Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Baner Consilium Iuridicum

Nr 1–2 (2022)

Artykuły

Szum decyzyjny w sądowym stosowaniu prawa

  • Anna Dziergawka
DOI: https://doi.org/10.52097/ci.5608  [Google Scholar]
Opublikowane: 10.10.2023

Abstrakt

Artykuł porusza problematykę szumu decyzyjnego w sądowym stosowaniu prawa. Rozważania w nim zawarte dotyczą przede wszystkim zagrożeń związanych z różnorodnością orzekanych kar oraz szukania sposobów ograniczania ryzyka arbitralności rozstrzygnięć. W artykule przedstawiono także trudności, które mogą powstać w przypadku próby pogodzenia jednolitości stosowania prawa oraz uznaniowości w zakresie dyskrecjonalnej władzy sędziego. Autorka proponuje metody ulepszania ludzkich osądów, odrzucając możliwość ich zastąpienia przez sztuczną inteligencję.

Bibliografia

  1. Arystoteles, Etyka Nikomachejska, Wydawnictwo Naukowe PWN 2012. [Google Scholar]
  2. A. von Hirsch, Uzasadnienie istnienia i wymiaru kary we współczesnym retrybutywizmie, Ius et Lex 2006, nr 1. [Google Scholar]
  3. Bobkowski A., Zakon sędziowski, Głos Sądownictwa 1931, nr 10. [Google Scholar]
  4. Bojarski T., Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, wyd. 2, Warszawa 2006. [Google Scholar]
  5. Braden G., Człowiek jako projekt. Od ewolucji z przypadku do transformacji z wyboru, tłum. A. Polaków, Białystok 2020. [Google Scholar]
  6. Brożek B., Epistemologia prawnicza z perspektywy nauk kognitywnych, (w:) B. Brożek, Ł. Kurek. J. Stelmach (red.), Prawo i nauki kognitywne, Warszawa 2018, s. 83-84. [Google Scholar]
  7. Brożek B., Umysł prawniczy, Kraków 2018. [Google Scholar]
  8. Cieślak M., O wytycznych Sądu Najwyższego z 16.10.1957 r. w sprawie wymiaru kary, Palestra 1958, nr 3. [Google Scholar]
  9. Cyrul W., Wpływ procesów komunikacyjnych na praktykę tworzenia i stosowania prawa, Warszawa 2012, s. 103. [Google Scholar]
  10. Dębiński M., Dyskrecjonalność sędziowska w poglądach Ronalda Dworina, (w:) M. Dębiński, R. Pelewicz i T. Rakoczy (red.), Dyskrecjonalna władza sędziego. Zagadnienia Teorii i praktyki, Tarnobrzeg 2012. [Google Scholar]
  11. Dorfman J., Shames V.A., Kilhlstrom J.K., Intuition, incubation, and insight. Implicit cognition in problem solving, (w:) G.D.M. Underwood (red.), Implicit Cognition, Oxford University Press, New York 1996. [Google Scholar]
  12. Duniewska Z., Istota i granice dyskrecjonalnej władzy administracyjnej w świetle standardów europejskich, Studia Prawno – Ekonomiczne 1999, t. LIX. [Google Scholar]
  13. Dymitruk M., Sztuczna inteligencja w wymiarze sprawiedliwości?, (w:) L. Lai, M. Świerczyński (red.), Prawo sztucznej inteligencji, Warszawa 2020. [Google Scholar]
  14. Dymitruk M., Gołaczyński J., Elektroniczny sąd a sztuczna inteligencja w prawie polskim, (w:) K. Flaga – Gieruszyńska, J. Gołaczyńska, D. Szostek (red.), Sztuczna inteligencja, blockchain, cyberbezpieczeństwo oraz dane osobowe. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  15. Dziergawka A., Dobro dziecka versus prawo oskarżonego do obrony. Imperatyw ponownego przesłuchania pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2018 r., III KK 362/17, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2021, zeszyt 1 (41). [Google Scholar]
  16. Dziergawka A., Pozycja sądu w świetle zmiany modelu rozprawy sądowej, (w:) Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea KPSW Bydgoszcz 2016, nr 6. [Google Scholar]
  17. Dziergawka A., Naruszenie prawa do rzetelnego procesu poprzez pozbawienie strony dostępu do sądu drugiej instancji w przypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku przed jego wydaniem – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 13.12.2018 r., 21497/14, Witowski przeciwko Polsce, Europejski Przegląd Sądowy marzec 2021. [Google Scholar]
  18. Dziergawka A., Krytyczne uwagi odnośnie do wyłączenia zatarcia skazania na podstawie art. 106a k.k. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 grudnia 2020 r. w sprawie SK 26/16, Probacja 2021, nr 1. [Google Scholar]
  19. Eagleman D., Mózg. Opowieść o nas, tłum. A. Wojciechowski, Poznań 2018. [Google Scholar]
  20. F.A. von Hayek, Nadużycie rozumu, tłum. Z. Simbierowicz, Warszawa 2013. [Google Scholar]
  21. Giezek J., (w:) J. Giezek (red.), Kodeks karny. Cześć ogólna. Komentarz, Warszawa 2012. [Google Scholar]
  22. Gonera K., Niezależność i niezawisłość sędziowska jako podstawa państwa prawa. Wewnętrzna (intelektualna) niezależność sędziego, (w:) T. Wardyński, M. Niziołek (red.), Niezależność sądownictwa i zawodów prawniczych, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  23. Guthrie Ch., Rachlińska J.J., Wistrich A.J., Blinking on the Bench: How Judge Decide, Cornell Law Review 2007, vol. 93:1. [Google Scholar]
  24. Gruszczyńska B., Marczewski M., Ostaszewski P., Spójność karania. Obraz statystyczny stosowania sankcji karnych w poszczególnych okręgach sądowych, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  25. Górny M.H., Cybernetyczne spojrzenie na prawo - przyczynek do historii cybernetyki prawniczej, Czasopismo Prawno – Historyczne 2017, Tom LXIX, zeszyt 2. [Google Scholar]
  26. Haidt J., Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, tłum. A. Nowak – Młynikowska, Sopot 2014. [Google Scholar]
  27. Heller M., Moralność myślenia, Copernicus Center Press, Kraków 2015. [Google Scholar]
  28. Hurley M.M., Dennet D.C., Adams R.B., Jr., Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu, tł. R. Śmietana, Kraków 2016. [Google Scholar]
  29. Kaczmarek T., Ogólne dyrektywy wymiaru kary w teorii i praktyce sądowej, Wrocław 1980. [Google Scholar]
  30. Kahneman D., Sibony O., Sunstein C.R., Szum czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach, tłum. P. Szymczak, Poznań 2022. [Google Scholar]
  31. Kaczor R., Kontrowersje wokół modelu dyrektywy prewencji indywidualnej, Prokuratura i Prawo 2007, nr 11. [Google Scholar]
  32. Kala D., o poszukiwaniu istoty sprawiedliwości w sferze prawa, Kwartalnik Sądowy Apelacji Gdańskiej 2015, nr 2. [Google Scholar]
  33. Kalisz A., Rozwiązywanie kolizji norm i zasad w kontekście praw człowieka. Uwagi teoretycznopranwe, (w:) A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna, Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego i cywilnego, Warszawa 2015. [Google Scholar]
  34. Kant I., Metafizyczne elementy teorii prawa, tłum. W. Galewicz, Kęty 2006, s. 86. [Google Scholar]
  35. Konarska – Wrzosek V., Dyrektywy wyboru kary w polskim ustawodawstwie karnym, Toruń 2002. [Google Scholar]
  36. Konarska – Wrzosek V., (w:) R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015. [Google Scholar]
  37. Kopaliński W., Podręczny słownik wyrazów obcych, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  38. Kotowski A., Dyskrecjonalność władzy administracyjnej – próba nowego ujęcia, Krytyka Prawa, tom 6. [Google Scholar]
  39. Kowalewska – Łukuć M., Ogólne dyrektywy wymiaru kary, Prokuratura i Prawo 2016, nr 9. [Google Scholar]
  40. Kozielewicz W., Problematyka sądowego wymiaru kary w postępowaniu kasacyjnym oraz apelacyjnym przed Sądem Najwyższym, (w:) J. Majewski (red.), Dyrektywy sądowego wymiaru kary. Pokłosie X Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  41. Kurek Ł., Obraz człowieka w prawie karnym a nauki kognitywne, (w:) B. Brożek, Ł Kurek i J. Stelmach (red.), Prawo i nauki kognitywne, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  42. Krąpiec M.A., Ludzka wolność i jej granice, Lublin 2008. [Google Scholar]
  43. Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1979. [Google Scholar]
  44. Leszczyński L., Jednolitość orzecznictwa jako wartość stosowania prawa, (w:) M. Grochowski, M. Raczkowski, S. Żółtek (red.), Jednolitość orzecznictwa. Standard – instrumenty – praktyka, Warszawa 2015. [Google Scholar]
  45. Leszczyński J., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2001. [Google Scholar]
  46. Lubowski D., Pawlik R., Ograniczanie uznaniowości sędziowskiej w prawie karnym poprzez wprowadzenie w Niemczech Sentencing Guidelines? – streszczenie, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2018, nr 4 (32). [Google Scholar]
  47. Meadows D.H., Myślenie systemowe. Wprowadzenie, tłum. M. Gutowski, Helion S.A. Gliwice 2020. [Google Scholar]
  48. Monteskiusz C., O duchu praw, Kraków 2003. [Google Scholar]
  49. Oesch E., Zarządzaj swoim czasem, tłum. M. Jatowska, Warszawa 2004. [Google Scholar]
  50. Utrat – Milecki J., Kara. Teoria i kultura penalna: perspektywa integralnokulturowa, Warszawa 2010, s. 60-61. [Google Scholar]
  51. Platon, Prawa, Warszawa 1960. [Google Scholar]
  52. Ratzsch D., Nauka i jej granice nauki przyrodnicze z perspektywy chrześcijańskiej, tłum. P. Bylica, Warszawa 2021. [Google Scholar]
  53. Rzucidło I., Uzasadnienie orzeczenia sądowego. Ujęcie teoretyczne a poglądy orzecznictwa, Warszawa 2020. [Google Scholar]
  54. Sadowski (red.), Wpływ teorii Jerzego Wróblewskiego na współczesne prawoznawstwo, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  55. Sanetra W., Rola i obowiązki polskiego Sądu Najwyższego w regulowaniu i administrowaniu władzą sądowniczą, Przegląd Sądowy 2004, nr 3. [Google Scholar]
  56. Stulberg B., Magness S., Pełnia twoich możliwości. Jak osiągnąć swoje życiowe cele i pozostać szczęśliwym, tłum. M. Gądek, Kraków 2022. [Google Scholar]
  57. Szczepaniec M., Teoria ekonomiczna w prawie karnym, Warszawa 2012, s. 262 [Google Scholar]
  58. Szczepaniec M., Wybór optymalnej kary w świetle sądowych dyrektyw wymiaru kary, Prokuratura i Prawo 2014, nr 3. [Google Scholar]
  59. Szczucki K., Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2021, LEX. [Google Scholar]
  60. Szerer M., Karanie a humanizm, Warszawa 1964. [Google Scholar]
  61. Szmulik B., Pozycja ustrojowa Sądu Najwyższego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  62. Szot A., Między jednolitością a elastycznością stosowania prawa, (w:) T. Bekrycht i M. Zirk– [Google Scholar]
  63. Trela J., O niezawisłości sędziowskiej z okazji 100-lecia Sądu Najwyższego i odrodzonego sądownictwa polskiego, Palestra 2017, nr 9. [Google Scholar]
  64. Warecka K., Rozbieżność w orzecznictwie sądów krajowych nie naruszyła prawa do rzetelnego procesu. Omówienie wyroku ETPC z dnia 11 kwietnia 2019 r., 11260, LEX/el. 2019. [Google Scholar]
  65. Wiener N., Cybernetyka a społeczeństwo, Warszawa 1961. [Google Scholar]
  66. Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska studium teoretyczno prawne, Toruń 2004. [Google Scholar]
  67. Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988. [Google Scholar]
  68. Wróblewski J., Wartość a decyzja sądowa, Wrocław, Warszawa, Kraków Gdańsk 1973. [Google Scholar]
  69. Załucki M., Nowe technologie a sprawność i przyszłość sądownictwa w Polsce, Przegląd Sądowy 2021, nr 11-12. [Google Scholar]
  70. Zieliński M., Jednolitość wykładni prawa, (w:) S. Waltoś (red.), Jednolitość orzecznictwa w sprawach karnych, Kraków 1998. [Google Scholar]
  71. Ziembiński S., Zarys teorii prawa, Poznań 1997. [Google Scholar]
  72. Zoll A., Wymiar kary w aspekcie praw jednostki karanej, Palestra 1986, nr 5-6. [Google Scholar]
  73. Zyzik R., Dlaczego zmęczenie decyzyjne może być zagrożeniem dla niezawisłości sędziego?, Forum Prawnicze 2014. [Google Scholar]
  74. Zyzik R., Wokół intuicyjnych decyzji sędziego, Zeszyty Prawnicze 2014, nr 14.2. [Google Scholar]
  75. Żółtek S., (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny: część ogólna, t. 2, Komentarz do artykułów 32-116, Warszawa 2011. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.