Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 136 (2021): Nasza Przeszłość

Articles

Propaganda image of Christianity in Polish history textbooks from the Stalinist period

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.136.181-218  [Google Scholar]
Published: 2021-12-30

Abstract

After taking power in Poland in 1944/1945 the communists started a gradual process of turning Poland into a totalitarian state that aimed at eradicating religion from social life. The construction of an atheist state was one of the main goals of the government, and increased in importance during the largest period of repression of the Stalinist period, i.e. 1948 - 1956. Atheistic propaganda combined with open hostility towards religious education in schools, also found its way into historical education. History textbooks of the period tried to picture the church and the history of Christianity in an immensly bad light, by omitting and twisting facts, or even by blatantly lying. Christianity and various historical figures associated with it were introduced as myths or false stories resulting from peoples’ backwardness and superstition. The church was considered responsible for civilizational stagnation, while the clergy was considered as the most morally abhorrent social class. However, convincing Polish society to detest the Catholic Church was a difficult task, as most Poles continued religious participation and practices. After the end of the Stalinist period atheistic propaganda was subdued, although in some form it continued till the end of the existence of the People’s Republic of Poland.

References

  1. Babicz J., Walczak W., Zarys historii odkryć geograficznych. Wydanie trzecie niezmienione, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  2. Baranowski B, Krakowski S., Siuchciński M., Zajączkowski S., Podręcznik historii średniowiecznej, pod red. M. Siuchcińskiego, wyd. III przerobione, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  3. Chłapowski W., Historia powszechna. Wieki średnie, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  4. Dłuska M., Schroenbrenner J., Historia dla klasy IV, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  5. Galos A., Gierowski J., Leszczyński J., Historia dla klasy II technikum, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  6. Historia dla klasy I technikum. Część I, red. S. Kowalczyk, Warszawa 1955. [Google Scholar]
  7. Historia dla klasy VI, pod red. M. Siouchcińskiego, PZWS, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  8. Historia dla klasy VI, red. M. Siuchniński, Warszawa 1950. [Google Scholar]
  9. Historia Polski 1864 – 1945. Materiały do nauczania w klasie XI, red. Ż. Kormanowa, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  10. Historia starożytna, red. A. Miszulin, Warszawa 1952. [Google Scholar]
  11. Historia ZSRR. Krótki kurs, red. A Szestakow, Warszawa 1952. [Google Scholar]
  12. Kormanowa Ż, Historia Polski. Rozdział IV. Polska w okresie demokracji szlacheckiej, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  13. Kosman M., Historia dla klasy VI, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  14. Kosminski E., Historia wieków średnich, Warszawa 1954. [Google Scholar]
  15. Kudrybacha Ł., Humanizm i jezuici, Warszawa 1950. [Google Scholar]
  16. Markowski G., Historia dla klasy V, Warszawa 1969. [Google Scholar]
  17. Michnik H., Moser L., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1956. [Google Scholar]
  18. Missalowa G., Historia Polski. Próba periodyzacji, „Wiadomości Historyczne” 1951, nr 3, s. 20-35. [Google Scholar]
  19. Kormanowa Ż., Założenia naukowe i ideowe nowego programu historii do szkoły podstawowej, „Wiadomości Historyczne. Czasopismo dla Nauczycieli” 1948, r. I. [Google Scholar]
  20. Podręcznik historii starożytnej, red. M. H. Serajski, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  21. Przetacznikowa M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  22. Szardakow M., Zarys psychologii ucznia, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  23. Szostakowski S., Historia dla klasy VI, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  24. Baczewski S., Piotr Skarga w publicystyce rokoszu Zebrzydowskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2013, nr 3 (21). [Google Scholar]
  25. Bajor W., Gruchoła M., Mit „ciemnego” średniowiecza w współczesnym dyskursie społecznym, „Roczniki Kulturoznawcze” 2020, t. 11, nr 4. [Google Scholar]
  26. Brodala M., Propaganda dla najmłodszych w latach 1948-1956. Instrument stalinowskiego wychowania, w: Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, red. M. Kula, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  27. Brynkus J., Inspiracje i odwołania do dzieła Komisji Edukacji Narodowej w nauczaniu szkolnym Polski Ludowej, w: Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst Historyczno-Pedagogiczny, red. K. Dormus, B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, R. Ślęczka, Kraków 2014, s. 477-493. [Google Scholar]
  28. Brynkus J., Komunistyczna ideologizacja a szkolna edukacja historyczna w Polsce (1944-1989), Kraków 2013. [Google Scholar]
  29. Brzeźniak K., Wpływ komunizmu na edukację historyczną w szkole w latach 1944-1956, w: Edukacja w PRL, red. M. Wiśniewska, Warszawa 2016. [Google Scholar]
  30. Chmielewski W., Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944-1956), Warszawa 2006. [Google Scholar]
  31. Głowacki A., Na pomoc zesłańczej edukacji. Działalność wydawnicza Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR (1943-1946), Łódź 2019. [Google Scholar]
  32. Hoszowska M., Praktyka nauczania historii w Polsce 1944-1956, Rzeszów 2002. [Google Scholar]
  33. Hoszowska M., Szczechura T., Tropaczyńska-Ogarkowa W., O wolność narodu i człowieka. Opowiadania z dziejów ojczystych dla kl. VI szkoły powszechnej, Warszawa 1946. [Google Scholar]
  34. Jakubowska A., Przeobrażenia w szkolnej edukacji historycznej w Polsce w latach 1944-1956, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  35. Konik R., W obronie Świętej Inkwizycji, Wrocław 2006. [Google Scholar]
  36. Konopka H., Kościół katolicki w dziejach Polski w podręcznikach historii dla szkół podstawowych i średnich w latach 1944-1956, „Roczniki Humanistyczne” 1998, t. 46, [Google Scholar]
  37. Konopka H., Obraz Kościoła i wartości kultury chrześcijańskiej w Polsce piastowskiej w podręcznikach historii dla szkół podstawowych i średnich w latach 1944-1956, w: Wartości w edukacji historycznej, red. J. Rulka, Bydgoszcz 1999. [Google Scholar]
  38. Kryńska E. J., Mausersberg S. W., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945-1956, Białystok 2003. [Google Scholar]
  39. Malczewska-Pawelec A., Pawelec T., Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinowskich, Kraków 2011. [Google Scholar]
  40. Maresz T., Polska i Polacy w radzieckiej szkolnej narracji podręcznikowej, Bydgoszcz 2017 [Google Scholar]
  41. Mauersberg S., Nauczyciel wobec indoktrynacji komunistycznej w latach 1947-1956, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2004, nr 3-4. [Google Scholar]
  42. Mauesberg S., Reforma szkolnictwa w latach 1944-1948, Wrocław 1974. [Google Scholar]
  43. Mauersberg S., Walczak M., Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944-1956), Warszawa 2005. [Google Scholar]
  44. Moskwa D., „Putinowska” wizja przeszłości. Nowa koncepcja nauczania historii w świetle polityki historycznej Federacji Rosyjskiej, „Historia i Polityka” 2014, nr 11 (18). [Google Scholar]
  45. Osiński Z., Nauczanie historii w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1944-1989, Toruń 2006. [Google Scholar]
  46. Radziszewska W., Wizerunek rodziny i ideał wychowania socjalistycznego dziecka kreowane na łamach prasy województwa olsztyńskiego (1949-1956). Zarys problematyki badań, w: Świat rodzinny. Perspektywa interdyscyplinarna. Wobec trwania i zmiany, red. J. Garbula, A. Zakrzewska, W. Sawczuk, Toruń 2013. [Google Scholar]
  47. Przybysz M., Propaganda czy historia? Obraz dziejów Polski w nauczaniu szkolnym w okresie stalinowskim (M. Dłuska, J. Schoenbrenner, «Historia dla klasy IV»), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2012, nr 1-2 (215-216) [Google Scholar]
  48. Ryba M., Szkoła w okowach ideologii. Szkolna propaganda komunistyczna w latach 1944-1956, Lublin 2006. [Google Scholar]
  49. Składanowski H., Stosunki polsko-sowieckie w programach nauczania i podręcznikach historii w szkole powszechnej (podstawowej) w Polsce w latach 1932-1956, Toruń 2004. [Google Scholar]
  50. Wielomski A., Myśl polityczna reformacji i kontrreformacji. T. 1. Rewolucja protestancka, Warszawa 2013. [Google Scholar]
  51. Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach do szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Toruń 2001. [Google Scholar]
  52. Wołos M., Polska widziana z rosyjskiej oddali, „Kultura Współczesna” 2015, nr 1. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.