Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 62 (1984): Nasza Przeszłość

Artykuły

Zagadka drugiej metropolii w Polsce za czasów Bolesława Chrobrego

  • Gerard Labuda
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1984.62.7-25  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1984

Abstrakt

Podana mimochodem przez najstarszego polskiego kronikarza Anonymusa Gallusa (lib. I cap. 11) informacja, że za panowania Bolesława Chrobrego (992-1025) istniały w Polsce dwie metropolie z własnymi sufraganami, zrodziła wśród późniejszych historyków wiele przypuszczeń i interpretacji. Pomijając liczne niuanse, można na ich podstawie wyodrębnić dwa poglądy. Część badaczy rozumie wypowiedź anonimowego autora w ten sposób, że założone w 1000 r. arcybiskupstwo gnieźnieńskie obejmowało jedynie zachodnie ziemie Polski z biskupstwami: krakowskim, wrocławskim, poznańskim i kołobrzeskim, natomiast ziemie wschodnie, tj. Mazowsze z Kujawami, objęte były arcybiskupstwem gnieźnieńskim. Mazowsze z Kujawami oraz północne dzielnice Małopolski z późniejszymi biskupstwami włocławskim (Leslau) i płockim oraz archidiakonatem sandomierskim podlegały jurysdykcji innego arcybiskupa. W tym kontekście arcybiskup misyjny Brun von Querfurt został wymieniony jako domniemany metropolita z domniemaną siedzibą w Sandomierzu; wraz z jego męczeńską śmiercią w 1009 r. na granicy Prus i Litwy arcybiskupstwo to zniknęło. Hipoteza ta jest jednak trudna do utrzymania, ponieważ nie jest wiarygodne, aby arcybiskupstwo gnieźnieńskie, założone w 1000 roku, nie obejmowało północno-wschodnich terenów Polski; ponadto twierdzenie, że Brun z Querfurtu był arcybiskupem misyjnym, jest sprzeczne ze źródłami, ponieważ wspominają one o nim jedynie jako o biskupie misyjnym obdarzonym paliuszem. Inni badacze - niezadowoleni z istnienia kolejnej metropolii romańsko-łacińskiej w Polsce około roku 1000 - chcą widzieć drugie arcybiskupstwo jako arcybiskupstwo obrządku słowiańskiego z siedzibą w Krakowie i wiązać je z działalnością misyjną arcybiskupa Moraw Metodego (+ 885). Ta hipoteza również nie ma żadnego uzasadnienia źródłowego i dlatego trudno ją poddać poważnej analizie. Dyskusja na temat drugiego arcybiskupstwa została, jak się wydaje, pokierowana we właściwym kierunku przez zasłużonego polskiego historyka Kościoła Władysława Abrahama, który w swoim artykule na temat relacji między arcybiskupstwami gnieźnieńskim i magdeburskim (+ 920), zatytułowanym Magdeburg (+ 920) przypisuje pomysł założenia drugiego arcybiskupstwa w Polsce biskupowi poznańskiemu Ungerowi. Założenie to podejmuje autor powyższego artykułu ¡i rozwija w tym sensie, że poprzedni biskup misyjny Polski, Unger, któremu powierzono w 1000 r. nowo utworzoną diecezję poznańską, nie uznał zwierzchnictwa nowego arcybiskupa gnieźnieńskiego Gaudentego-Radzima, a następnie w 1005 r. podporządkował siebie i swoją diecezję arcybiskupowi magdeburskiemu jako sufraganowi. Ten związek między Magdeburgiem a diecezją poznańską trwał do śmierci biskupa Ungera (+ 1012). W tym okresie, tj. w latach 1004-1012, dwóch arcybiskupów wykonywało swoje prawa metropolitalne na terenie ówczesnej Polski. Fakt, że tylko jedno arcybiskupstwo, gnieźnieńskie, jest udokumentowane w późniejszym okresie, dowodzi, że był to stan przejściowy.

Bibliografia

  1. Abraham W., Gniezno i Magdeburg, Kraków 1921. [Google Scholar]
  2. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, wyd. 3, Poznań 1962. [Google Scholar]
  3. Kehr P., Das Erzbistum Magdeburg und die erste Organisation der christlichen Kirche in Polen, Berlin 1920. [Google Scholar]
  4. Kętrzyński S., Kilka uwag o opacie Astryku-Anastazym: Dodatek — O dwu metropoliach w Polsce za Bolesława Chrobrego PHis 1 (1905), s. 178—183. [Google Scholar]
  5. Kętrzyński S., O zaginionej metropolii czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa 1947. [Google Scholar]
  6. Kozłowska-Budkowa Z., Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, z. 1. Kraków 1937. [Google Scholar]
  7. Lanckorońska K., Studies on the RomanSlavonie Ritte in Poland, w: OCA, vol. 161, Roma 1961. [Google Scholar]
  8. Łowmiański H., Początki Polski, t. IV, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  9. Najdawniejsze roczniki krakowskie i Kalendarz, wyd. Zofia Kozłowska-Budkowa, MPHn t. V, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  10. Plezia M., Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przekład R. Gródecki, Wrocław 1965. [Google Scholar]
  11. Silnicki T., Początki organizacji Kościoła w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, w: PPP t. 1 s. 357. [Google Scholar]
  12. Umiński J., Powstanie biskupstwa poznańskiego i zależnego odeń archidiakonatu czerskiego, „Wiadomości kościelne”, Wrocław 1952, nr 1—2, s. 35—64. [Google Scholar]
  13. Wattenbach W., Holtzmann R., Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, t. III, Weimar 1971. [Google Scholar]
  14. Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Lwów 1925. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.