Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 83 (1995): Nasza Przeszłość

Artykuły

Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1330

  • Marian Kutzner
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1995.83.315-339  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1995

Abstrakt

Autor przypomina główne tezy swojej książki "Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1330", wydanej w 1969 roku, aby przygotować grunt pod krytyczną ocenę najnowszych publikacji z tej dziedziny. Jest przekonany, że na XIII-wiecznym Śląsku, jak wszędzie w Europie, cystersi porzucili swoją pierwotną misję i etos. Pomysł budowy klasztorów na pustyni, w których wspólnota anachoretów miałaby własnoręcznie zarabiać na życie, nikomu już nie odpowiadał. Według źródeł śląskich już w fazie osadnictwa cystersi preferowali miejsca gęsto zaludnione, a nawet większe ośrodki administracyjne. O ile w ich ogromnych dworach pracami zajmowali się własni chłopi i rolnicy z nowo założonych wsi niemieckich i autochtonicznych, o tyle sami cystersi porzucili pierwotne odosobnienie na rzecz aktywnego życia publicznego i politycznego. Byli zajęci poszukiwaniem dobroczyńców i sponsorów, którzy mogliby sfinansować budowę kolejnych klasztorów i kościołów. Nieliczne klasztory podejmowały próby samodzielnego wznoszenia swoich budynków, choć już wtedy przyjmowano pomoc miejscowych budowniczych. Dopiero w Henrykowie w latach 1227-1241 spotykamy cysterską drużynę budowniczych; ale nawet w tym przypadku budowę opactwa zlecono nie klasztorowi, ale założycielowi. Nic więc dziwnego, że XIII i XIV-wieczna architektura cysterska na Śląsku nie odbiega zbytnio od stylów lokalnych i często nosi wyraźne znamiona gustu fundatora. Od budowli innych zakonów oraz sąsiadujących z nimi kościołów parafialnych czy zamków wyróżnia je jedynie cecha „cysterskiego etosu estetycznego” i ogólna funkcjonalność stylu. Podsumowując, charakter architektury cysterskiej na Śląsku wydaje się raczej regionalny niż uniwersalny, tj. nie można go podciągnąć pod stereotypowe idee i standardowe wzorce powszechnie akceptowane przez Zakon Cystersów.

Bibliografia

  1. Białoskórska K., Czy o wyborze miejsca na założenie opactwa cysterskiego decydowały zawsze wskazania regały? Między teorią a rzeczywistością, w: Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1992. [Google Scholar]
  2. Duby G., L ’Europe des cathedrales 1140-1280, Geneve 1967. [Google Scholar]
  3. Korta W., Rozwój wielkiej własności klasztornej na Śląsku do poi. wieku XIII, „Sobótka” t. 13: 1958. [Google Scholar]
  4. Kubach E., Ordensbaukunst, Kunstlandschaft und „Schule”, w: L ‘architecture monastique. Actes et travaux de la rencontre Franco-Allemande des historiens d ’art, Mainz 1951. [Google Scholar]
  5. Kutzner M., Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1330, Toruń 1969. [Google Scholar]
  6. Łuszczkiewicz W., Pionierowie gotycyzmu w Polsce, Architektura cysterska i wpływ jej na gotycyzm krakowski XIV wieku, 1882. [Google Scholar]
  7. Magirius H., Die Baugeschichte des Klosters Altzella, Berlin 1962. [Google Scholar]
  8. Mahn J.B., L ’Ordre cistercien et son gouvemement, des origines au milieu du XIIIs siecele, Paris 1945. [Google Scholar]
  9. Manteuffel T., Rola cystersów w Polsce wieku XII, „Przegląd Historyczny” t. 41: 1950. [Google Scholar]
  10. Rozpędowski J., Zamek romański w Legnicy, „Szkice Legnickie” 6:1971. [Google Scholar]
  11. Świechowski Z., Architektura polskich cystersów w kontekście europejskim,, w: Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1992. [Google Scholar]
  12. Trawkowski S., Gospodarka wielkiej własności cysterskiej na Dolnym Śląsku w XIII wieku, Warszawa 1959. [Google Scholar]
  13. Wielgosz Z., Wielka własność cysterska w osadnictwie pogranicza Śląska i Wielkopolski, Poznań 1964. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.