XVIII—XX wieku, „Studia Historyczne” 36:1993. [Google Scholar]
  6. Morawski M., Asemityzm, Kraków 1896. [Google Scholar]
  7. Żebrowski R., Dzieje Żydów w Polsce. Kalendarium, Warszawa 1993. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.