Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
##common.pageHeaderLogo.altText##

Bd. 28 (2021)

Artykuły

Powołanie Komitetu Polskiego w Sztokholmie w latach pierwszej wojny światowej

  • Stanisław Witkowski
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2021.695-723  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2021-12-31

Abstract

Artykuł przedstawia proces formowania się Komitetu Polskiego w Sztokholmie w czasie I wojny światowej. Autor weryfikuje dotychczasowe ustalenia badaczy tej problematyki. Józefa Ledóchowska USJK stwierdza, iż Komitet Polski Sztokholmie powstał z inicjatywy Aleksandra Lednickiego prezesa Rady Zjazdów Polskiej Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny i Komitetu Polskiego w Moskwie. Odmienny pogląd dotyczący powołania sztokholmskiego Komitetu przedstawił Andrzej Nils Uggla. Twierdził on, że organizacja ta powstała z inicjatywy emigracji polskiej w Szwecji wywodzącej się z potomków emigrantów przybyłych do tego kraju po powstaniu styczniowym wspartych przez narodowych demokratów. Wymienieni powyżej badacze nie przedstawili odniesień do materiałów źródłowych na których oparli swoje ustalenia. Autor powyższego artykułu w oparciu o źródła pochodzące ze szwedzkich archiwów i szwedzkiej prasy, a także archiwów polskich i kwerendzie prasy polskiej wydawanej w Rosji, konfrontuje oba przedstawione poglądy. Analizując szczegółowo wymienione źródła ustalił, że proces powołania Komitetu Polskiego w stolicy Szwecji został podjęty w czasie misji do Sztokholmu Józefa Everta, wiceprezesa moskiewskiego Komitetu Polskiego i jednocześnie członka Wydziału Wykonawczego Rady Zjazdów POPOW. Na czele obu tych organizacji stał A. Lednicki. Efektem przeprowadzonych w Sztokholmie rozmów była oferta złożona przez J. Everta, przeznaczenia określonej kwoty pieniężnej z funduszy organizacji pomocowych działających na terenie Rosji, która miała być przeznaczona na działalność przyszłej nowo powołanej organizacji charytatywnej. Organizacją tej nowej struktury mającej nieść pomoc przebywającym w Szwecji Polakom bez względu na fakt czyimi byli poddanymi, mieli zająć się już sami wychodźcy przebywający na terytorium Szwecji. Reasumując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż Komitet Polski powołano z inicjatywy wychodźstwa polskiego w Rosji, a wykonawcami byli przebywający w Szwecji polscy wychodźcy na czele z Alfem de Pomianem. Sam proces formowania się Komitetu Polskiego przechodził kilka etapów. Począwszy od pierwszych dni stycznia 1916 roku, kiedy to pojawiła się pierwsza jeszcze nie do końca ukształtowana forma organizacyjna. Następnie nieudana próba połączenia z Polskim Odziałem przy Komitecie Rosyjskim w Sztokholmie. Ostatecznie zakończona w trzeciej dekadzie marca 1916 roku ogłoszeniem informacji powołaniu Komitetu Pośredniczącego na łamach szwedzkiej i polskiej prasy.

Literaturhinweise

  1. Archiwalia szwedzkie [Google Scholar]
  2. Auszug der Statuten des Polnischen Vemittlungs Komites in Stockholm, Consul A. de Pomians arkiv, Landsarkivet i Vadstena, RA, [dalej: Consul A. de Pomians arkiv LV RA], karty bez paginacji. [Google Scholar]
  3. Domniemany statut Komitetu Polskiego w Sztokholmie, s. 2, mps, Consul A. de Pomians arkiv, LV RA, karty bez paginacji. [Google Scholar]
  4. Jean de Lasoski Riksarkivet Statens Utlänningskommission, Stockholm, kanslibyrån volume D 1 A:51. [Google Scholar]
  5. Jean de Lasoski. Riksarkivet Statens Polisbyrå, Stockholm, volume E6:37. [Google Scholar]
  6. Polnisches Vermittlungs Komité, Stockholm, Consul A. de Pomians arkiv, LV RA, rkps, karty bez paginacji. [Google Scholar]
  7. Sniatopelk-Czetwertynska Sophie. Riksarkivet Statens Polisbyrå, volume E6:4. [Google Scholar]
  8. Sviatopolu-Czetuertywski Severin. Riksarkivet Statens Polisbyrå, Stockholm, volume E6:4. [Google Scholar]
  9. W. Rabski, do A. de Pomiana, Petrograd 14/27 VIII 1916, Consul A. de Pomians, LV RA, [atkrytka] rkps., karty bez paginacji. [Google Scholar]
  10. Archiwalia polskie [Google Scholar]
  11. Deklaracja Antoniego Bronisława Dobrowolskiego w sprawie wystąpienia z Komitetu Polskiego w Stockholmie, Stockholm, 10 listopada 1916 r., APK, z. NKN, sygn. 50, k. 413-414. [Google Scholar]
  12. J. Ledóchowska do I. Żylicza w Kopenhadze, Djursholm, 5, 12, 16, 20 XII 1915, Archiwum Główne Urszulanek Serca Jezusa Konającego w Pniewach [dalej: AGUSJKP], kop. mps, nr 193, 194, 198, 199, w: „Listy”, T. 3, 1914-1918. [Google Scholar]
  13. J. Ledóchowska do M. Sokolnickiego, Djursholm, 12 I [1916], AGUSJKP, kopia mps, nr 204, w: „Listy”, T. 3, 1914-1918, s. 199 [Google Scholar]
  14. J. Ledóchowska do M. Sokolnickiego, Djursholm, 12 XII [1915], AGUSJKP, kop. mps, nr 196, w: „Listy”, T. 3, 1914-1918. [Google Scholar]
  15. Protokół narady członków C.K.O. z 8/21 grudnia 1915 r., Archiwum Akt Nowych w Warszawie, z. Centralny Komitet Obywatelski [dalej: AAN w Warszawie, z. CKO w Piotrogrodzie], sygn. 1, k. 49. [Google Scholar]
  16. Protokół narady członków Centralnego Komitetu Obywatelskiego z 16/29 grudnia 1915 r., AAN, z. CKO w Piotrogrodzie, sygn. 1, k. 51. [Google Scholar]
  17. Protokół posiedzenia Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu 6 października 1917 r., AAN w Warszawie, z. Komitet Narodowy Polski w Paryżu [dalej: AAN w Warszawie z. KNP w Paryżu]. sygn. 1, k. 100. [Google Scholar]
  18. S. Wędkiewicz do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Piotrkowie, Sztokholm, 29 października 1916, Archiwum Państwowe w Krakowie, z. Naczelny Komitet Narodowy [dalej: APK, z. NKN], sygn. 50, k. 200. [Google Scholar]
  19. S. Wędkiewicz do dr J. Dąbrowskiego [w Krakowie], Stockholm, z 12 i 22 listopada 1916 r., APK, z. NKN, sygn. 50, k. 256, 344. [Google Scholar]
  20. S. Wędkiewicz do sekretariatu generalnego NKN w Krakowie, 8 października [1916], APK, z. NKN, sygn. 50, k. 138-139. [Google Scholar]
  21. S. Wędkiewicz do sekretariatu generalnego NKN w Krakowie, Sztokholm, 10 lutego 1917 r., APK, z. NKN, sygn. 50, k. 492. [Google Scholar]
  22. S. Wędkiewicz. Szwedzi zainteresowani Polską, APK, z. NKN, sygn. 50, k. 611. [Google Scholar]
  23. W. Rabski do Ferdynanda Hoesicka, Stockholm, 30 VII 1916, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Zakład Rękopisów, sygn. III. 11080, k. 26-27. [Google Scholar]
  24. W. Żukowski do CKO w Piotrogrodzie, [Piotrogród], 19 I /1 II 1916 r. AAN w Warszawie, z. CKO, sygn. 41, k. 66. „ [Google Scholar]
  25. W. Żukowski do Wydziału Wykonawczego Rady Zjazdu w Moskwie, [Piotrogród], 18/31 I 1916 r., Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół Centralny Komitet Obywatelski [dalej: AAN w Warszawie, z. CKO], sygn. 41, k. 67. [Google Scholar]
  26. Prasa [Google Scholar]
  27. (P.), W Piotrogrodzie podczas wojny, „Dziennik Poznański”, nr 8, 12 I 1917, s. 2. [Google Scholar]
  28. De polska flyktingarna i Sverige, „Dagens Nyheter”, 22 III 1916, s. 1. [Google Scholar]
  29. de Pomian A., De polska legionerna i världskriget, „Aftonbladet”, 13 VI 1915, s. 6. [Google Scholar]
  30. de Pomian A., De polska legionerna i världskriget, „Landstormsblad”, Stockholms 1915, P. A. Norstedt & Söner, s. 11-12. [Google Scholar]
  31. de Pomian A., Polska förmedlingskommittén, „Aftonbladet”, 24 III 1916, s. 5. [Google Scholar]
  32. Domaszowski S., Z wycieczki do Skandynawii, „Gazeta Polska”, Moskwa, nr 153, 5/18 VI 1916, s. 1-2. [Google Scholar]
  33. Fundusze dla polaków w Sztokholmie, „Kurier Poznański”, nr 137, 17 VI 1916, s. 6. [Google Scholar]
  34. Komitet Polski w Sztokholmie, „Gazeta Polska”, Moskwa, nr 32, 2/15 II 1916 r. s. 1. [Google Scholar]
  35. Oddział polski w Sztokholmie, „Dziennik Poznański”, nr 120, 26 V 1916, s. 4. [Google Scholar]
  36. Polska flyktingar i Sverige, „Aftonbladet”, 22 III 1916, s. 7. [Google Scholar]
  37. W Królestwie, Niemczech i Szwecji. (Wywiad z p. J. Evertem), „Gazeta Polska”, Moskwa, nr 42, 4/17 XII 1915 r., s. 1-2. [Google Scholar]
  38. Z działalności Komitetu polskiego w Sztokholmie, Berlin 7 IV (WAT), „Kurier Poznański”, nr 83, 9 IV 1916, s. 3. [Google Scholar]
  39. Źródła drukowane [Google Scholar]
  40. Lednicki A., Pamiętnik 1914-1918, wstęp i oprac. Z. Koziński, Kraków 1994, przypis 54, s. 74. [Google Scholar]
  41. Proces Lednickiego. Fragmenty z dziejów odbudowy Polski, według stenogramów opracował, wstępem i przypisami opatrzył Zygmunt Wasilewski, Warszawa 1924. [Google Scholar]
  42. Opracowania [Google Scholar]
  43. Bazylow L., Obalenie caratu wyd. II, Warszawa 1977. [Google Scholar]
  44. Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915-1918, wstęp J. Pajewski, przyp. oprac. D. Płygawko, tekst przygotował do druku T. Jodełka-Burzecki, Warszawa 1982. [Google Scholar]
  45. Gątarczyk A., Seweryn Książę Czetwertyński. Biografia, Radzyń Podlaski 2007. [Google Scholar]
  46. Hildebrand K., Donaumonarkien i krig. Studier och intryck i Österrike-Ungern juni-juli 1915, Stockholm 1915. [Google Scholar]
  47. Ledóchowska J., Życie i działalność Julii Urszuli Ledóchowskiej, Poznań 1975. [Google Scholar]
  48. Ledóchowska U., Historia Kongregacji Sióstr Urszulanek Najświętszego Serca Jezusa Konającego, tekst do druku przygotował zespół: s. A. Górska, s. A. Jakubiak, s. A. Kosicka, s. J. Zdybicka, Poznań 1987. [Google Scholar]
  49. Löfgren E. O., Karl Hildebrand [nekrolog], „Historisk Tidskrift”, 1952, s. 357-358. [Google Scholar]
  50. Mądzik M., Polskie Towarzystwo Pomocy Ofiarom Wojny w Rosji w latach I wojny światowej, Lublin 2011. [Google Scholar]
  51. Piber A., Pomian-Hajdukiewicz Alfons (Alf) Karol (1867-1972), w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Wrocław 1983, s. 381-382. [Google Scholar]
  52. Piotrowski B., Sweden and the question of Poland`s independence (1914-1918), „Folia Scandinavica Posnaniensia”, Volume 1, Poznań 1992, s. 11-33. [Google Scholar]
  53. Płygawko D., Sienkiewicz w Szwajcarii. Z dziejów akcji ratunkowej dla Polski w czasie pierwszej wojny światowej, Poznań 1986. [Google Scholar]
  54. Szczepański J., Pomoc Polonii szwedzkiej i szwedzkiego społeczeństwa dla Polski w latach I wojny światowej, „Polonia. Kwartalnik Informacyjno Kulturalny”, 1988, nr 4, s. 8-9. [Google Scholar]
  55. Uggla A. N., Svensk-polska hjälpkommittéen i Sverige 1916-1918, „Studia Scandinavica. Zeszyty Naukowe”, 1996, nr 14, s. 101-110. [Google Scholar]
  56. Uggla A. N., Polski Komitet Pomocy w Szwecji 1916-1918, „Pamiętnik Literacki”, nr 28, 2003, Londyn, s. 8-24. [Google Scholar]
  57. Walczak M., Polska emigracja zarobkowa i polityczna w Szwecji w dziewiętnastym I dwudziestym wieku, Jarocin 1993. [Google Scholar]
  58. Walczak M., Polacy w Szwecji w latach 1900-1939, w: Studia Pedagogiczno-Artystyczne. Różnorodność i pluralizm. Idee naszego czasu?, red. W. Heller i M. Chołody, t. 5, Poznań-Kalisz 2005, s. 137-170. [Google Scholar]
  59. Wędkiewicz S., La Suede et la Pologne. Essai dune bibliograephie des publications Suedoises concernant la Pologne, Stockholm 1918. [Google Scholar]
  60. Wilk M., Moskiewski Komitet Wojenno-Przemysłowy 1915-1918. (Studium z dziejów burżuazji rosyjskiej), Uniwersytet Łódzki, Łódź 1972, mps. Praca habilitacyjna przechowywana w Bibliotece Instytutu Historii Uniwersytetu Adam Mickiewicza w Poznaniu, XXII, 521 kk., sygn. HA1 II; HANb 2317. [Google Scholar]
  61. Wilk M., Moskiewski Komitet Wojenno-Przemysłowy 1915-1918. (Studium z dziejów burżuazji rosyjskiej), Łódź 1972. [Google Scholar]
  62. Witkowski S., Polska akcja charytatywna w Skandynawii podczas I wojny światowej. Przyczynek do biografii błogosławionej siostry Urszuli Ledóchowskiej, „Chrześcijanin w Świecie”, 1986, nr 152, s. 46-56. [Google Scholar]
  63. Witkowski S., Julia Ledóchowska wobec Aktu 5 XI 1916 r., „Studia Polonijne”, t. 41, 2020, s. 37-74. [Google Scholar]
  64. Witkowski S., Geneza powołania Komitetu Polskiego w Sztokholmie w latach pierwszej wojny światowej, „Zapiski Historyczne. Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich”, 2020, t. LXXXV, z. 1, s. 91-122. [Google Scholar]
  65. Netografia [Google Scholar]
  66. Karl E H Hildebrand, urn: sbl:13587, Svenskt biografiskt lexikon (art av Åke Thulstrup) [dostęp: 20 V 2020]. [Google Scholar]
  67. Artur Almhult, Alfred Anton Jensen (30 IX 1859 – 15 IX 1921), https://sok.riksarkivet.se/sbl/artikel/12074 [dostęp: 12 VII 2020]. [Google Scholar]
  68. Ulla-Britt Frankby, Alfred Jensen (1859-1921), Svensk Översättarlexicon [dostęp: 12 VII 2020]. [Google Scholar]
  69. https://pub.riksarkivet.se/handlaggarstod/5316ba1e-2d74-4b92-8f9a-ed29e9aca00b/PRV%20Bolagsbyr%C3%A5n%20Stockholms%20dagblad%201916.pdf [dostęp: 10 V 2020]. [Google Scholar]
  70. https://pub.riksarkivet.se/handlaggarstod/ba9b59e8-bd46-4334-a7a8-f58e22880937/E3A-1109%20AB%20Samverkan%20bolagshandlingar.pdf [dostęp: 19 V 2020]. [Google Scholar]
  71. https://litteraturbanken.se/%C3%B6vers%C3%A4ttarlexikon/artiklar/Alfred_Jensen [dostęp: 15 IX 2020]. [Google Scholar]
  72. Franz Luttenberger, Anton Nyström (15 II 1842 – 17 VI 1931), https://sok.riksarkivet.se/sbl/artikel/8499 [dostęp: 15 IX 2020]. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.