Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 129 (2018): Nasza Przeszłość

Artykuły

Władysława Łuszczkiewicza studia nad architekturą i sztuką cystersów polskich

  • Magdalena Młodawska
  • Marcin Starzyński
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2018.129.225-248  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2018

Abstrakt

Asumptem do napisania niniejszego artykułu była przypadająca w 2017 r. sto pięćdziesiąta rocznica zainicjowania badań naukowych nad przeszłością Zakonu Cysterskiego na ziemiach polskich, związana z publikacją pomnikowej monografii klasztoru w Mogile (Monografia opactwa Cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiej, Kraków 1867). W publikacji tej, wyznaczającej nowe standardy w rodzimej historiografii, obok partii stricte historycznych znalazły się również pionierskie opracowania z zakresu historii architektury i sztuki. „Początki” zainteresowań materialnym dziedzictwem Zakonu Cysterskiego na ziemiach polskich przypadły na czas niewątpliwie szczególny, po pierwsze z uwagi na fakt nieistnienia wówczas niezależnego państwa polskiego, po drugie zaś w momencie postępującego kryzysu instytucji życia zakonnego, kiedy poszczególne domy zakonu stały już wówczas puste, bądź też zamieszkiwali je ostatni bracia. Inicjatorem tych badań był zaś Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), malarz i historyk sztuki. Jego osiągnięcia naukowe są powszechnie rozpoznawalne i doceniane przez polskich badaczy, a sam Łuszczkiewicz wymieniany bodajże w każdym opracowaniu poświęconym polskiej historii sztuki. W prezentowanym studium autorzy omówili jego dorobek w tym zakresie, odkryli tajniki jego warsztatu (metodologię badań), poddali nadto ocenie poczynione przezeń ustalenia oraz określi wpływ, jaki wywarł na późniejszych badaczy architektury i historii Zakonu Cysterskiego.

Bibliografia

  1. Barral i Altet, X., Contre l’art roman? Essai sur un passé réinventé, Paris 2006. [Google Scholar]
  2. Barycz H., Historia Szkół Nowodworskich od założenia do reformy H. Kołłątaja (1588-1777), Kraków 1939-1947. [Google Scholar]
  3. Białoskórska K., Polish Cistercians Architecture and Its Contacts with Italy, „Gesta”, 1965, vol. 4, s. 14-22. [Google Scholar]
  4. Bochnak A., Władysław Łuszczkiewicz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, Wro-cław-Warszawa-Kraków 1973, s. 587-590. [Google Scholar]
  5. Die Etablierung und Entwicklung des Faches Kunstgeschichte in Deutschland, Polen und Mitteleuropa (anlässlich des 125-jährigen Gründungsjubiläums des ersten Lehrstuhls für Kunstgeschchte in Polen), hrsg. von W. Bałus, J. Wolańska, Warszawa 2010. [Google Scholar]
  6. Diplomata monasterii Clarae Tumbae prope Cracoviam, ed. E. Janota, F. Piekosiński, Cracoviae 1865. [Google Scholar]
  7. Dobrzeniecki T., Władysław Łuszczkiewicz — badacz sztuki romańskiej w Polsce, w: Myśl o sztuce. Materiały Sesji zorganizowanej z okazji czterdziestolecia ist-nienia Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Warszawa, listopad 1974, Warszawa 1976, s. 253-271. [Google Scholar]
  8. Gach P. P., Cystersi i cysterki na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w latach 1772-1914, [w:] Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, red. J. Strzelczyk, Poznań 1987, s. 515-543. [Google Scholar]
  9. Gach P. P., Cystersi na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska w latach 1772-1914, [w:] Monasticon Cistrerciense Poloniae, t. 1: Dzieje i kultura męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej od śre-dniowiecza do czasów współczesnych, red. A. M. Wyrwa, Poznań 1999, s. 74-93. [Google Scholar]
  10. Gach P. P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984. [Google Scholar]
  11. Gach P. P., Kasaty zakonów w Europie pod koniec XVIII wieku, [w:] Z badań nad dziejami zakonów i stosunków wyznaniowych na ziemiach polskich, red. E. Wiśniowski, Lublin 1984, s. 139-168. [Google Scholar]
  12. Gach P. P., Les suppressions des abbayes cisterciennes en territoire polonais au XIXe siècle, „Cîteaux. Commentarii Cistercienses”, 1981, vol. 32, s. 305-320. [Google Scholar]
  13. Gach P. P., Popowstaniowa kasata klasztorów w guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w 1832 roku, „Roczniki Humanistyczne”, 1980, R. 28, s. 191-213. [Google Scholar]
  14. Hulewicz J., Seminarium Historyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1861-1918, [w:] Spór o historyczną szkołę krakowską. W stulecie Katedry Historii Polski 1869-1969, red. C. Bobińska, J. Wyrozumski, Kraków 1969, s. 47-69. [Google Scholar]
  15. In der Mitte Berlins. 200 Jahre Kunstgeschichte an der Humboldt-Univeristät, hrsg. von H. Bredekamp, A. S. Labuda, Humboldt-Schriften zur Kunst- und Bildgeschichte, Bd. 12, Berlin 2010. [Google Scholar]
  16. Kalinowski L., Dzieje i dorobek naukowy Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejęt-ności i Polskiej Akademii Umiejętności 1873-1952 oraz powstanie katedry Hi-storii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego 1882, [w:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku, red. A. S. Labuda, Poznań 1996, s. 22-57. [Google Scholar]
  17. Karholm D., Art of Illusion. The Representation of Art History in Nineteenth-Century Germany and Beyond, Kunstgeschichten der Gegenwart, Bd. 4, Bern-New York 2004. [Google Scholar]
  18. Konrad N., Die Entstehung der österreichisch-ungarischen Zisterzienserkongregation (1849-1869), Bibliotheca Cisterciensis, vol. 5, Roma 1967. [Google Scholar]
  19. Kowalski L., Pendzlem i piórem, Kraków 1934. [Google Scholar]
  20. Kwiatkowska-Kopka B., Badania archeologiczne w obrębie nieistniejącego skrzydła północnego w dawnym klasztorze oo. Cystersów w Koprzywnicy, „Cistercium Mater Nostra. Tradycja — Historia — Kultura”, 2011, t. 5, s. 55-75. [Google Scholar]
  21. Leniaud J.-M., Viollet-le-Duc ou les délires du système, Paris 1994. [Google Scholar]
  22. Łopatkiewicz T., Kolekcja szkicowników uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nieznane rysunki S. Wyspiańskiego, J. Mehoffera i innych z wycieczek z W. Łuszczkiewiczem w latach 1888–1892, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielońskiego”, 2005, t. 1277, Opuscula Musealia, z. 14, s. 41-88. [Google Scholar]
  23. Łopatkiewicz T., Naukowo-artystyczna wycieczka w Sądeckie z 1889 roku. Na tle zabytkoznawczej działalności Władysława Łuszczkiewicza i uczniów krakow-skiej Szkoły Sztuk Pięknych, Nowy Sącz 2008. [Google Scholar]
  24. Łuszczkiewicz W., Architekci zakonni w Polsce XIII wieku i prace ich pozostałe, „Rocznik Akademii Umiejętności”, 1890, s. 3-26. [Google Scholar]
  25. Łuszczkiewicz W., Dawne opactwo cysterskie w Lądzie i jego średniowieczne zabytki sztuki, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, 1888, t. 3, s.107-139. [Google Scholar]
  26. Łuszczkiewicz W., Dwa zagubione pomniki naszej romańszczyzny w Płocku i Jędrzejowie, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, 1896, t. 5, s. 220-234. [Google Scholar]
  27. Łuszczkiewicz W., Kościół i reszty klasztoru cysterskiego w Koprzywnicy, przyczynek do dziejów romańszczyzny w Polsce, „Sprawozdania Komisyi do Badania Hi-storyi Sztuki w Polsce”, 1888, t. 3, s. 38-63. [Google Scholar]
  28. Łuszczkiewicz W., O znaczeniu w dzisiejszych czasach budownictwa średniowieczne-go, [w:] Kłosy i kwiaty. Książka zbiorowa, Kraków 1869, s. 198-208. [Google Scholar]
  29. Łuszczkiewicz W., Opactwo cysterskie sulejowskie. Pomnik architektury XIIIgo wieku, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, 1879, t. 1, s. 3-42. [Google Scholar]
  30. Łuszczkiewicz W., Pionierowie gotycyzmu w Polsce. Architektura cysterska i wpływ jej pomników na gotycyzm krakowski XIV wieku, „Ateneum”, 1882, t. 2, z. 4–5, s. 112-135, 342-364. [Google Scholar]
  31. Łuszczkiewicz W., Romańska architektura w Wąchocku, kościół i reszty cysterskiego klasztoru, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, 1896, t. 5, s. 49-72. [Google Scholar]
  32. Łuszczkiewicz W., Wiadomość o zabytku architektury bizantyńskiej w klasztorze jędrzejowskim, „Czas”, 1856, nr 156 (9 lipca), s. 2. [Google Scholar]
  33. Łuszczkiewicz W. (głos w dyskusji) Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Historycznego Polskiego imienia Jana Długosza odbytego w Krakowie w czterechsetną rocz-nicę jego śmierci, wyd. M. Bobrzyński, M. Sokołowski, Scriptores Rerum Po-lonicarum, t. 6, Kraków 1881, s. 53-64. [Google Scholar]
  34. Małkiewicz A., Między starożytnictwem a naukową historią sztuki. Problemy ochrony i konserwacji zabytków oraz nauki o sztuce w Towarzystwie Naukowym Kra-kowskim, [w:] Towarzystwo Naukowe Krakowskie w 200-lecie założenia (1815-2015), Kraków 2016. [Google Scholar]
  35. Matuszewski K., O architekturze u obcych i u nas. Uwagi ze stanowiska estetycznego, „Biblioteka Warszawska”, 1881, t. 3, s. 382-405. [Google Scholar]
  36. Monografia opactwa Cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiéj, Kraków 1867. [Google Scholar]
  37. Opalińska M., „Pierwokształt stylu”. Teoria architektury w Polsce około 1900 (praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. W. Bałusa w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego), Kraków 2004. [Google Scholar]
  38. Polanowska J., Historiografia sztuki polskiej w latach 1832-1863 na ziemiach cen-tralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. F. M. Sobieszczańki, J. I. Kra-szewski, E. Rastawiecki, A. Przezdziecki, Warszawa 1995. [Google Scholar]
  39. Polanowska J., Łuszczkiewicz Władysław, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, Warszawa 1993, s. 204-209. [Google Scholar]
  40. Quirini-Popławski R., Rzeźba przedromańska i romańska w Polsce wobec sztuki włoskiej, Kraków 2006. [Google Scholar]
  41. Rampley M., The Idea of a Scientific Discipline. Rudolf von Eitelberger and the Emergence of Art History in Vienna, 1847-1873, „Art History”, 2011, vol. 34, s. 54-79. [Google Scholar]
  42. Rederowa D., Z dziejów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1815-1872, Kraków 1998. [Google Scholar]
  43. Rederowa D., Stachowska K., Ośrodek naukowy krakowski w świetle materiałów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1841-1871, „Rocznik Biblioteki Na-ukowej Polskiej Akademii Nauk”, 1956, R. 2, s. 7-267. [Google Scholar]
  44. Rodzińska-Chorąży T., Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich do połowy XII wieku, Kraków 2009. [Google Scholar]
  45. Rzepińska M., Matejko i Łuszczkiewicz, [w:] Sztuka i historia. Materiały Sesji Stowa-rzyszenia Historyków Sztuki. Kraków, listopad 1988, Warszawa 1992, s. 95-109. [Google Scholar]
  46. Rzepińska M., Na styku pedagogiki artystycznej historii sztuki. Ze studiów nad Wła-dysławem Łuszczkiewiczem, [w:] Symbolae historiae artium. Studia z historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, Warszawa 1986, s. 493-506. [Google Scholar]
  47. Rzepińska M., Władysław Łuszczkiewicz jako malarz historyczny i portrecista, „Folia Historiae Artium”, 1982, t. 18, s. 137-158. [Google Scholar]
  48. Rzepińska M., Władysław Łuszczkiewicz malarz i pedagog, Kraków 1983. [Google Scholar]
  49. Schwarzer M., Origins of the Art History Survey Text, „Art Journal”, 1995, vol. 54, no. 3, s. 24-29. [Google Scholar]
  50. Tomkowicz S., Władysław Łuszczkiewicz, „Rocznik Krakowski”, 1902, R. 5, 1902, s. 1-46. [Google Scholar]
  51. Viollet le Duc E., Dictionnaire raisonné d’architecture française du XIe au XVIe siècle, Paris 1854-1868. [Google Scholar]
  52. Wroński J. S., Pojęcie „swojskości” w sztuce i architekturze Młodej Polski, [w:] Stulecie Młodej Polski. Studia, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1995, s. 263-279. [Google Scholar]
  53. Wyrwa A. M., Europa und die Zisterzienser. Einfluss der Zisterzienser auf die En-twicklung der europäischen Kulturidentität — eine Skizze, „Cistercienser Chronik”, 2016, Bd. 123, s. 301-323. [Google Scholar]
  54. Wyrwa A. M., Najnowsze dzieje Zakonu Cysterskiego na ziemiach polskich, [w:] Monasticon Cistrerciense Poloniae, t. 1: Dzieje i kultura męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A. M. Wyrwa, Poznań 1999, s. 94-113. [Google Scholar]
  55. Zakar P., Regelungen zur Ausübung der Rechte des Abtes von Cîteaux nach der Fran-zösichen Revolution (1790-1900), „Analecta Cisterciensia”, 1967, Bd. 23, s. 226-294. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.