Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 32 Nr 1 (2024): A Tribute to Joseph Ratzinger – Benedict XVI, vol. 2

Teologia systematyczna

Credo in Patrem. Elementy patrylogiczne w nauczaniu Benedykta XVI

DOI: https://doi.org/10.34839/wpt.2024.32.1.139-174  [Google Scholar]
Opublikowane: 11.07.2024

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie elementów patrylogicznych obecnych w nauczaniu Benedykta XVI. Elementy te pojawiają się jako istotne podczas omawiania przez papieża innych prawd wiary. Tym samym papieska nauka o Bogu Ojcu ukazuje Go w nexus mysteriorum prawd wiary. Artykuł składa się z trzech części, które odpowiadają stopniowemu objawieniu w historii prawdy o Bogu Ojcu i jej przeżywaniu. Pierwsza część omawia odniesienie do Boga pojęcia „ojcostwa”, które bazując na ludzkim doświadczeniu, widzi w Bogu początek i źródło wszelkiego istnienia. Również troska i dobroć Boga względem ludzi objawione w Starym Testamencie pozwalały na dostrzeżenie w Bogu przymiotów ojca, a tym samym powszechnego braterstwa wszystkich ludzi i konieczności troski o stworzenie jako dar mający swoje źródło w miłości Boga. Druga część artykułu ukazuje pełnię objawienia o Bogu Ojcu, które dokonało się w Jego Synu, Jezusie Chrystusie. Bóg nie tylko może być nazywany Ojcem, ale rzeczywiście nim jest. Życie i nauczanie wcielonego Syna pozostawały w stałym odniesieniu do Ojca, stanowiły wypełnienie Jego woli, a szczególnym wydarzeniem, które odsłoniło tę prawdę apostołom, była modlitwa Jezusa. Zatem chrystologia, co wyraźnie ukazuje papież, stanowi konieczny, hermeneutyczny klucz do patrylogii. Ostatnia część artykułu omawia usynowienie ludzi, które dokonuje się w chrzcie świętym. Przez ten sakrament ludzie stają się synami i córkami Ojca w Jednorodzonym Synu i tak jak Jezus mogą się zwracać do Boga słowem „Abba”. Tajemnica Boga Ojca przynagla do odkrycia drugiego człowieka jako brata, a także podjęcia konkretnych czynów, poprzez które urzeczywistnia się – już tu na ziemi – braterstwo chrześcijan.

Bibliografia

  1. Balthasar H.U. von, Creation and Trinity, “Communio. International Catholic Review“ 15/3 (1988), pp. 285–293. [Google Scholar]
  2. Balthasar H.U. von, Einleitung, [in:] Richard von Sankt-Victor, Die Dreieinigkeit, Einsiedeln 1980. [Google Scholar]
  3. Benedict XVI, Address at the Meeting for Peace in Assisi, 27.10.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2011/october/documents/hf_ben-xvi_spe_20111027_assisi.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za sprawę pokoju. Przemówienie Benedykta XVI w bazylice Matki Bożej Anielskiej w Asyżu, 27.10.2012, “L’Osservatore Romano” 33/1 [2012], pp. 27–29). [Google Scholar]
  4. Benedict XVI, Address of His Holiness to the Members of the Diplomatic Corps, 8.01.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2009/january/documents/hf_ben-xvi_spe_20090108_diplomatic-corps.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Wojna nigdy niczego nie rozwiązuje. Do korpusu dyplomatycznego, 8.01.2009, “L’Osservatore Romano” 30/2 [2009], pp. 4–8). [Google Scholar]
  5. Benedict XVI, Address to Members of the Pontifical Biblical Commission, 27.04.2006, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2006/april/documents/hf_ben-xvi_spe_20060427_pont-comm-biblica.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Jezus objawia człowiekowi właściwą drogę życia. Do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Komisji Biblijnej, 27.04.2006, “L’Osservatore Romano” 27/8 [2006], pp. 24–25). [Google Scholar]
  6. Benedict XVI, Address to the Participants in the Plenary Assembly of the Pontifical Council for Promoting Christian Unity, 15.11.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2012/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20121115_chrstuni.html [¬access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Ekumenizm w dobie nowej ewangelizacji. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, 15.11.2012, “L’Osservatore Romano” 34/1 [2013], pp. 27–28). [Google Scholar]
  7. Benedict XVI, Address to the Participants in the Plenary Session of the Pontifical Council “Cor Unum”, 13.11.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2009/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20091113_corunum.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Sprawiedliwość społeczna i ewangelizacja. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady «Cor Unum», 13.11.2009, “L’Osservatore Romano” 31/2 [2010], pp. 26–27). [Google Scholar]
  8. Benedict XVI, Angelus, 23.11.2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2008/documents/hf_ben-xvi_ang_20081123.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Miłość bliźniego należy do naszej kultury. «Anioł Pański», 23.11.2008, “L’Osservatore Romano” 30/1 [2009], p. 58). [Google Scholar]
  9. Benedict XVI, Angelus, 7.06.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2009/documents/hf_ben-xvi_ang_20090607.html [access: 20.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Mikro- i makrokosmos są obrazem Trójcy Świętej. Modlitwa maryjna z Papieżem, 7.06.2009, “L’Osservatore Romano” 30/9 [2009], p. 50). [Google Scholar]
  10. Benedict XVI, Angelus, 27.12.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2009/documents/hf_ben-xvi_ang_20091227.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Dobra rodzina jest najlepszą szkołą życia. Modlitwa maryjna z Papieżem, 27.12.2009, “L’Osservatore Romano” 31/2 [2010], p. 59). [Google Scholar]
  11. Benedict XVI, Angelus, 3.01.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2010/documents/hf_ben-xvi_ang_20100103.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Modlitwa maryjna z Papieżem, 3.01.2010, “L’Osservatore Romano” 31/3–4 [2010], p. 41). [Google Scholar]
  12. Benedict XVI, Angelus, 14.03.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2010/documents/hf_ben-xvi_ang_20100314.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Miłosierny Ojciec nigdy nie przestaje nas kochać. Modlitwa maryjna z Papieżem, 14.03.2010, “L’Osservatore Romano” 31/5 [2010], pp. 57–58). [Google Scholar]
  13. Benedict XVI, Angelus, 8.01.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2012/documents/hf_ben-xvi_ang_20120108_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Chrzest jest nowym narodzeniem. Rozważanie przed modlitwą «Anioł Pański», 8.01.2012, “L’Osservatore Romano” 33/2 [2012], p. 27). [Google Scholar]
  14. Benedict XVI, Angelus, 13.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2013/documents/hf_ben-xvi_ang_20130113_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Chrystus niczym nowe słońce na horyzoncie ludzkości rozprasza ciemności. Rozważanie przed modlitwą «Anioł Pański» na placu św. Piotra, 13.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 24–25). [Google Scholar]
  15. Benedict XVI, Apostolic Journey of His Holiness Benedict XVI to Austria on the Occasion of the 850th Anniversary of the Foundation of the Shrine of Mariazell, 8.09.2007, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2007/september/documents/hf_ben-xvi_spe_20070908_vespri-mariazell.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: -Benedykt XVI, Iść za Chrystusem znaczy przyswajać sobie Jego styl życia. Nieszpory w sanktuarium dla duchowieństwa, zakonników i seminarzystów, 8.09.2007, “L’Osservatore Romano” 28/10–11 [2007], pp. 22–24). [Google Scholar]
  16. Benedict XVI, Apostolic Journey of His Holiness Benedict XVI to Valencia (Spain) on Occasion of the Fifth World Meeting of Families. Homily of the Holy Father, 9.07.2006, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2006/documents/hf_ben-xvi_hom_20060709_valencia.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Rodzice, bądźcie przykładem wiary, nadziei i miłości. Homilia Benedykta XVI podczas Mszy św. na zakończenie V Światowego Spotkania Rodzin, 9.07.2006, “L’Osservatore Romano” 27/9–10 [2006], pp. 16–18). [Google Scholar]
  17. Benedict XVI, Apostolic Journey to Cameroon and Angola. Vespers Celebration, 18.03.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2009/march/documents/hf_ben-xvi_spe_20090318_vespri-yaounde.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: -Benedykt XVI, Sługa musi być i wierny, i roztropny. Podróż apostolska Benedykta XVI do Kamerunu i Angoli, 18.03.2009, “L’Osservatore Romano” 30/5 [2009], pp. 26–28). [Google Scholar]
  18. Benedict XVI, Encyclical Letter Caritas in Veritate, 2009, no. 78, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20090629_caritas-in-veritate.html [access: 21.05.2024]). [Google Scholar]
  19. Benedict XVI, Eucharistic Concelebration with Members of the Pontifical Biblical Commission, 15.04.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2010/documents/hf_ben-xvi_hom_20100415_pcb.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Możliwość czynienia pokuty jest darem łaski. Homilia podczas Mszy św. koncelebrowanej z członkami Papieskiej Komisji Biblijnej, 15.04.2010, “L’Osservatore Romano” 31/6 [2010], pp. 40–42). [Google Scholar]
  20. Benedict XVI, Eucharistic Concelebration with the Members of the International Theological Commission, 6.10.2006, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2006/documents/hf_ben-xvi_hom_20061006_commissione-teologica.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Posłuszni prawdzie, stajecie się współpracownikami prawdy. Msza św. na zakończenie sesji plenarnej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, 6.10.2006, “L’Osservatore Romano” 28/1 [2007], pp. 30–31). [Google Scholar]
  21. Benedict XVI, Feast of the Baptism of the Lord, 10.01.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2010/documents/hf_ben-xvi_hom_20100110_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Chrzest oświeca światłem Chrystusa i wprowadza w tajemnicę «Boga-z-nam». Msza św. w Niedzielę Chrztu Pańskiego, 10.01.2010, “L’Osservatore Romano” 31/2 [2010], pp. 21–22). [Google Scholar]
  22. Benedict XVI, Feast of the Baptism of the Lord. Mass and Administration of the Sacrament of Baptism, 9.01.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2011/documents/hf_ben-xvi_hom_20110109_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Wasze dzieci są cennym darem Pana, który napełnia ich serca swoją miłością. Homilia podczas Mszy św. w Niedzielę Chrztu Pańskiego, 9.01.2011, “L’Osservatore Romano” 32/3 [2011], pp. 16–18). [Google Scholar]
  23. Benedict XVI, Feast of the Baptism of the Lord. Mass and Administration of the Sacrament of Baptism, 13.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2013/documents/hf_ben-xvi_hom_20130113_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Niebo otwarte nad dziećmi. Homilia podczas Mszy św. w niedzielę Chrztu Pańskiego, 13.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 22–24). [Google Scholar]
  24. Benedict XVI, First Sunday of Advent. First Vespers Presided by His Holiness Benedict XVI, 1.12.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2012/documents/hf_ben-xvi_hom_20121201_vespri-avvento.html [access: 20.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Świadkowie Boga, który jest blisko. Homilia podczas I Nieszporów Adwentu, 1.12.2012, “L’Osservatore Romano” 34/1 [2013], pp. 32–34). [Google Scholar]
  25. Benedict XVI, General Audience, 6.07.2005, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2005/documents/hf_ben-xvi_aud_20050706.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Pieśń Ef 1, 3–10 – Bóg Zbawca. Audiencja generalna, 6.07.2005, “L’Osservatore Romano” 26/10 [2005], pp. 46–47). [Google Scholar]
  26. Benedict XVI, General Audience, 6.02.2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2008/documents/hf_ben-xvi_aud_20080206.html [access: 26.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Czas stawania się na nowo chrześcijanami. Katecheza środowa, 6.02.2008, “L’Osservatore Romano” 29/3 [2008], pp. 23–25). [Google Scholar]
  27. Benedict XVI, General Audience, 8.10.2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2008/documents/hf_ben-xvi_aud_20081008.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Tylko sercem można naprawdę poznać Człowieka. Audiencja generalna, 8.10.2008, “L’Osservatore Romano” 12 [2008], pp. 53–54). [Google Scholar]
  28. Benedict XVI, General Audience, 10.12.2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2008/documents/hf_ben-xvi_aud_20081210.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Kościół jest organizmem, a nie organizacją. Audiencja generalna, 10.12.2008, “L’Osservatore Romano” 30/2 [2009], pp. 50–52). [Google Scholar]
  29. Benedict XVI, General Audience, 30.11.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2011/documents/hf_ben-xvi_aud_20111130.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Okna otwarte na niebo. Audiencja generalna, 30.11.2011, “L’Osservatore Romano” 33/2 [2012], pp. 44–46). [Google Scholar]
  30. Benedict XVI, General Audience, 25.01.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120125.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Z modlitwy Jezusa rodzi się Kościół. Audiencja generalna, 25.012012, “L’Osservatore Romano” 33/3 [2012], pp. 34–35). [Google Scholar]
  31. Benedict XVI, General Audience, 1.02.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120201.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, «Tak» powiedziane Bogu szczytem wolności. Audiencja generalna, 1.02.2012, “L’Osservatore Romano” 33/4 [2012], pp. 44–46). [Google Scholar]
  32. Benedict XVI, General Audience, 8.02.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120208.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Kiedy wydaje się, że Bóg nie słyszy. Audiencja generalna, 8.02.2012, OsRomPol 33/4 [2012], pp. 46–48). [Google Scholar]
  33. Benedict XVI, General Audience, 7.03.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120307.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Kiedy Słowo nie ma słów. Audiencja generalna, 7.03.2012, “L’Osservatore Romano” 33/5 [2012], pp. 51–53). [Google Scholar]
  34. Benedict XVI, General Audience, 16.05.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120516.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Modlitwa wyzwala. Audiencja generalna, 16.05.2012, “L’Osservatore Romano” 33/6 [2012], pp. 43–45). [Google Scholar]
  35. Benedict XVI, General Audience, 23.05.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120523.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Chrześcijaństwo jest religią ufności. Audiencja generalna, 23.05.2012, “L’Osservatore Romano” 33/3–4 [2012], pp. 46–48). [Google Scholar]
  36. Benedict XVI, General Audience, 30.05.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120530.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Bóg pociesza w strapieniu. Audiencja generalna, 30.05.2012, “L’Osservatore Romano” 33/7–8 [2012], pp. 48–50). [Google Scholar]
  37. Benedict XVI, General Audience, 20.06.2012, https://www.vatican.va/latest/sub_index/hf_ben-xvi_aud_20120620_en.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Modlitwa sprawia, że ludzie potrafią kochać. Audiencja generalna, 20.06.2012, “L’Osservatore Romano” 33/9–10 [2012], pp. 35–37). [Google Scholar]
  38. Benedict XVI, General Audience, 27.06.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20120627.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Droga życia chrześcijańskiego. Audiencja generalna, 27.06.2012, “L’Osservatore Romano” 33/9–10 [2012], pp. 38–40). [Google Scholar]
  39. Benedict XVI, General Audience, 3.10.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20121003.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Liturgia chrześcijańska jest kultem otwartego nieba dla wszystkich. Audiencja generalna, 3.10.2012, “L’Osservatore Romano” 33/12 [2012], pp. 40–42). [Google Scholar]
  40. Benedict XVI, General Audience, 28.11.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20121128.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Aby mówić o Bogu w naszych czasach. Audiencja generalna, 28.11.2012, “L’Osservatore Romano” 34/1 [2013], pp. 43–45). [Google Scholar]
  41. Benedict XVI, General Audience, 5.12.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2012/documents/hf_ben-xvi_aud_20121205.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, W oceanie Bożej dobroci. Audiencja generalna, 5.12.2012, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 38–39). [Google Scholar]
  42. Benedict XVI, General Audience, 2.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2013/documents/hf_ben-xvi_aud_20130102.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Narodziny Jezusa napełniają serce nadzieją i radością. Audiencja generalna, 2.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 44–45). [Google Scholar]
  43. Benedict XVI, General Audience, 16.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2013/documents/hf_ben-xvi_aud_20130116.html [access: 20.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Nawet ci, którzy nie wierzą, szukają oblicza Boga. Audiencja generalna, 16.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/3–4 [2013], pp. 36–38). [Google Scholar]
  44. Benedict XVI, General Audience, 30.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2013/documents/hf_ben-xvi_aud_20130130.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Ojciec, który nie ma nas dosyć. Audiencja generalna, 30.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/3–4 [2013], pp. 40–42). [Google Scholar]
  45. Benedict XVI, General Audience. Easter Triduum, 20.04.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2011/documents/hf_ben-xvi_aud_20110420.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Tajemnica Wielkiego Tygodnia umacnia wiarę. Audiencja generalna w Wielką Środę, 20.04.2011, “L’Osservatore Romano” 32/6 [2011], pp. 29–32). [Google Scholar]
  46. Benedict XVI, General Audience. The Great Hallel. Psalm 136 (135), 19.10.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2011/documents/hf_ben-xvi_aud_20111019.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Historia dobroci Boga od stworzenia do zbawienia (Psalm 136). Audiencja generalna, 19.10.2011, “L’Osservatore Romano” 33/1 [2012], pp. 38–41). [Google Scholar]
  47. Benedict XVI, General Audience. The “jewel” of the Cry of Exultation, 7.12.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2011/documents/hf_ben-xvi_aud_20111207.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Serca prostaczków. Audiencja generalna, 7.12.2011, “L’Osservatore Romano” 33/2 [2012], pp. 46–48). [Google Scholar]
  48. Benedict XVI, General Audience. Munus docendi, 14.04.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2010/documents/hf_ben-xvi_aud_20100414.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Pan uobecnia swoje działanie przez posługę kapłana. Audiencja generalna, 14.04.2010, “L’Osservatore Romano” 31/6 [2010], pp. 42–44). [Google Scholar]
  49. Benedict XVI, General Audience. The Prayer and the Holy Family of Nazareth, 28.12.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2011/documents/hf_ben-xvi_aud_20111228.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Dom w Nazarecie szkołą modlitwy. Audiencja generalna, 28.12.2011, OsRomPol 33/2 [2012], pp. 50–52). [Google Scholar]
  50. Benedict XVI, General Audience. Year for Priests, 24.06.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/audiences/2009/documents/hf_ben-xvi_aud_20090624.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, «Jakże niesamowitą rzeczą jest być księdzem». Audiencja generalna, 24.06.2009, “L’Osservatore Romano” 30/9 [2009], pp. 48–49). [Google Scholar]
  51. Benedict XVI, Holy Mass and Eucharistic Procession to the Basilica of Saint Mary Major on the Solemnity of Corpus Christi. Homily of His Holiness, 3.06.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2010/documents/hf_ben-xvi_hom_20100603_corpus-domini.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Adorujemy Eucharystię, bo w niej jest obecne prawdziwe Ciało Jezusa. Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Bożego Ciała, 3.06.2010, “L’Osservatore Romano” 31/8–9 [2010], pp. 29–30). [Google Scholar]
  52. Benedict XVI, Holy Mass for the Inauguration of the Fifth General Conference of the Episcopate of Latin America and the Caribbean, 13.05.2007, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2007/documents/hf_ben-xvi_hom_20070513_conference-brazil.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Wiara w Boga-Miłość uczyniła Amerykę Łacińską «kontynentem nadziei». Msza św. na rozpoczęcie V Konferencji Ogólnej Episkopatu Ameryki Łacińskiej i Karaibów, 13.05.2007, “L’Osservatore Romano” 28/9 [2007], pp. 34–35). [Google Scholar]
  53. Benedict XVI, Holy Mass on the Occasion of Priestly Ordinations, 29.04.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2012/documents/hf_ben-xvi_hom_20120429_ordinazioni.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Sprawowanie Najświętszej Ofiary jest misją. Homilia podczas Mszy św. w Niedzielę Dobrego Pasterza i święcenia kapłańskie, 29.04.2012, “L’Osservatore Romano” 33/6 [2012], pp. 19–21). [Google Scholar]
  54. Benedict XVI, Homily at the Basilica of St Sabina, 6.02.2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2008/documents/hf_ben-xvi_hom_20080206_ash-wednesday.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Nie ma nadziei bez modlitwy. Homilia w bazylice św. Sabiny, 6.02.2008, “L’Osservatore Romano” 29/3 [2008], pp. 25–26). [Google Scholar]
  55. Benedict XVI, If You Want to Cultivate Peace, Protect Creation. Message of His Holiness ¬Benedict XVI for the Celebration of the World Day of Peace 2010, 8.12.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/peace/documents/hf_ben-xvi_mes_20091208_xliii-world-day-peace.html [access: 20.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Jeśli chcesz krzewić pokój, strzeż dzieła stworzenia. Orędzie Jego Świątobliwości Benedykta XVI na Światowy Dzień Pokoju 2010 r., 8.12.2009, “L’Osservatore Romano” 31/1 [2010], pp. 4–8). [Google Scholar]
  56. Benedict XVI, Mass in the Sistine Chapel and Administration of the Baptism, 11.01.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2009/documents/hf_ben-xvi_hom_20090111_battesimo.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Chrzest darem prawdziwej wolności. Podczas Mszy św. w Niedzielę Chrztu Pańskiego, 1.01.2009, “L’Osservatore Romano” 30/3 [2009], pp. 20–22). [Google Scholar]
  57. Benedict XVI, Mass of the Lord’s Supper, 1.04.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2010/documents/hf_ben-xvi_hom_20100401_coena-domini.html [access: 20.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Pozwól nam żyć w Twojej miłości i stać się przez to jednością! Msza św. Wieczerzy Pańskiej, 1.04.2010, “L’Osservatore Romano” 31/6 [2010], pp. 29–30). [Google Scholar]
  58. Benedict XVI, Mass of the Lord’s Supper. Homily of His Holiness, 5.04.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2012/documents/hf_ben-xvi_hom_20120405_coena-domini.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Jezus otworzył nam drogę do wolności. Msza św. Wieczerzy Pańskiej, 5.04.2012, “L’Osservatore Romano” 33/5 [2012], pp. 17–19). [Google Scholar]
  59. Benedict XVI, Mass of Thanksgiving in Remembrance of the Pope’s 80th Birthday, 15.04.2007, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2007/documents/hf_ben-xvi_hom_20070415_80-genetliaco.html [access: 26.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Szukajmy cienia Piotra, by żyć w świetle Chrystusa. Homilia w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, 15.04.2007, “L’Osservatore Romano” 28/6 [2007], pp. 23–25). [Google Scholar]
  60. Benedict XVI, Message for the 21st World Day of the Sick, 2.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/sick/documents/hf_ben-xvi_mes_20130102_world-day-of-the-sick-2013.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Orędzie na XXI Światowy Dzień Chorego, 2.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 6–7). [Google Scholar]
  61. Benedict XVI, Message for the 47th World Day of Prayer for Vocations. Witness Awakens Vocations., 13.11.2009, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/vocations/documents/hf_ben-xvi_mes_20091113_xlvii-vocations.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Świadectwo budzi powołania. Orędzie na 47. Światowy Dzień Modlitw o Powołania, 13.11.2009, “L’Osservatore Romano” 31/3–4 [2010], pp. 8–9). [Google Scholar]
  62. Benedict XVI, Message for the 49th World Day of Prayer for Vocations, 18.10.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/vocations/documents/hf_ben-xvi_mes_20111018_xlix-vocations.html [access: 21.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Powołanie darem miłości Boga. Orędzie na XLIX Światowy Dzień Modlitw o Powołania, obchodzony w IV Niedzielę Wielkanocną, 18.10.2011, “L’Osservatore Romano” 33/4 [2012], pp. 4–6). [Google Scholar]
  63. Benedict XVI, Message for the 97th World Day of Migrants and Refugees (2011). One Human Family, 27.09.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/migration/documents/hf_ben-xvi_mes_20100927_world-migrants-day.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Jedna rodzina ludzka. Orędzie na 97. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy 2011 r., 27.09.2010, “L’Osservatore Romano” 31/12 [2010], pp. 4–6). [Google Scholar]
  64. Benedict XVI, Message for the World Mission Sunday 2010, 6.02.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/missions/documents/hf_ben-xvi_mes_20100206_world-mission-day-2010.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Budowanie wspólnoty kościelnej ma kluczowe znaczenie dla misji. Orędzie na Światowy Dzień Misyjny 2010 r., 6.02.2010, “L’Osservatore Romano” 31/6 [2010], pp. 4–5). [Google Scholar]
  65. Benedict XVI, Regina Caeli, 5.04.2010, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2010/documents/hf_ben-xvi_reg_20100405_easter-monday.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Bądźmy zwiastunami zmartwychwstałego Pana. «Regina caeli» w Poniedziałek Wielkanocny, 5.04.2010, “L’Osservatore Romano” 31/6 [2010], pp. 34–35). [Google Scholar]
  66. Benedict XVI, Regina Caeli, 22.05.2011, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/angelus/2011/documents/hf_ben-xvi_reg_20110522.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Bóg stał się widzialny w Chrystusie. Modlitwa maryjna z Papieżem, 22.05.2011, “L’Osservatore Romano” 32/7 [2011], pp. 58–59). [Google Scholar]
  67. Benedict XVI, Silence and Word; Path of Evangelization. Message for the 46th World Communications Day, 24.01.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/communications/documents/hf_ben-xvi_mes_20120124_46th-world-communications-day.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, «Milczenie i słowo drogą ewangelizacji». Orędzie na XLVI Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2012 r., 24.01.2012, “L’Osservatore Romano” 33/3 [2012], pp. 7–9). [Google Scholar]
  68. Benedict XVI, Solemnity of Mary, Mother of God. Homily of His Holiness Benedict XVI, 1.01.2013, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2013/documents/hf_ben-xvi_hom_20130101_world-day-peace.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Człowiek jest stworzony do pokoju. Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi, 1.01.2013, “L’Osservatore Romano” 34/2 [2013], pp. 16–17). [Google Scholar]
  69. Benedict XVI, Visit at the Cathedral of Cotonou, 18.11.2012, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/speeches/2011/november/documents/hf_ben-xvi_spe_20111118_cattedrale-cotonou.html [access: 22.05.2024] (Polish translation: Benedykt XVI, Z ufnością przyzywajmy Matki Miłosierdzia. Wizyta w katedrze w Kotonu, 18.11.2012, “L’Osservatore Romano” 33/1 [2012], pp. 9–10). [Google Scholar]
  70. Blanco-Sarto P., El inicio del camino. Fe, bautismo y pertenencia a la Iglesia en el pensamiento de Joseph Ratzinger, “Wrocławski Przegląd Teologiczny” 28/2 (2020), pp. 49–61. [Google Scholar]
  71. Daly K., Reshaping Fatherhood: Finding the Models, “Journal of Family Issues” 14 (1993), pp. 510–530. [Google Scholar]
  72. Emery G., Teologia trynitarna świętego Tomasza z Akwinu, transl. M. Romanek, Kraków 2014. [Google Scholar]
  73. Emery G., The Trinitarian Theology of Saint Thomas Aquinas, transl. F.A. Murphy, Oxford 2007. [Google Scholar]
  74. Gadenz P.T., The Gospel of Luke (Catholic Commentary on Sacred Scripture), Grand Rapids, MI 2018. [Google Scholar]
  75. Góźdź K., Idea braterstwa, [in:] K. Góźdź, Logos i Miłość. Teologia Josepha Ratzingera – Bene¬dykta XVI, Lublin 2018, pp. 165–176. [Google Scholar]
  76. Hoping H., Das Geheimnis des Sohnes. Zur Christologie Joseph Ratzingers, [in:] Ein hörendes Herz. Hinführung zur Theologie und Spiritualität von Joseph Ratzinger/Papst Benedikt XVI., eds. M.Ch. Hastetter, H. Hoping, Series: Ratzinger Studien 5, Regensburg 2012, pp. 62–73. [Google Scholar]
  77. Jagodziński M., The Father in the Communion of the Holy Trinity, “Teologia w Polsce” 13/1 (2019), pp. 5–17. [Google Scholar]
  78. Jeremias J., Abba. Studien zur neutestamentlichen Theologie und Zeitgeschichte, Göttingen 1966. [Google Scholar]
  79. Kasjaniuk E., Patrylogia, [in:] Encyklopedia katolicka, vol. 15, eds. E. Gigilewicz et al., Lublin 2011, col. 66–68. [Google Scholar]
  80. Kowalczyk D., La Trinità, la famiglia umana e la comunità religiosa. Opportunità e limiti delle analogie trinitarie, “Wrocławski Przegląd Teologiczny” 29/1 (2021), pp. 163–187. [Google Scholar]
  81. Krueger J.P., God the Father in the Western Tradition: Bringing Augustine and Bonaventure into Conversation with Modern Theology, https://cuislandora.wrlc.org/islandora/object/etd%3A429/datastream/PDF/view [access: 2.04.2024]. [Google Scholar]
  82. Ku J.B., God the Father in the Theology of St. Thomas Aquinas, Series: American University Studies VII/324, New York 2013. [Google Scholar]
  83. Łużyński W., Chrześcijańskie braterstwo w świeckim społeczeństwie. Refleksje na podstawie nauczania Josepha Ratzingera, “Teologia i Człowiek” 45/1 (2019), pp. 69–86. [Google Scholar]
  84. Powell S.M., The Trinity in the German Thought, Cambridge 2001. [Google Scholar]
  85. Pytel J.K., Samookazanie się Boga przez stworzenie świata, “Warszawskie Studia Teologiczne” 10 (1997), pp. 277–284. [Google Scholar]
  86. Ratzinger J., Chrześcijańskie braterstwo, transl. J. Merecki, Kraków 2007. [Google Scholar]
  87. Ratzinger J., Jezus z Nazaretu. Studia o chrystologii, vol. 1, eds. K. Góźdź, M. Górecka, transl. M. Górecka, W. Szymona, Series: Opera Omnia 6/1, Lublin 2015. [Google Scholar]
  88. Rossa P., Teologia stworzenia w katechezie i przepowiadaniu w świetle publikacji J. Ratzingera – Benedykta XVI “Na początku Bóg stworzył…”, “Tarnowskie Studia Teologiczne” 32/1 (2013), pp. 136–147. [Google Scholar]
  89. Schönborn Ch., Zu den Quellen des christologischen Denkens im Werk von Joseph Ratzinger, [in:] Zur Mitte der Theologie im Werk von Joseph Ratzinger/Benedikt XVI., eds. M.H. Heim, J.C. Pech, Series: Ratzinger Studien 6, Regensburg 2013, pp. 93–108. [Google Scholar]
  90. Second Vatican Council, Dogmatic Constitution on Divine Revelation Dei Verbum, 1965. [Google Scholar]
  91. Sobór Laterański IV, O wierze katolickiej, [in:] Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, vol. 2, eds. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003, pp. 221–224. [Google Scholar]
  92. Sosnowski A., Das Gebet Jesu in der Lehre vom Papst Benedikt XVI., “Teologia w Polsce” 12/2 (2018), pp. 265–283. [Google Scholar]
  93. Sosnowski A., Konsekwencje wiary w Boga Ojca w nauczaniu Kard. Josepha Ratzingera, “Częstochowskie Studia Teologiczne” 41 (2013), pp. 135–150. [Google Scholar]
  94. Sosnowski A., Modlitwa Jezusa jako klucz do chrystologii w nauczaniu Josepha Ratzingera, [in:] Kościół Chrystusa, eds. J. Królikowski, P. Łabuda, G.M. Baran, Series: Scripturae Lumen 11, Tarnów 2021, pp. 545–556. [Google Scholar]
  95. Sosnowski A., Relacja Ojca i Syna w ujęciu kard. Josepha Ratzingera, [in:] Jezus Chrystus, eds. G. Baran, P. Łabuda, J. Królikowski, Series: Scripturae Lumen 7, Tarnów 2015, pp. 287–302. [Google Scholar]
  96. Szczurek J.D., Bóg Ojciec w tajemnicy Trójcy Świętej, Kraków 2003. [Google Scholar]
  97. Szmulewicz H., Z miłości i z nicości. Zarys teologii stworzenia, Tarnów 2007. [Google Scholar]
  98. Szymik J., Teologia według J. Ratzingera/Benedykta XVI. Rozumienie, natura, sens, “Studia Nauk Teologicznych PAN” 12 (2017), pp. 35–47. [Google Scholar]
  99. Tułodziecki T., Widzenie Boga w świetle Księgi Psalmów, “Verbum Vitae” 16 (2009), pp. 107–122. [Google Scholar]
  100. Wainwright A.W., The Trinity in the New Testament, Eugene, OR 2001. [Google Scholar]
  101. Widdicombe P., The Fatherhood of God from Origen to Athanasius, Oxford 1994. [Google Scholar]
  102. Wołyniec W., Teologia Ojca w “poprawionym Credo” Synodu w Antiochi w 341 roku, “Wrocławski Przegląd Teologiczny” 21/1 (2013), pp. 43–54. [Google Scholar]
  103. Woźniak R.J., Primitas et plenitudo. Dios Padre en la teología trinitaria de San Bonaventura, Pamplona 2007. [Google Scholar]
  104. Wójtowicz M., Męskość wobec zagrożeń ponowoczesności, “Tarnowskie Studia Teologiczne” 41/2 (2022), pp. 129–148. [Google Scholar]
  105. Zielińska-Król K., Ojcostwo na początku XXI wieku – kryzys ojcostwa i “nowe” ojcostwo, “Roczniki Nauk o Rodzinie” 60/5 (2013), pp. 83–94. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.