Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 1 Nr 3–4 (2022)

Artykuły

Sądownictwo szlacheckie od XV do XVIII wieku

  • Robert Kucharski
DOI: https://doi.org/10.52097/ci.5671  [Google Scholar]
Opublikowane: 10.10.2023

Abstrakt

Sądownictwo okresu monarchii feudalnej w naturalny sposób zmieniło swój charakter na stanowy co związane było z wyodrębnieniem się stanów społecznych, szczególnie szlachty, która na skutek zachodzących procesów politycznych i zmian społecznych uzyskiwała coraz większe przywileje, w tym immunitety sądowe. Niniejsze opracowanie nakreśliło ogólnie sądowe organy wymiaru sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej od XV wieku aż do schyłku państwowości polskiej. Organy te naturalnie nie były jednolite strukturalnie i organizacyjnie a ich kompetencje pokrywały się. Ewoluowały z czasem choć faktem jest, że zmiany te nie nadążały za zmianami zachodzącymi w środowisku międzynarodowym wokół Pierwszej Rzeczpospolitej, i nie były w stanie odpowiedzieć na potrzeby zarówno w zakresie reform państwa jak i zmian społecznych. Na pewnym etapie stały się nawet obciążeniem w reformach politycznych, dokładając niejako swój udział do skostnienia struktur ówczesnego państwa Polskiego i jego upadku w końcu XVIII wieku. Okres ten charakteryzował się wielością typów sądów, ich kognicji oraz właściwości terytorialnej, które zazębiały się a mimo to nie stanowiły jednolitej i zwartej struktury do jakiej przyzwyczajeni jesteśmy w czasach obecnych. Omówienie tych organów z nakreśleniem ich praktyki i krótkiego opisu specyfiki prawa ziemskiego stanowi przedmiot niniejszego opracowania.

Bibliografia

  1. Balzer O., Kancelarie i akta grodzkie w wieku XVIII, odbitka z Przewodnika Naukowego i Literackiego, Lwów 1882. [Google Scholar]
  2. Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1998. [Google Scholar]
  3. Borucki M., Temida staropolska, Warszawa 1979. [Google Scholar]
  4. Chodorowski J., Wybór tekstów źródłowych z dziejów sądownictwa polskiego do 1795 r., Wrocław 1976. [Google Scholar]
  5. Dąbkowski P., Palestra i księgi sądowe trembowelskie, Lwów 1920 [Google Scholar]
  6. Dąbkowski P., Zasada jawności w dawnem prawie polskiem [w:] odbitka z Przewodnika historyczno-prawnego, rocz. V, Lwów 1937, [Google Scholar]
  7. Duklan J., Pamiętniki, t.1, Wilno 1857. [Google Scholar]
  8. Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1988, [Google Scholar]
  9. Hube R., Prawo polskie w XIV w. Sądy, ich praktyka i stosunki prawne społeczeństwa w Polsce ku schyłkowi XIV w., Warszawa 1886. [Google Scholar]
  10. Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Historia państwa i prawa Polski, t.2 od połowy XV wieku do 1795 roku, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  11. Koźmian K., Pamiętniki, 1-2, Poznań 1858. [Google Scholar]
  12. Kucharski R., Geneza sądów polskich, Collegium Iuridicum, nr 1-2 z 2022 roku. [Google Scholar]
  13. Kucharski R., Zarys historii Prokuratury w Polsce, Prokuratura i Prawo 2021 nr 11. [Google Scholar]
  14. Kulecki M., Problem wieczności wpisów w aktach sądowych na terytorium Korony w epoce staropolskiej, Radca Prawny 1998 nr 34. [Google Scholar]
  15. Kutrzeba S., Historia ustroju Polski w zarysie, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  16. Kutrzeba S., Historia ustroju Polski w zarysie, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  17. Łoziński W., Prawem i lewem, Kraków 1957. [Google Scholar]
  18. Makiła D., Naworski Z., Historia prawa na ziemiach polskich. Polska przedrozbiorowa. Zarys wykładu, Toruń 2000. [Google Scholar]
  19. Matuszewicz M., Pamiętniki, t.1, Warszawa 1876. [Google Scholar]
  20. Naworski Z., Prawo karne i proces Polski przedrozbiorowej, Toruń 1993. [Google Scholar]
  21. Naworski Z., Szlachecki wymiar sprawiedliwości w Prusach Królewskich (1454-1772) Toruń 2004. [Google Scholar]
  22. Pawlikowski M., Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012. [Google Scholar]
  23. Polska w okresie monarchii stanowej. Wybór tekstów, opr. R. Heck, Warszawa 1955. [Google Scholar]
  24. Rafacz J., Nagana sędziego w dawnym procesie polskim, Lublin 1921. [Google Scholar]
  25. Sawicki W., Asesorowie w sądach ziemskich i grodzkich na Rusi w XV w., Warszawa 1929. [Google Scholar]
  26. Schulz F., Podróże inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791-1793, Warszawa 1956. [Google Scholar]
  27. Siedlecki J., Kancelaria ziemi bielskiej w Brańsku w XVI-XVIII wieku [w:] Zeszyty Naukowe Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, z. 66, humanistyka, t. XII, Białystok 1989. [Google Scholar]
  28. Turska Z., Oskarżeni oskarżają. Wieś osiemnastowieczna w mrokach kronik sądowych, Warszawa 1960. [Google Scholar]
  29. Volumina Legum, t.2. [Google Scholar]
  30. Volumina Legum, t.3 [Google Scholar]
  31. Wasylewski S., Sprawy ponure. Obrazy z kronik sądowych wieku Oświecenia, Kraków 1963. [Google Scholar]
  32. Wybicki J., Życie moje. Kraków 1927. [Google Scholar]
  33. Zaleski M., Pamiętniki, Poznań 1879. [Google Scholar]
  34. Zarański S., Pierwiastki dziejów ojczystych w ich organicznym rozwoju, Kraków 1886. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.