Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 76 (1991): Nasza Przeszłość

Artykuły

Chrześcijańska ideologia władzy w Polsce w XIV-XVw.

  • Grzegorz Ryś
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1991.76.45-81  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1991

Abstrakt

Podstawowe pojęcia i cechy średniowiecznej koncepcji władcy chrześcijańskiego powstały w czasach wzorowego władcy Karola Wielkiego (niektóre z nich powstały wcześniej, w czasach Merowingów). Koncepcja zwana „karolińską” lub „karolińsko-osmańską” wiązała ściśle władzę królewską ze sferą Sacrum. Skoncentrowany na Chrystusie jako Boski Władca wywodził od Niego święty charakter władzy i jej miejsca oraz prerogatywy kościelne otrzymywane wraz z namaszczeniem króla podczas koronacji. Takie ściśle sakralne traktowanie władzy królewskiej jak podają najstarsze źródła przybyły do Polski wraz z koroną w pierwszej połowie XI w. Nie zapuściła ona jednak korzeni ze względu na krótki okres istnienia pierwszej monarchii. W okresie zaborów feudalnych nie porzucono całkowicie pomysłu łączenia władcy z Sacrum. Ponownie wykorzystano ideologię karolińsko-ottońską po odrodzeniu monarchii w XIV i XV w., podjęto próbę stworzenia kultów dynastycznych m.in. wokół osoby „błogosławionego” Bolesława Chrobrego. Król w odrodzonej monarchii – która była monarchią klasową – nie miał takiej pozycji jak za czasów Bolesława. Szlachta zwiększyła swoje wpływy na sprawowanie rządów w kraju (w tym na prawo wyborcze), a koncepcja Corona Regni, oddzielająca prawa królewskie od praw koronnych, stała się prawem panującym i modelem rządów w Polsce. Zmiany spowodowały zasadniczą modyfikację idei karolińskiej: charakter Sacrum nadano instytucji monarchii, a nie jej depozytariuszowi.

Bibliografia

  1. Abraham W., Pontyficale biskupów krakowskich z XII wieku, Kraków 1927. [Google Scholar]
  2. Bardach J. , Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1977. [Google Scholar]
  3. Bloch M., Społeczeństwo feudalne, Warszawa 1961. [Google Scholar]
  4. Deptuła C., Ideowy sens wykształcenia władców* polskich w X—XIII w., „Summarium” R. 2: 1973. [Google Scholar]
  5. Domasłowski J., Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, Poznań 1984. [Google Scholar]
  6. Ejerfeldt L. , Myths of the State in the West European Middle Ages, w: The Myth of the State, Uppsala 1972. DOI: https://doi.org/10.30674/scripta.67077 [Google Scholar]
  7. Gansinieć R., Grobowiec Bolesława Chrobrego, Wrocław 1952. [Google Scholar]
  8. Genicot L. , Powstaje nowy świat. Studium o kulturze i cywilizacji wieków średnich, Warszawa 1964. [Google Scholar]
  9. Guriewicz A., Problemy średniowiecznej kultury ludowej, Warszawa 1987. [Google Scholar]
  10. Kantorowiecz E., The King’s Two Bodies. A Study in Mediaeval Political Theology, Princeton 1957. [Google Scholar]
  11. Klubówna A., Ostatni z wielkich Piastów, Warszawa 1985. [Google Scholar]
  12. Kret H. , Dwór królewski Jadwigi i Jagiełły, Kraków 1987. [Google Scholar]
  13. Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  14. Łowmiański H. , Początki Polski. Polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu od początku wieku XIV, t. VI. 2, Warszawa 1985. [Google Scholar]
  15. Łowmiański H., Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  16. Miodońska B. , Rex regum et rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Jana Olbrachta i Pontyfikatu Erazma Ciołka. Z zagadnień ikonografii władzy królewskiej w sztuce polskiej wieku XVI, Kraków 1979. [Google Scholar]
  17. Rokosz M., Bolesław Śmiały, w: Życiorysy historyczne, literackie i legendarne , t. 1 Warszawa 1980. [Google Scholar]
  18. Rożek M. , Groby królewskie na Wawelu, Kraków 1977. [Google Scholar]
  19. Śnieżyńska-Stolot E., Dworski ceremoniał pogrzebowy królów polskich w X IV wieku, w: Sztuka i ideologia XIV wieku — Materiały sympozjum Komitetu nauk o sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  20. Witkowska A. , Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną, Lublin 1984. [Google Scholar]
  21. Wolny J., Z dziejów katechezy, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t 1, Lublin 1974. [Google Scholar]
  22. Wolny J., Zawadzki R., Królowa Jadwiga w tradycji kaznodziejskiej XV wieku, „Analecta Cracoviiensia” R. 7: 1975. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2870 [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.