Pełna historia klasztoru cystersów w Byszewie-Koronowie nie została jeszcze opracowana. Przedmiotem wyczerpujących badań były jedynie początki opactwa i jego działalność gospodarcza do końca XIV wieku. Najbardziej odczuwalny jest brak historii klasztoru w Koronowie, która rzuciłaby światło na jego pozycję i rangę w polskiej prowincji Zakonu, jego kontakty z innymi domami cysterskimi, strukturę społeczną wspólnoty zakonnej, kulturę i kulturę pracy duszpasterskiej w parafiach przejętych przez Konwent. Celem artykułu jest analiza funkcjonowania i struktury opactwa do połowy XVI wieku na podstawie rozproszonych i mało znanych dokumentów zakonnych, znajdujących się głównie w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy oraz Archiwum Diecezji Pelplińskiej. Niemal całkowity zanik dawnej biblioteki w następstwie kasaty klasztoru w XIX w. sprawia, że bardzo trudno jest ocenić kulturową rolę opactwa. Nie osiągnięto jednoznacznego rozwiązania sporu o dokładne pochodzenie Mikołaja, skarbnika i założyciela klasztoru byszewsko-koronowskiego. Równie sporne są kwestie przynależności, czyli początków pierwotnej i późniejszej fundacji klasztornej Byszewo-Koronowo. W Polsce ostatnie dziesięciolecia XIV w. to okres wojen domowych i anarchii, co ułatwiło miejscowym rycerstwom przejmowanie majątków klasztornych. Rosnące zagrożenie spowodowało pojawienie się szeregu dokumentów papieskich stwierdzających, że klasztor i jego majątki znajdują się pod opieką Stolicy Apostolskiej. Powszechne niepokoje nie ustały u bram klasztoru, zwłaszcza w czasie chronicznych wojen między Polską a Krzyżakami w pierwszej połowie XV wieku. W pewnym momencie, gdy mnisi stracili nadzieję na powrót do zrujnowanego klasztoru, zostali ekskomunikowani. Jednak w drugiej połowie XV wieku przywrócono spokój i zespół klasztorny cierpliwie odbudowano przy pomocy licznych darowizn królewskich. Kolejne donacje napływały w XVI wieku. Klasztor skorzystał zarówno z hojności ostatnich Jagiellonów, jak i próby reformy wewnętrznej, która doprowadziła w 1558 r. do rozdzielenia majątku opata od majątku klasztoru. Kolejnym pilnym zadaniem jest zbadanie struktury społecznej wspólnoty zakonnej Byszewo-Koronowo i sporządzenie pełnej listy jej opatów (istnieje kilka list, które wymagają krytycznej oceny). Ktokolwiek podejmie tę pracę, powinien pamiętać, że niektórzy opaci koronowscy sprawowali także urząd sufragana (tj. pomocniczego) biskupa włocławskiego. W artykule skupiono się przede wszystkim na nadzorze parafialnym sprawowanym przez cystersów koronowskich. Do końca XVI w. opiekowali się ośmioma parafiami. Należały do nich parafie miejskie w Koronowie (lokacja w 1383 r.) oraz parafie w Byszewie (lokacja w 1460 r.), Włókach, Wtelnie i Wudzynie w majątkach zakonnych (wszystkie w diecezji włocławskiej). Na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej cystersi koronowscy posiadali parafie Wierzchucin Królewski, Łącko Wielkie i Mąkowarsk, czyli wszystkie należące do nich wsie. Tymczasowo ius paternitatis cystersów koronowskich został rozciągnięty na kościoły w Zadusznikach i Szpetalu pod Włocławkiem. Wątpliwe jest jednak, czy byli to fundatorzy kościoła w Podlaszkach na Pomorzu Gdańskim.
Puoi anche Iniziare una ricerca avanzata di similarità per questo articolo.