Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 136 (2021): Nasza Przeszłość

Artykuły

Propagandowy wizerunek chrześcijaństwa w polskich podręcznikach do historii z okresu stalinizmu

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.136.181-218  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2021

Abstrakt

Komuniści po przejęciu władzy w Polsce w latach 1944/1945 r. przystąpili do stopniowej totalizacji państwa oraz podjęli wysiłki zmierzające do wyrugowania religii z życia społecznego. Budowa ateistycznego państwa pozostawała jednym z głównych pryncypiów przyświecających ówczesnej władzy, a nasiliła się zwłaszcza w okresie największej represyjności władzy w okresie stalinowskim, tj. w latach 1948-1956. Ateistyczna propaganda, obok jawnej walki z nauczaniem religii w szkole, znalazła swój wyraz także w edukacji historycznej. W podręcznikach do historii wydawanych w omawianym okresie próbowano przedstawić Kościół i historię chrześcijaństwa w jak najgorszym świetle, częstokroć przeinaczając i pomijając fakty oraz podając informacje całkowicie fałszywe. Chrześcijaństwo i postaci historyczne z nim związane przedstawiano jako formę mitu i zmyślonych opowiadań, będących skutkiem zacofania i zabobonu. Kościół i jego nauka miały się przyczynić do zastoju cywilizacyjnego, a kler ukazywano niczym najbardziej zepsutą moralnie warstwę społeczną. Wpojenie niechęci do Kościoła katolickiego, czy też religii w ogóle w Polsce, było jednak bardzo trudne z uwagi na to, że większa część społeczeństwa pozostawała praktykującymi katolikami. Po okresie stalinowskim ateistyczna propaganda komunistyczna wyrażająca się także w edukacji historycznej została stonowana, choć w jakimś stopniu utrzymywała się do końca istnienia PRL-u.

Bibliografia

  1. Babicz J., Walczak W., Zarys historii odkryć geograficznych. Wydanie trzecie niezmienione, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  2. Baranowski B, Krakowski S., Siuchciński M., Zajączkowski S., Podręcznik historii średniowiecznej, pod red. M. Siuchcińskiego, wyd. III przerobione, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  3. Chłapowski W., Historia powszechna. Wieki średnie, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  4. Dłuska M., Schroenbrenner J., Historia dla klasy IV, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  5. Galos A., Gierowski J., Leszczyński J., Historia dla klasy II technikum, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  6. Historia dla klasy I technikum. Część I, red. S. Kowalczyk, Warszawa 1955. [Google Scholar]
  7. Historia dla klasy VI, pod red. M. Siouchcińskiego, PZWS, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  8. Historia dla klasy VI, red. M. Siuchniński, Warszawa 1950. [Google Scholar]
  9. Historia Polski 1864 – 1945. Materiały do nauczania w klasie XI, red. Ż. Kormanowa, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  10. Historia starożytna, red. A. Miszulin, Warszawa 1952. [Google Scholar]
  11. Historia ZSRR. Krótki kurs, red. A Szestakow, Warszawa 1952. [Google Scholar]
  12. Kormanowa Ż, Historia Polski. Rozdział IV. Polska w okresie demokracji szlacheckiej, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  13. Kosman M., Historia dla klasy VI, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  14. Kosminski E., Historia wieków średnich, Warszawa 1954. [Google Scholar]
  15. Kudrybacha Ł., Humanizm i jezuici, Warszawa 1950. [Google Scholar]
  16. Markowski G., Historia dla klasy V, Warszawa 1969. [Google Scholar]
  17. Michnik H., Moser L., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1956. [Google Scholar]
  18. Missalowa G., Historia Polski. Próba periodyzacji, „Wiadomości Historyczne” 1951, nr 3, s. 20-35. [Google Scholar]
  19. Kormanowa Ż., Założenia naukowe i ideowe nowego programu historii do szkoły podstawowej, „Wiadomości Historyczne. Czasopismo dla Nauczycieli” 1948, r. I. [Google Scholar]
  20. Podręcznik historii starożytnej, red. M. H. Serajski, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  21. Przetacznikowa M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  22. Szardakow M., Zarys psychologii ucznia, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  23. Szostakowski S., Historia dla klasy VI, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  24. Baczewski S., Piotr Skarga w publicystyce rokoszu Zebrzydowskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2013, nr 3 (21). [Google Scholar]
  25. Bajor W., Gruchoła M., Mit „ciemnego” średniowiecza w współczesnym dyskursie społecznym, „Roczniki Kulturoznawcze” 2020, t. 11, nr 4. [Google Scholar]
  26. Brodala M., Propaganda dla najmłodszych w latach 1948-1956. Instrument stalinowskiego wychowania, w: Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, red. M. Kula, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  27. Brynkus J., Inspiracje i odwołania do dzieła Komisji Edukacji Narodowej w nauczaniu szkolnym Polski Ludowej, w: Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst Historyczno-Pedagogiczny, red. K. Dormus, B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, R. Ślęczka, Kraków 2014, s. 477-493. [Google Scholar]
  28. Brynkus J., Komunistyczna ideologizacja a szkolna edukacja historyczna w Polsce (1944-1989), Kraków 2013. [Google Scholar]
  29. Brzeźniak K., Wpływ komunizmu na edukację historyczną w szkole w latach 1944-1956, w: Edukacja w PRL, red. M. Wiśniewska, Warszawa 2016. [Google Scholar]
  30. Chmielewski W., Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944-1956), Warszawa 2006. [Google Scholar]
  31. Głowacki A., Na pomoc zesłańczej edukacji. Działalność wydawnicza Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR (1943-1946), Łódź 2019. [Google Scholar]
  32. Hoszowska M., Praktyka nauczania historii w Polsce 1944-1956, Rzeszów 2002. [Google Scholar]
  33. Hoszowska M., Szczechura T., Tropaczyńska-Ogarkowa W., O wolność narodu i człowieka. Opowiadania z dziejów ojczystych dla kl. VI szkoły powszechnej, Warszawa 1946. [Google Scholar]
  34. Jakubowska A., Przeobrażenia w szkolnej edukacji historycznej w Polsce w latach 1944-1956, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  35. Konik R., W obronie Świętej Inkwizycji, Wrocław 2006. [Google Scholar]
  36. Konopka H., Kościół katolicki w dziejach Polski w podręcznikach historii dla szkół podstawowych i średnich w latach 1944-1956, „Roczniki Humanistyczne” 1998, t. 46, [Google Scholar]
  37. Konopka H., Obraz Kościoła i wartości kultury chrześcijańskiej w Polsce piastowskiej w podręcznikach historii dla szkół podstawowych i średnich w latach 1944-1956, w: Wartości w edukacji historycznej, red. J. Rulka, Bydgoszcz 1999. [Google Scholar]
  38. Kryńska E. J., Mausersberg S. W., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945-1956, Białystok 2003. [Google Scholar]
  39. Malczewska-Pawelec A., Pawelec T., Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinowskich, Kraków 2011. [Google Scholar]
  40. Maresz T., Polska i Polacy w radzieckiej szkolnej narracji podręcznikowej, Bydgoszcz 2017 [Google Scholar]
  41. Mauersberg S., Nauczyciel wobec indoktrynacji komunistycznej w latach 1947-1956, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2004, nr 3-4. [Google Scholar]
  42. Mauesberg S., Reforma szkolnictwa w latach 1944-1948, Wrocław 1974. [Google Scholar]
  43. Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944-1956), Warszawa 2005. [Google Scholar]
  44. Moskwa D., „Putinowska” wizja przeszłości. Nowa koncepcja nauczania historii w świetle polityki historycznej Federacji Rosyjskiej, „Historia i Polityka” 2014, nr 11 (18). [Google Scholar]
  45. Osiński Z., Nauczanie historii w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1944-1989, Toruń 2006. [Google Scholar]
  46. Radziszewska W., Wizerunek rodziny i ideał wychowania socjalistycznego dziecka kreowane na łamach prasy województwa olsztyńskiego (1949-1956). Zarys problematyki badań, w: Świat rodzinny. Perspektywa interdyscyplinarna. Wobec trwania i zmiany, red. J. Garbula, A. Zakrzewska, W. Sawczuk, Toruń 2013. [Google Scholar]
  47. Przybysz M., Propaganda czy historia? Obraz dziejów Polski w nauczaniu szkolnym w okresie stalinowskim (M. Dłuska, J. Schoenbrenner, «Historia dla klasy IV»), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2012, nr 1-2 (215-216) [Google Scholar]
  48. Ryba M., Szkoła w okowach ideologii. Szkolna propaganda komunistyczna w latach 1944-1956, Lublin 2006. [Google Scholar]
  49. Składanowski H., Stosunki polsko-sowieckie w programach nauczania i podręcznikach historii w szkole powszechnej (podstawowej) w Polsce w latach 1932-1956, Toruń 2004. [Google Scholar]
  50. Wielomski A., Myśl polityczna reformacji i kontrreformacji. T. 1. Rewolucja protestancka, Warszawa 2013. [Google Scholar]
  51. Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach do szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Toruń 2001. [Google Scholar]
  52. Wołos M., Polska widziana z rosyjskiej oddali, „Kultura Współczesna” 2015, nr 1. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.