Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 82 (1994): Nasza Przeszłość

Artykuły

"Mulier amicta sole" w sztuce gotyku w Polsce

  • Andrzej M. Olszewski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1994.82.35-95  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1994

Abstrakt

W pierwszym wersecie 12 rozdziału Apokalipsy Jana jest mowa o znaku na niebie: „niewiasta ubrana w słońce, księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z dwunastu gwiazd”. Tę kobietę często przedstawiano jako jedną z postaci ilustrujących tę biblijną księgę. W okresie, gdy w Polsce rozwijał się styl gotycki, w sztukach wizualnych rozpowszechniła się maryjna interpretacja kobiety, a wspomniane atrybuty wiązały się przede wszystkim z Matką Bożą z Dzieciątkiem. Najczęściej stosowanym motywem był księżyc, zwykle w kształcie półksiężyca, czasem z ludzką twarzą. Kilkukrotnie ukazano „zakrycie słońca” poprzez otoczenie postaci Maryi mandorią promieni, natomiast „wieniec gwiazd” zastąpiono zwykłą koroną. Przedstawienie Matki Bożej z Dzieciątkiem, zaopatrzone w atrybuty przedstawiająca kobietę z Apokalipsy, czasami umieszczane było w środkowej części tryptyku, wśród świętych. Czasami pojawia się postać Matki Bożej z atrybutem z Apokalipsy w powiązaniu z motywem drzewa Jessego. Ukazana na epitafiach z atrybutami Apokalipsy i świętymi wstawiającymi się za zmarłych, Maryja może wyrazić nadzieję na wieczne zbawienie. Postacie klęczące przed Matką Bożą o tych samych atrybutach pojawiają się także w iluminacji, jak np. w tzw. modlitewniku Władysława Warneńczyka czy w mszale z klasztoru augustianów w Żaganiu. Maryja o atrybutach apokaliptycznych pojawia się także w konstrukcji monstrancji i na dzwonach kościelnych.

Bibliografia

  1. Dobrzeniecki T., Rzeźba sakralna w Polsce, Warszawa 1980. [Google Scholar]
  2. Dutkiewicz J.E., Małopolska rzeźba średniowieczna 1300-1450, Kraków 1949. [Google Scholar]
  3. Gloede G., Das Doberaner Münster, Berlin 1960. [Google Scholar]
  4. Homolka J., Gotickä plastika na Slovensku, Bratislava 1972. [Google Scholar]
  5. Kruszelnicka J., Dawny ołtarz Pięknej Madonny toruńskiej, nadb. z ,Teki Komisji Historii Sztuki” t. 4, Toruń 1968. [Google Scholar]
  6. Lassaigne J., Die flämische Malerei Das Jahrhundert van Eyck, Genève 1957. [Google Scholar]
  7. Miodońska B., Iluminacje krakowskich rękopisów z I. połowy w. XV w Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wawelu, Biblioteka Wawelska 2, Kraków 1967. [Google Scholar]
  8. Stefaniak L., Interpretacja 12 rozdziału Apokalipsy w świetle historii egzegezy, Poznań 1957. [Google Scholar]
  9. Vloberg M., La Vierge et VEnfant dans Vart français, Paris, Grenoble 1954. [Google Scholar]
  10. Walicki M., Zloty Widnokrąg, Warszawa 1965. [Google Scholar]
  11. Wzorek J., Madonna Apokaliptyczna z Cerekwi w Tarnowskim Muzeum Diecezjalnym, „Roczniki Humanistyczne. Prace z Historii Sztuki” t. 13:1965. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.