Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 13 (2021)

Artykuły

Policja Państwowa wobec bydgoskiej parafii Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego (1925–1939)

DOI: https://doi.org/10.34888/ppw.2021.267-290  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2021

Abstrakt

Wspólnota Kościoła narodowego pojawiła się w Bydgoszczy najprawdopodobniej w marcu 1925 r., czyli zaledwie kilkanaście miesięcy po utworzeniu pierwszych struktur w Polsce. Osobą, która przyczyniła się do rozpropagowanie tej idei i zarazem do zorganizowania jej zwolenników w strukturę parafialną, był Stanisław Zawadzki.
Działania organizacyjne od samego początku niosły ze sobą sporo bardzo złożonych wyzwań. W ówczesnym porządku prawnym, ażeby dany związek wyznaniowy uzyskał pełnie praw wynikających choćby z zapisów konstytucji, musiał uzyskać akceptację o randze ustawy. W innym przypadku był on niejako tolerowany w ramach zapewnionej w art. 111 i 112 ustawy zasadniczej indywidualnej wolności wyznaniowej. PNKK w tej sytuacji nie przysługiwały żadne uprawnienia dotyczące choćby ochrony prawnej właściwej innym związkom religijnym posiadającym osobowość prawną. Niosło to też za sobą pewne praktyczne konsekwencje, takie jak brak możliwości prowadzenia aktów stanu cywilnego, tworzenia swoich własnych cmentarzy wyznaniowych czy wpisywania ocen z religii na świadectwach szkolnych. Trochę inaczej kształtowała się ta sytuacja na terenach różnych byłych zaborów, gdzie jeszcze częściowo obowiązywało inne prawodawstwo. Najgorsze warunki były na obszarze dawnego zaboru rosyjskiego, gdzie udzielane przez księży PNKK śluby i rozwody czy też wystawiane metryki nie miały w praktyce żadnej mocy prawnej. Tutaj też starano się stosować wobec księży nowego obrządku normy prawne określone w art. 97 i 138 tzw. Kodeksu Tagancewa. W przypadku zastosowania sankcji określonych we wskazanej ustawie karnej kapłanowi Kościoła narodowego w skrajnych wypadkach mogła grozić kara pozbawienia wolności nawet do lat sześciu. Na szczęście zarówno prokuratury, jak i sędziowie unikali stosowania tak rygorystycznych sankcji i co najwyżej orzekano kary grzywny lub krótkotrwałego aresztu.

Bibliografia

  1. Publikacje zwarte i artykuły [Google Scholar]
  2. Adamus-Darczewska K., Kościół Polskokatolicki, Społeczne warunki jego powstania i działalności na wsi, Wrocław 1967. [Google Scholar]
  3. Alabrudzińska E., Polski Narodowy Kościół Katolicki [w:] tejże, Mniejszości wyznaniowe w Bydgoszczy w latach 1920 - 1939, Toruń 1995, s. 46–62. [Google Scholar]
  4. Baranowski Z., Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Lublin 2001. [Google Scholar]
  5. Białecki K., Kościół Narodowy w Polsce w latach 1944–1965, Poznań 2003. [Google Scholar]
  6. Białecki K., Lepsi katolicy? Ingerencja organów państwa w życie Kościoła polskokatolickiego w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Biuletyn IPN” 2004, nr 3 (38), s. 32–41. [Google Scholar]
  7. Borówka B., Zarys historii powstania Kościoła Polskokatolickiego na tle Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, „Veritati et Caritati”, 2013, t. 1, s. 217–226. [Google Scholar]
  8. „Dziennik Bydgoski” 1925, nr 137. [Google Scholar]
  9. Gaworski J., Niepodległa, bo katolicka? O kościele czasów zaborów, Sulejówek 2019. [Google Scholar]
  10. Halicki K., Policja polityczna w Polsce w okresie międzywojennym [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, Studia i materiały z działalności Oddziału II SG WP, red. T. Dubicki, Łomianki 2010, s. 295–313. [Google Scholar]
  11. Kodeks Karny Rzeszy Niemieckiej z dnia 15 maja 1871 r. z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami po roku 1918 wraz z ustawą wprowadczą do kodeksu karnego Związku Północno-Niemieckiego (Rzeszy Niemieckiej) z dnia 31 maja 1870 r. przekł. urzędowy Departamentu Sprawiedliwości Ministra B. Dzielnicy Pruskiej, t. 1, Poznań 1920. [Google Scholar]
  12. Kowalczuk Z., Wielcy ludzie Kościoła, Kardynał Mieczysław Halka Ledóchowski, Kraków 2005. [Google Scholar]
  13. Majewski T.R., Album Kościoła Polskokatolickiego, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  14. Majewski T.R., Biskup Franciszek Hodur i jego dzieło, Warszawa 1987. [Google Scholar]
  15. „Polska odrodzona. Dwutygodnik poświęcony Idei Kościoła Narodowego w Polsce” 1934, R. 11, nr 1. [Google Scholar]
  16. „Posłannictwo” 1936, R. 5, nr 5. [Google Scholar]
  17. „Posłannictwo” 1949, R. 18, nr 3. [Google Scholar]
  18. Sadowski I., Polski Narodowy Kościół Katolicki, wewnętrzne i zewnętrzne warunki jego rozwoju, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 1985, t. 7, s. 177–220. [Google Scholar]
  19. Sypniewski T., Polski Narodowy Kościół Katolicki na terenie Ziemi Zawkrzeńskiej, „Ziemia Zawkrzeńska” 2007, t. 11, s. 109–130. [Google Scholar]
  20. Warchoł E., Polski Narodowy Kościół Katolicki w Polsce (1922-1952), Radom 1995. [Google Scholar]
  21. Waszkiewicz Z., Polski Narodowy Kościół Katolicki w Toruniu (1923-1939), „Rocznik Toruński” 1994, t. 22, s. 143–168. [Google Scholar]
  22. Włodarski S., Historia Kościoła Polskokatolickiego, Warszawa 1964. [Google Scholar]
  23. Archiwa [Google Scholar]
  24. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1917–1939, Departament Wyznań Religijnych. [Google Scholar]
  25. Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Zespół Komenda Powiatowa PP dla miasta Bydgoszczy 1925–1931, działalność Kościoła narodowego w Bydgoszczy. [Google Scholar]
  26. Dzienniki Ustaw i orzeczenia sądowe [Google Scholar]
  27. Dz. U. z 1928 r. Nr 21, poz. 177. [Google Scholar]
  28. Orzeczenie Sądu Najwyższego z 10.XI.1933 r., sygn. akt K 697/33 OSP T.12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1924, t. 3, nr 79. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.