Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito
Nasza Przeszłość

V. 119 (2013): Nasza Przeszłość

Artykuły

Uwagi o języku i stylu Wincentego Kadłubka

  • Krzysztof Pawłowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2013.119.5-19  [Google Scholar]
Pubblicato: 2013-06-30

Abstract

W artykule omówiono niektóre charakterystyczne cechy języka i stylu używanego przez polskiego średniowiecznego kronikarza Mistrza Wincentego (Wincentego Kadłubka). Dominującą strukturą leksykalną w jego prozie jest rzeczownik i fraza rzeczownikowa, na drugim miejscu są czasowniki, natomiast przymiotniki i przysłówki zajmują niższe miejsce. Godnym uwagi idiosynkrazem jest częste używanie przez Wincentego neologizmów i zdrobnień z przedrostkami per- i trans-. Obficie ucieka się do synonimów. Jego ulubionym spójnikiem jest eninr. Tylko rzadko stosuje etenim, tandem czy demum. Preferowanym przez niego wyrażeniem otwierającym klauzulę współrzędną jest non modo sed zamiast non solum (tantum) sed. natomiast spójnikiem, który najczęściej pojawia się w jego porównaniach i porównaniach, jest quasi, gdzie-, gdyż przypadki relut, sicut i instar są wyjątkowo rzadkie. Z upodobaniem stosuje wyrażenia celu (sporadycznie zastępując je zwrotem opisowym), klauzule przedmiotowe, rzadziej zaś klauzule skutku, pytania pośrednie i wyrażenia koncesyjne. W swojej prozie rytmicznej, typowej dla pisarzy tego okresu, Wincenty najczęściej uciekał się do cursus tradus, następnie cursus planus i cursus velox.

Riferimenti bibliografici

  1. Balzer O., Studium o Kadłubku, Bd. I-II, Lwów 1934-1935. [Google Scholar]
  2. Balzer O., Studium… Bd. II, Lwów 1935, s. 177-216. [Google Scholar]
  3. Ch. Haskins, The Renaissance of the Twelfth Century, Cambridge 1927. Vgl. M. Plezia, Kronika Kadłubka na tle renesansu XII wieku, Znak 14, 1962, S. 3-22. [Google Scholar]
  4. Chronicon Regni Poloniae, Cracoviae 1521, S. CXVIII. [Google Scholar]
  5. Cicero M. T., Brutus 1, 32ѐ, 7. [Google Scholar]
  6. Dante Alighieri, De vulgari eloquentia II 6,5. [Google Scholar]
  7. Epitoma dziejów powszechnych pióra Justynusa i jej recepcja, Meander, 31, 1976, S. 498-502. [Google Scholar]
  8. Faral E., Les arts poétiques du XIIe et du XIIIe siѐcle, Paris 1924. [Google Scholar]
  9. Grodecki R., Mistrz Wincenty Kadłubek, biskup krakowski (Zarys biograficzny), Rocznik Krakowski, XIX, 1923, S. 56. [Google Scholar]
  10. Historia Polonica cum commentario anonymi Joannis Dlugossii seu Longini canonici quondam Cracoviensis liber XIII, ed. G. Lengnich, Lipsiae 1749. [Google Scholar]
  11. Ioannis Longini Dlugossii, Annales seu Cronicae, Cracoviae Bd. III, S. 237. [Google Scholar]
  12. Juszkiewicz A. P., Historia matematyki w wiekach średnich, Warszawa 1969, S. 180-210. [Google Scholar]
  13. K. Pawłowski, Retoryka starożytna w Kronice Wincentego Kadłubka, Kraków 2003, S. 124-173, dort auch Index S. 187-189. [Google Scholar]
  14. Kotyński L., Rytmika kroniki Mistrza Wincentego, Eos 49,1957-1958, S. 161-176. [Google Scholar]
  15. L`origine de la théorie du cursus rythmique au XIIe siècle, Archivum Latinitatis Medii Aevi 39, 1973/74, S. 5-22. T. Janson, Prose rhythm in Medieval Latin from the 9th to the 13th century, Acta Universitatis Stockholmiensis: Latina Stockholmiensia 20, Stockholm 1975. [Google Scholar]
  16. Lelewel J., Uwagi nad Mateuszem herbu Cholewa, polskim XII wieku dziejopisem, a w szczególności nad pierwszą dziejów jego księgą, Warszawa-Wilno 1811, S. 23. [Google Scholar]
  17. Lewandowski I., Mistrz Wincenty a Justyn – epitomator Pompejusza Troga, Studia Źródłoznawcze, 17, 1976, S. 28-34. [Google Scholar]
  18. Linguae Graecae quam notitiam Vincentius Kadłubonis prodat, Eos 32, 1929, S. 745-762. Vlg. auch O. Prinz, Zum Einfluß des Griechischen auf den Wortschatz des Mittellateins. In: Festschrift Bernhard Bischoff zu seinem 65. Geburtstag dargebracht…, hg. von Johanne Autenrieth und Franz Brunhölzl, Stuttgart 1971, S. 1-15. [Google Scholar]
  19. M. Iustiniani Iustini, Epitoma historiarum Philippicarum Pompei Trogi, II, 3,4. [Google Scholar]
  20. M. Plezia, Retoryka mistrza Wincentego, Studia Źródłoznawcze 20, 1976, S. 192-210. [Google Scholar]
  21. Magistri Vincentii Chronicon Polonorum, ed. A. Bielowski, MPH II, Lwów 1872. [Google Scholar]
  22. Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, ed. M. Plezia, MPH, nova series, Bd. XI, Cracoviae 1994. [Google Scholar]
  23. Magistri Vincentii episcopi Cracoviensis Chronica Polonorum sive oryginale regum et principum Polo-niae, ed. A. Przezdziecki, Cracoviae 1862. [Google Scholar]
  24. Magistri Vincentii qui Kadłubek vocari solet de origine et rebus gestis Polonorum libri, ed. A. Mułkowski, Cracoviae 1864. [Google Scholar]
  25. Manitius M., Geschichte der lateinischen Literatur, München 1921, Bd. III, S. 253-264. [Google Scholar]
  26. Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, ed. Z. Kozłowska-Budkowa, MPH series nova V, S. 69-72. [Google Scholar]
  27. Ossoliński J. M., Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej o pisarzach polskich także postronnych, którzy w Polsce albo o Polsce pisali oraz o ich dziełach, Bd. II Kraków 1819, S. 457-458. [Google Scholar]
  28. Perlbach M., Preussisch-polnische Studien, Halle 1886, Bd. I, S. 10. [Google Scholar]
  29. Plezia M., Development periods of medieval Latin. In: Miscellanea mediaevalia in memoriam Jan Frederik Niermeyer, Groningen 1967, S. 29-40. [Google Scholar]
  30. Res gestae principum et regum Poloniae per Vincentium Kadlubkonem saeculo XII et XIII enarratae, quibus accedit chronicon Polonorum per Dziersvam saeculi XII scriptorem compositum, ed. H. Kownacki, Varsaviae 1824. [Google Scholar]
  31. Rockinger L., Quellen zur bayerischen und deutschen Geschichte, Briefsteller und Formelbücher des XI. bis XIV. Jahrhunderts, München 1863-1864, S. 10. [Google Scholar]
  32. So enthalten Homers Ilias und Odyssee ca. 9000 Wörter, siehe J. Vendryes, Język, Warszawa 1956, S. 178. [Google Scholar]
  33. Sondel J., Ze studiów nad prawem rzymskim w Polsce piastowskiej, Warszawa 1978, S. 42-57. [Google Scholar]
  34. Stotz P., Handbuch zur lateinischen Sprache des Mittelalters, Bd. II, Bedeutungswandel und Wortbildung, München 2000, S. 324-352. [Google Scholar]
  35. Vetulani A., Prawo kanoniczne i rzymskie w Kronice mistrza Wincentego, Studia Źródłoznawcze 20, 1976, S. 36-45. [Google Scholar]
  36. W sprawie prawa rzymskiego w Kronice polskiej Wincentego Kadłubka, Kwartalnik Historyczny 85, 1978, S. 95-105. [Google Scholar]
  37. Wojciechowski T., Szkice historyczne XI wieku, Warszawa 1970, S. 226-227. [Google Scholar]
  38. Zeissberg H., Dziejopisarstwo polskie wieków średnich, Bd. I, Warszawa 1877, S. 95-102. [Google Scholar]
  39. Zeissberg H., Vincentius Kadłubek Bischof von Krakau (1208-1218) und seine Chronik Polens. Zur Literaturgeschichte des 13. Jahrhunderts, Archiv für Kunde österreichischer Geschichtsquellen 42, 1870, S. 3-211. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.