Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 85 (1996): Nasza Przeszłość

Artykuły

Przedstawienia postaci Matki Bożej w folklorze słownym polskiego Podkarpacia

  • Urszula Janicka-Krzywda
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1996.85.351-370  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1996

Abstrakt

W folklorze ustnym Podkarpacia w południowej Polsce występują dwa typy wizerunków Najświętszej Maryi Panny. Pojawia się ona w tradycyjnych podaniach albo jako zwykła kobieta, albo jako Matka Boża i Królowa Nieba i Ziemi. Takie przedstawienie Maryi ma swoje korzenie w apokryfach, gdzie niebiański wizerunek majestatycznej Matki Bożej uzupełnia się o ziemski obraz jako wyraźnie ludzkiej osobowości. Połączenie obu tych elementów przeniknęło z apokryfów do kazań i pieśni kościelnych, a stamtąd, jako materiał wielu legend, do popularnych pieśni upamiętniających kościelne święta i do folkloru. W większości tekstów folklorystycznych Maryja jest przedstawiana jako zwykła kobieta, której życie i wszystkie jego szczegóły są dobrze znane narratorowi (odnosi się on do krajobrazu, klimatu, budownictwa, ubioru, rodzaju pracy itp., jakby sam je znał z pierwszej ręki). Takie opisy odnoszą się prawie zawsze do Jej życia na ziemi od momentu narodzin aż do wniebowstąpienia, czyli czasu, gdy była przede wszystkim matką i gospodynią domową, rzadziej używany jest obraz domowy w związku z Jej wizytami na ziemi, gdy przybiera postać zwykłej kobiety, aby wystawić ludzi na próbę. Jako odwiedzająca z Nieba przychodzi, aby napominać, udzielać wskazówek lub ostrzegać przed zbliżającą się karą. Niebiański wizerunek Maryi częściowo jest wzorowany na nauczaniu Kościoła, ikonografii i ludowych przedstawieniach ziemskich władców i ich świty. Oba style opisu, ziemski i majestatyczny, często współistnieją w tym samym tekście. Nie wykluczają się one nawzajem: z reguły przejście od jednego do drugiego i odpowiednie związanie obu poziomów rzeczywistości następuje w momencie osiągnięcia kulminacji fabuły.

Bibliografia

  1. Barącz S., Cudowne obrazy Matki Najświętszej w Polsce, Lwów 1897. [Google Scholar]
  2. Bobowski M., Polskie pieśni katolickie od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku, Kraków 1893. [Google Scholar]
  3. Fiedeń K., Próba systematyzacji polskiego piśmiennictwa z lat 1980 o maryjnej pobożności ludowej, „Seminare. Poszukiwania naukowo-pastoralne” t. 6:1983. [Google Scholar]
  4. Fridrich A., Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, t. 1-4, Kraków 1903-1908. [Google Scholar]
  5. Gawalewicz M., Legendy ludowe o Matce Boskiej, Kraków 1894. [Google Scholar]
  6. Górski K., Problematyka historyczna kultu maryjnego, „Nasza Przeszłość” t. 13:1961. [Google Scholar]
  7. Grotnik E., Polskie kolędy i pastorałki, Kraków 1957. [Google Scholar]
  8. Janicka - Krzywda U., Postać Matki Bożej w folklorze słownym Polskiego Podkarpacia, „Nasza Przeszłość” t. 79:1993. [Google Scholar]
  9. Krzyżanowski J., Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, t. 2 i 3, Warszawa 1947. [Google Scholar]
  10. Wacław z Sulgustowa (Nowakowski), O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej, Kraków 1902. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.