Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 60 (1983): Nasza Przeszłość

Artykuły

Polska pieśń w liturgii

  • ks. Tarsycjusz Sinka CM
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1983.60.235-273  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1983

Abstrakt

Pierwsze wzmianki o śpiewaniu polskich pieśni w liturgii pochodzą z pierwszej połowy XIV w. Początkowo były one śpiewane przez lud podczas procesji rezurekcyjnej jako przerywniki między łacińskimi wersetami śpiewu procesyjnego. Później zaczęto ich używać podczas procesji w Niedzielę Palmową, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego i Boże Ciało. Kontekstualny i melodyczny związek tych pieśni z łacińskim śpiewem liturgicznym sugeruje, że powstały one w ramach liturgii i w niej pozostały. Śpiewanie polskich pieśni przez lud, wraz z kaznodzieją, przed lub po, a nawet w trakcie kazania, również sięga XIV wieku. W ciągu XV wieku zyskiwały one coraz więcej miejsca w liturgii.
Wiek XVI był okresem rozkwitu polskich hymnów. Stało się to pod wpływem reformacji, która wykorzystywała je do pozyskiwania mas ludowych i wpajania im własnych przekonań religijnych. Przyczynił się do tego również renesans, który sprzyjał wykorzystywaniu języków narodowych w literaturze. Pobożne hymny były jednym ze szczytów tej literatury. W XVI wieku lud śpiewał pieśni na Kyrie, Gloria, między czytaniami, na offertorium, Sanctus, po konsekracji, podczas komunii i na zakończenie mszy świętej. Ponieważ lud śpiewał pieśni bez wyboru (niektóre z nich zawierały nawet błędy religijne lub miały świecki charakter), władze kościelne nakazały śpiewanie głównie starych, ortodoksyjnych pieśni; z nowych można było śpiewać tylko te, które zostały zatwierdzone przez biskupa.
Okres baroku wzbogacił zasób polskich pieśni o nowe, nacechowane duchem religijnym i głęboką pobożnością. Powstawały one na wszystkie okresy roku kościelnego. Pod koniec XVII wieku zaczęły powstawać w Polsce pierwsze hymny mszalne, których właściwy rozwój przypadł na okres oświecenia. Romantyzm ze swoim pietyzmem dla przeszłości zapoczątkował okres pieczołowitego gromadzenia polskich pieśni w formie śpiewników i modlitewników.
Starania ruchów odnowy i cecyliańskich o wyeliminowanie pobożnych pieśni ludowych z liturgii nie odniosły w Polsce większego sukcesu; zwyczaj śpiewania ich podczas mszy świętych, procesji i wszelkiego rodzaju nabożeństw przetrwał w znacznym stopniu do dziś. Sobór Watykański II podniósł je nawet do rangi oficjalnego śpiewu liturgicznego. W duchu tego Soboru Episkopat Polski opracował śpiewnik mszalny zawierający pieśni na rozpoczęcie, ofiarowanie i komunię.

Bibliografia

  1. Brückner A., Dzieje kultury polskiej, t. 1, Kraków 1930. [Google Scholar]
  2. Brückner A., Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, cz. I: Kazania i pieśni, Warszawa 1902. [Google Scholar]
  3. Brückner A., Średniowieczna pieśń religijna polska, Kraków 1923. [Google Scholar]
  4. Bystroń J., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. 1 Warszawa 1960. [Google Scholar]
  5. Chorzępa M., Gorzkie Żale, ich geneza i rozwój historyczny, w: „Nasza Przeszłość” t. 12: 1960. [Google Scholar]
  6. Chybiński A., Bogurodzica pod wzglądem historyczno-muzycznym, w: Zbiór rozpraw z zakresu historii muzyki polskiej, Kraków 1907. [Google Scholar]
  7. Dobrowolski K., Pierwsze sekty religijne w Polsce, Kraków 1925. [Google Scholar]
  8. Feicht H., Polskie średniowiecze, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1 Kraków 1958. [Google Scholar]
  9. Feldman J., Europa w wieku oświecenia (1715—1789) w świetle źródeł, Kraków 1924. [Google Scholar]
  10. Hozakowski W., Dzieje mszy świętej, Poznań 1933. [Google Scholar]
  11. Jachimecki Z., Historia muzyki polskiej w zarysie, t. 1 Kraków 1921. [Google Scholar]
  12. Kot S., Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI—XVIII w., Lwów 1912. [Google Scholar]
  13. Krzyżanowski J., U kolebki naszej literatury, Warszawa 1946. [Google Scholar]
  14. Lewański J., Dramat i dramatyzacje liturgiczne w średniowieczu polskim, w: Musica medii aevi, t. 1 Kraków 1965. [Google Scholar]
  15. Lissa Z., Chomiński J., Muzyka polskiego odrodzenia, Warszawa 1953. [Google Scholar]
  16. Michalak J., Zarys liturgiki, Płock 1939. [Google Scholar]
  17. Mrowiec K., Polska pieśń kościelna w opracowaniu kompozytorów XIX wieku, Lublin 1964. [Google Scholar]
  18. Nowak-Dłużewski J., Kolędy polskie, Warszawa 1966. [Google Scholar]
  19. Nowak-Romanowicz A., Muzyka polskiego Oświecenia i wczesnego Romantyzmu, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 2 Kraków 1966. [Google Scholar]
  20. Padacz W., Śpiew i muzyka kościelna w świetle statutów powojennych synodów diecezjalnych, w: „Ruch Biblijny i Liturgiczny 1958 (11). [Google Scholar]
  21. Polskie pieśni pasyjne, red. J. Nowak-Dłużewski, Warszawa 1977, t. 1. [Google Scholar]
  22. Reiss J., Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska, Kraków 1958. [Google Scholar]
  23. Rospond S., Zabytki języka polskiego na Śląsku, Wrocław—Katowice 1948. [Google Scholar]
  24. Sakramenty święte w duszpasterstwie Poznań—Warszawa—Lublin 1962. [Google Scholar]
  25. Schenk W., Udział ludu w ofierze Mszy świętej, w: Wprowadzenie do liturgii, Poznań 1967. [Google Scholar]
  26. Sczaniecki P., Służba Boża w dawnej Polsce, Poznań 1962. [Google Scholar]
  27. Śpiewnik Mszalny w: „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1970. [Google Scholar]
  28. Świerczek W., Katalog kancjonałów i pieśni staniąteckich, Kraków 1970. [Google Scholar]
  29. Taszycki W., Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1951. [Google Scholar]
  30. Urban W., Rola kościelnych śpiewników i modlitewników w zachowaniu polskiego języka na Śląsku, w: „Nasza Przeszłość” t. 8: 1958. [Google Scholar]
  31. Woronczak J., Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV w., w: „Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, Seria A nr 55, Wrocław 1955. [Google Scholar]
  32. Woronczak J., Wstąp filologiczny, w: Bogurodzica, Wrocław—Warszawa —Kraków 1962. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.