Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Baner Consilium Iuridicum

Tom 1 Nr 24 XI 2022 (2022): Ławnik, sędzia pokoju, ława przysięgłych – społeczeństwo w wymiarze sprawiedliwości

Artykuły

Czynnik społeczny w historii polskiego wymiaru sprawiedliwości: sądy przysięgłych, sędziowie pokoju, ławnicy do czasu unifikacji sądownictwa (do 1929 r.)

  • Jakob Maziarz
DOI: https://doi.org/10.52097/ci.5672  [Google Scholar]
Opublikowane: 10.10.2023

Abstrakt

Sprawa udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w ostatnich latach zdecydowanie przeżywa renesans. Jeszcze kilkanaście lat temu wydawało się, że jedyną akceptowalną formą partycypacji obywateli w sądownictwie są sądy ławnicze, obecnie całkiem poważnie bierze się pod uwagę możliwość przywrócenia instytucji sędziów pokoju. W historii sądownictwa na ziemiach polskich, w różnych okresach i na różnych terenach, znane były w zasadzie wszystkie formy udziału społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości; oprócz tych wymienionych powyżej także sądy przysięgłych oraz bezpośredni wybór sędziów przez obywateli. Artykuł dotyczy udziału czynnika społecznego w sądownictwie do czasu dokonania jego unifikacji na podstawie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 1928 r., ale skupia się bardziej na przyczynach wprowadzenia czynnika społecznego jako takiego oraz poszczególnych jego odmian. Na marginesie zaś Autor pozostawia szczegółowe ustalenia faktograficzne, dotyczące charakteru sądów niezawodowych w poszczególnych epokach (te bowiem doczekały się w ostatnim czasie co najmniej kilku opracowań).

Bibliografia

  1. Baran K., Powstanie i ewolucja angielskiej ławy przysięgłych (między średniowieczem a XIX stuleciem), (w:) M. Kwiecień, M. Małecki (red.), Szkice z dziejów ustroju i prawa. Poświęcone pamięci Ireny Malinow-skiej-Kwiatkowskiej, Kraków 1997. [Google Scholar]
  2. Bardach J., Historia państwa i prawa Polski, Warszawa 1973, t. I. [Google Scholar]
  3. Bossowski J., Czynnik ludowy w sądzie karnym, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, 1921, z. 1. [Google Scholar]
  4. Drobner B., Bezustanna walka. Wspomnienia 1883–1918, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  5. Dubanowicz E., W sprawie sądów pokoju na ziemiach polskich (Stud-jum prawno-historyczne), Przegląd Prawa i Administracji 1919, z. 4–6. [Google Scholar]
  6. Dunin K., Sądy gminne, Ateneum 1879, t. II. [Google Scholar]
  7. Dworkin R., Freedom's Law. The Moral Reading of the American Con-stitution, Oxford 1999. [Google Scholar]
  8. Grendeszyński L., Atak na sądy gminne w Królestwie, Kraj 1886, nr 45. [Google Scholar]
  9. Grendeszyński L., Duplika w sprawie sądów gminnych, Kraj 1886, nr 47. [Google Scholar]
  10. Grendeszyński L., Przyczynek do sprawy sądów gminnych w Króle-stwie, Kraj 1886, nr 51. [Google Scholar]
  11. Grzybowski K., Historia państwa i prawa Polski, Warszawa 1964, t. IV. [Google Scholar]
  12. Halberda J., Ława przysięgłych w angielskim procesie cywilnym (XII–XIII wiek), (w:) S. Grodziski, A. Karabowicz, D. Malec, M. Stus (red.), Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacła-wowi Uruszczakowi, t. I, Kraków 2010. [Google Scholar]
  13. Jak uniknąć niepotrzebnych a kosztownych procesów?, Kraków 1914. [Google Scholar]
  14. Jastrzębski R., Czynnik obywatelski w sądownictwie II Rzeczypospoli-tej, Czasopismo Prawno-Historyczne 2021, t. 73. [Google Scholar]
  15. Jastrzębski R., Udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości II Rze-czypospolitej, (w:) R. Piotrowski (red.), Udział obywateli w sprawowa-niu wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2021. [Google Scholar]
  16. Kołłątaj H., O ustanowieniu i upadku konstytucyi polskiej 3 maja 1791, Paryż 1868, t. III. [Google Scholar]
  17. Korobowicz A., Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915, Lublin 1995. [Google Scholar]
  18. Korobowicz A., Witkowski W., Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX wieku, Czasopismo Prawno-Historyczne 2003. [Google Scholar]
  19. Kulesza C., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-prawnoporównawczej, Białostockie Studia Prawnicze 2016, z. 21. [Google Scholar]
  20. Lechicki C., Matakiewicz Antoni August (1873–1937), Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975. [Google Scholar]
  21. Matakiewicz A., Organizaya i zadanie gminnych urzędów rozjem-czych, Gazeta Podhalańska 1914, nr 29. [Google Scholar]
  22. Materniak-Pawłowska M., Sądownictwo w sprawach handlowych, (w:) R. Jastrzębski (red.), Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospo-litej, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  23. Matuszewski J., Matuszewski J. (wyd. i opr.), Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, Łódź 1995. [Google Scholar]
  24. Maziarz J., Jury courts in interwar Poland, Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 2022, nr 2. [Google Scholar]
  25. Maziarz J., Sądy przysięgłych w II Rzeczypospolitej w praktyce Sądu Okręgowego w Krakowie, Warszawa 2017. [Google Scholar]
  26. Maziarz J., Zagadnienie sądów pokoju w pracach Sejmu II Rzeczypo-spolitej w świetle wniosków i interpelacji poselskich, Krakowskie Stu-dia z Historii Państwa i Prawa 2021, nr 4. [Google Scholar]
  27. Miklaszewski W., O stanowisku przewodniczącego w sądzie przysię-głych, Warszawa 1867. [Google Scholar]
  28. Miklaszewski W., Wykaz systematyczny spraw karnych, rozpoznanych w 1876 i 1877 przez Sądy gminne, Sędziów pokoju i Zjazdy Sędziów pokoju i gminnych, Gazeta Sądowa Warszawska 1879, nr 11. [Google Scholar]
  29. Mogilnicki A., Sądy przysięgłych w Polsce, Gazeta Administracji i Poli-cji Państwowej 1923, nr 25. [Google Scholar]
  30. Mostowik P., Pogłódek A. (red.), Sądownictwo pokoju. Rozwiązania zagraniczne z perspektywy krajowej, Warszawa 2022. [Google Scholar]
  31. Patkaniowski M., O początkach katedry prawa cywilnego w Krakowie, (w:) W. Osuchowski, M. Sośniak, B. Walaszek, Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przyby-łowskiego, Kraków–Warszawa 1964. [Google Scholar]
  32. Potocki K., O początku, historyi, korzyściach i niedogodnościach insty-tucyi sądu przysięgłych: rzecz krótka, Warszawa 1819. [Google Scholar]
  33. Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2021. [Google Scholar]
  34. Römer M., Dzienniki, t. IV, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  35. Sondel J., Z dziejów katedry prawa rzymskiego Uniwersytetu Jagiel-lońskiego, Prace Komisji Historii Nauki PAU 2013, t. XII. [Google Scholar]
  36. Spasowicz W., O gminach i sądach gminnych w Królestwie Polskim, (w:) Idem, Pisma zebrane, Petersburg 1892, t. III. [Google Scholar]
  37. Staszic S., Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadające, przez pisarza Uwag nad ży-ciem Jana Zamoyskiego, Warszawa 1790. [Google Scholar]
  38. Suligowski A., W kwestji sądów gminnych i pokoju, Warszawa 1882. [Google Scholar]
  39. Sypowski F., Gminne urzędy rozjemcze w świetle umiejętności prawa, Prawnik 1914, nr 4. [Google Scholar]
  40. Tocqueville de A., Dawne prawo i rewolucja, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  41. Uruszczak W., Powstanie Uniwersytetu w Krakowie w 1364 roku, Czasopismo Prawno-Historyczne 2014. [Google Scholar]
  42. Uruszczak W., Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa pol-skiego, Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 1999, t. 3. [Google Scholar]
  43. Uruszczak W., Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Czasopismo Prawno-Historyczne 2008, t. 50, nr 2. [Google Scholar]
  44. Waltoś S., Ławnik – czy piąte koło u wozu?, (w:) T. Grzegorczyk (red.), Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Juliu-sza Tylmana, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  45. Waltoś S., Owoce zatrutego drzewa, Kraków 2010 [Google Scholar]
  46. Zaprowadzenie gminny urzędów rozjemczych w Krakowie, Przegląd adwokacki 1913, nr 2. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.