Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 69 (1988): Nasza Przeszłość

Artykuły

Jakimi drogami przyszło do Polski chrześcijaństwo

  • Gerard Labuda
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1988.69.39-82  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1988

Abstrakt

Autor analizuje krytycznie trzy tezy. Według pierwszej tezy, na początku w Polsce Południowej istniał słowiański obrzęd związany z misją metodyjską. Gdyby ta teza się potwierdziła, należałoby przypuszczać, że ta region był głównym źródłem chrześcijańskiej infiltracji dla całego kraju. Druga teza zakłada, że chrześcijaństwo dotarło do Polski przez ziemie niemieckie, zwłaszcza przez Magdeburg jako metropolitalne centrum, obejmujące również pierwsze polskie biskupstwo w Poznaniu. Zwolennicy trzeciej tezy widzą Czechy jako pośrednika chrystianizacji Polski. Chociaż ta mediacja miała także niemieckie podłoże, istotną rolę odegrały Czechy. W tym przypadku można by również rozważyć wtórną mediację Moraw. Autor stanowczo odrzuca istnienie metodyjskiej misji na Południu Polski. Cała argumentacja zwolenników tej tezy opiera się bowiem na jednym tekście (Żywocie św. Metodego w tzw. Panońskiej Legendzie). Jednak z tego tekstu wynika tylko, że książę Wiślan został ochrzczony; ewentualne dalsze skutki tego chrztu pozostają jednak nieznane. Autor, wbrew twierdzeniom niektórych historyków, uważa, że nie istniało wielkomorawskie imperium. Istniały tylko Morawy, których granice są dobrze znane historycznie. To właśnie z tym państwem zderzył się książę Wiślan i został pokonany; jednak nie ma powodu do wyciągania dalszych wniosków. Kwestia zasięgu metropolii morawskiej może być jednoznacznie rozwiązana. Morawy to obszar dobrze znany historycznie, a jurysdykcja Passau nigdy nie sięgała aż do Krakowa, czy nawet dalej na północ. W opinii autora, sprzeczne twierdzenia są całkowicie nieuzasadnione. Autor zgadza się również z poglądem W. Abrahama, że Prochoros i Prokulfus byli biskupami ołomunieckimi. Wskazuje przy tym na opinię archeologów, zgodnie z którą pozostałości rotund znalezione na Południu Polski datowane są na X wiek, podobnie jak początki organizacji kościelnej w tym regionie. Owa organizacja wiązała się z misyjną działalnością czeską, związaną najpierw z biskupstwem Ratyzbony, a po 973 roku z Ołomuńcem i Pragą. Druga teza, zgodnie z którą chrystianizacja Polski odbyła się poprzez Saksonię i Frankonię, opiera się przede wszystkim na przekazie Thietmara o biskupie Jordanie z Poznania, który rzekomo był sufraganem metropolity magdeburskiego. Jednak według badań Pawła Kehra przeprowadzonych w 1920 roku i popartych przez W. Abrahama, kwestia ta wydaje się być jednoznacznie wyjaśniona. Wprowadzono także aprioryczną tezę, że cesarz miał prawa misyjne na obszarze Polski; zwolennicy tej tezy mogą przywołać dowody źródłowe. Jednak istnieją także negatywne dowody, które temu przeczą. Jako jeden z takich dowodów może posłużyć milczenie protokołów synodu w Ravenny z 967/968 roku w sprawie polskiego biskupstwa. Innym dowodem jest kronika Reginalda z Prüm z końca X wieku, której kontynuację napisał Adalbert, późniejszy arcybiskup Magdeburga. W roku 961 opisał on swoją misję w Kijowie. Gdyby został również arcybiskupem Polski, na pewno zawarłby to w swojej kronice. Wydaje się, że trzecia teza, według której Polska została schrystianizowana z Czech, jest słuszna. Początki chrześcijaństwa w Polsce wiążą się z postacią księżniczki Dobrawy, która przybyła z Czech. W roku 966 Czechy były kościelnie podporządkowane biskupstwu Ratyzbony, a tym samym metropolii Salzburga. Dlatego te dwa ośrodki musiały mieć udział w procesie chrystianizacji rozpoczętym przez Czechy. Na pewno dostarczyły duchowieństwa i wyposażenia, z którymi przybył do Polski Jordan. W tym obszarze kontaktowały się ze Słowianami diecezje w Akwilei, Salzburgu, Sirmium; tam też kształtował się język i terminologia, które od wieków służyły chrystianizacji Słowian. To nie zmienia faktu, że Jordan musiał się udać do Rzymu, zanim przybył do Polski. Kościelna terminologia ukształtowana na podstawie łaciny i języka południowo-niemieckiego jest geograficznie związana z Czechami. Krytyczna analiza tzw. Annałów Korbeau-Fuldy sugeruje, że również one dotarły do Polski przez Pragę.

Bibliografia

  1. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Lwów 1893. [Google Scholar]
  2. Dowiat J., Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961. [Google Scholar]
  3. Friedberg M., Kultura polska a niemiecka, t. 2, Poznań 1946. [Google Scholar]
  4. Havranek B., Otdzka existence cirkevni slovarustiny v Polsku, „Slavia” 25; 1956. [Google Scholar]
  5. Lehr-Spławiński T., Misja słowiańska św. Metodego a Polska, 1932. [Google Scholar]
  6. Łowmiański H., Początki Polski, t. 4, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  7. Rospond S., Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985. [Google Scholar]
  8. Widajewicz J., Państwo Wiślan, Kraków 1946. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.