Aller directement au menu principal Aller directement au contenu principal Aller au pied de page

Vol. 108 (2007): Nasza Przeszłość

Artykuły

Wznowienie dyskursu w sprawie męczeństwa i świętości biskupa krakowskiego Stanisława

  • Gerard Labuda
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2007.108.5-57  [Google Scholar]
Publiée: 2007-12-30

Résumé

Omówienia męczeństwa i świętości biskupa krakowskiego Stanisława (1072-1079) podjął się T. Wojciechowski w Szkicach historycznych jedenastego wieku, Kraków 1904, analizując dwa rozdziały Kroniki Polskiej Anonima-Galla, księga I, rozdziały 27 i 289, z których pierwszy opisuje konflikt biskupa Stanisława, oskarżonego o "zdradę" (traditio) i skazanego przez króla Bolesława Chrobrego (1058-1081) na śmierć przez "amputację kończyn" (truncatio membrorum), podczas gdy drugi opisuje przybycie króla Bolesława, wypędzonego ze swojego kraju i powitanego przez węgierskiego króla Władysława (1077-1095), w przyjazny, ale i zimny sposób. W eseju VIII "Factum o św. Stanisławie" Wojciechowski, w przeciwieństwie do wcześniejszych publikacji, wykazał, że użyte przez kronikarza określenie "namaszczony Chrystus" odnosiło się zarówno do króla, jak i biskupa, który został wymieniony z imienia. Jednak według inskrypcji we współczesnym kalendarzu był to z pewnością Stanisław i to on został oskarżony o zdradę (traditor, traditio). Interpretacja ta była sprzeczna ze znanymi poglądami historyków, którzy uważali biskupa Stanisława za męczennika, słusznie kanonizowanego w 1253 roku.
Z inicjatywy miesięcznika "Przegląd Powszechny" odbyła się w Krakowie w 1909 r. zbiorowa dyskusja pt. "Sprawa św. Stanisława", w której większość uczestników odrzuciła wnioski Wojciechowskiego, a tylko dwóch, Adam Miodoński i Stanisław Smolka, poddało je rozsądnej krytyce. Spór rozstrzygnęła odręczna analiza kroniki, dowodząca trafności określenia: christus. W związku ze zbliżającą się (w 1979 r.) 900. rocznicą śmierci biskupa Stanisława, z inicjatywy arcybiskupa krakowskiego, kardynała Karola Wojtyły, od 1972 r. organizowano "Sesje Naukowe" przygotowujące do tego jubileuszu. Na pierwszej sesji ks. prof. B. Przybyszewski przedstawił referat o dziejach archidiecezji krakowskiej, który został rozpowszechniony w kręgach kościelnych.
Na drugiej sesji w dniu 25 maja 1973 r. Gerard Labuda wygłosił wykład na temat "Factum św. Stanisława", oparty na ówczesnych wynikach badań i własnych interpretacjach dokumentów źródłowych. Trzecia faza dyskursu o męczeństwie i świętości rozpoczęła się podczas sympozjum w maju 1979 r., którego wnioski zostały opublikowane w 1981 r. Spośród wszystkich referatów i rozpraw najbardziej godna uwagi była praca Mariana Plezii Sprawa św. Stanisława ("Analecta Cracoviensia", t. IX, s. 251-413). Jej główną zaletą była drobiazgowa analiza wszystkich omawianych źródeł, zwłaszcza Anonima-Galla (z wyjątkiem rozdziału 28, księgi I) i kroniki mistrza Wincentego, a także odręcznego listu papieża Paschała II, skierowanego do kilku ówczesnych arcybiskupów, głównie jednak do arcybiskupa "polskiego". Papież upomina w nim następcę za niezłożenie obediencji i nieuzyskanie paliusza, głównie z powodu potępienia jednego z biskupów sufraganów. Sprawa adresata tego listu jest przedmiotem dyskusji od wielu lat.
Już bez analizowania spornych kwestii uwidacznia się zasadnicza różnica. Dla księdza Przybyszewskiego biskup Stanisław od początku swego konfliktu z królem Bolesławem był rzecznikiem uciśnionych i to w ich obronie sięgał po "miecz przekleństwa", co przyniosło mu męczeńską śmierć, nagrodzoną koronacją w 1253 roku. Zdaniem Gerarda Labudy biskup Stanisław był jednym z głównych organizatorów buntu możnowładców i rycerzy, który kosztował go życie. W tych źródłach pojawia się jako "zdrajca", ale także jako "grzesznik", do którego król dodał grzech obstrukcji.

Références

  1. Jasiński T., Czy Gall Anonim to Monachus Littorensis, „Kwartalnik Historyczny”, 112 (2005), nr 3, s. 69-89. [Google Scholar]
  2. Krzyżanowski S., Na marginesie Galla, „Kwartalnik Historyczny”, 24 (1910), s. 34. [Google Scholar]
  3. Labuda G., Piastowie twórcami państwa polskiego, w: Piastowie w dziejach Polski, pod red. R. Hecka, Wrocław 1975, s. 29. [Google Scholar]
  4. Labuda G., Święty Wojciech, biskup-męczennik - patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000. [Google Scholar]
  5. Labuda G., Wokół postaci św. Stanisława biskupa krakowskiego, „Studia Źródłoznawcze”, 27 (1983), s. 187-189. [Google Scholar]
  6. Łowmiański H., Król Bolesław II i biskup krakowski Stanisław. Dwie tendencje ustrojowe: jedynowładcza i patrymonialna, „Studia Historyczne”, 22 (1979), s. 175 i n., 182. [Google Scholar]
  7. Przybyszewski B., Życiorys (żywot) św. Stanisława biskupa krakowskiego i męczennika, Kraków 1979. [Google Scholar]
  8. Ryś G., O tzw. liście Paschalisa II raz jeszcze, w: Lex in corde meo. Studia dedykowane Jego Magnificencji bp. Tadeuszowi Pieronkowi z okazji 50-lecia pracy naukowej, Kraków 2004. [Google Scholar]
  9. W sprawie św. Stanisława, red. K. Krotoski, Kraków 1926. [Google Scholar]
  10. Wojciechowski T., Plemię Kadłubka. Odpowiedź, „Kwartalnik Historyczny” 24 (1910), s. 14. [Google Scholar]

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.