Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 29 (2022)

Artykuły

Księżniczka halicka na piastowskim tronie…. Gryfina i jej wpływ na relacje polsko-węgierskie i polsko-czeskie w 2. połowie XIII wieku

  • Patrycja Jędrzejewska-Michalak
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2022.271-296  [Google Scholar]
Opublikowane: 19.09.2023

Abstrakt

Druga połowa XIII wieku to między innymi czas walki władców Czech i Węgier o zdobycie wpływów na ziemiach polskich oraz pozyskanie książąt piastowskich w obliczu trwającego konfliktu czesko-węgierskiego o spadek po austriackich Babenbergach. Ówczesnemu królowi czeskiemu Przemysłowi Ottokarowi II zależało na zyskaniu jako sojusznika władającego Krakowem Bolesława Wstydliwego, żonatego z jedną z córek króla węgierskiego Beli IV – Kingą. Ważna dla władców Czech i Węgier była również postawa wybranego przez Wstydliwego na następcę księcia łęczyckiego Leszka Czarnego, także żonatego z księżniczką wywodzącą się z dynastii węgierskich Arpadów – Gryfiną.
W niniejszym tekście postaram się przyjrzeć działalności księżnej Gryfiny w kontekście kształtujących się stosunków polsko-węgierskich i polsko-czeskich w obliczu dziejących się wówczas walk i konfliktów na arenie międzynarodowej pomiędzy Węgrami a Czechami. Zasadniczym celem artykułu będzie ukazanie księżniczki Gryfiny, potomkini węgierskich Arpadów i ruskich Rurykowiczów, jako kobiety, która miała wpływ na kształtowanie się relacji polsko-węgierskich i polsko-czeskich w 2. połowie XIII wieku. Ważne będzie także wskazanie motywów, które skłaniały ją do podejmowania określonych działań.

Bibliografia

  1. Źródła [Google Scholar]
  2. Długosz J., Roczniki czyli kroniki sławnego królestwa polskiego, tł. J. Mrukówna, k. 7, 8, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  3. Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, wyd. F. Piekosiński, t. 1, Kraków 1874. [Google Scholar]
  4. Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. I, Kraków 1876. [Google Scholar]
  5. Kronika halicko-wołyńska. Kronika Romanowiczów, tł. D. Dąbrowski, A. Jusupović, Kraków-Warszawa 2017. [Google Scholar]
  6. Ottokars österreichische Reimchronik, wyd. J. Seemüller, „Monumenta Germaniae Historica, Deutsche Chroniken”, t. 5, cz. 1, Hannover 1891. [Google Scholar]
  7. Petra Żitavského Kronika zbraslavskâ, wyd. J. Emler, w: Fontes Rerum Bohemicarum, t. 4, Praha 1884. [Google Scholar]
  8. Przibiconis de Radenin dicta Pulkava Chronicon Bohemiae, w: Fontes rerum Bohemicarum, t. 5, wyd. J. Emler, Praha 1893. [Google Scholar]
  9. Rocznik Traski, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 2, Lwów 1872. [Google Scholar]
  10. Ueber Formelbücher zanächst in Bezug auf böhmische Gesichte, ed. F. Palacky, Praga 1847, s. 232-233, https://books.google.pl/books?id=J1Q_AAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false. [Google Scholar]
  11. Vita et Miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, wyd. W. Kętrzyński, Lwów 1884. [Google Scholar]
  12. Opracowania [Google Scholar]
  13. Antonin R., Zahranični politiká krále Vaclava II w letach 1283-1300, Brno 2009. [Google Scholar]
  14. Barański M., Dominium sądeckie. Od książęcego okręgu grodowego do majątku klasztoru klarysek sądeckich, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  15. Barciak A., Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku, Katowice 1992. [Google Scholar]
  16. Dąbrowski D., Daniel Romanowicz król Rusi (ok. 1201-1264). Biografia polityczna, Kraków 2012. [Google Scholar]
  17. Deptuła Cz., Wielkopolska rodzina monarsza bł. Jolenty a niektóre problemy biografii księżnej, w: Święci nie przemijają. Materiały z sympozjum naukowego o błogosławionej Jolencie z okazji 700-lecia jej śmierci, Gniezno, 8-9 października 1999 roku, Gdańsk 2002. [Google Scholar]
  18. Duczmal M., Ryksa Piastówna królowa Czech i Polski, Poznań 2010. [Google Scholar]
  19. Felczak W., Historia Węgier, Wrocław 1983. [Google Scholar]
  20. Halecki O., Powołanie księcia Władysława opolskiego na tron krakowski w 1273 r., „Kwartalnik Historyczny”, 27 (1913). [Google Scholar]
  21. Hardi D., From Mačva to Tarnovo: On the Roads of the Balkan Politics of Prince Rostislav Mikhailovich, w: Voyages and Travel Accounts in Historiography and Literature, t. 1, red. B. Stojkovski, 2020, s. 167-185: https://trivent-publishing.eu/img/cms/8-%20Djura%20Hardi.pdf. [Google Scholar]
  22. Hlebionek M. , Bolesław Pobożny i Wielkopolska jego czasów, Kraków 2010. [Google Scholar]
  23. Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań-Wrocław 2001. [Google Scholar]
  24. Jasiński K., Wojna domowa na Pomorzu Gdańskim w latach 1269/70- 1272, „Społeczeństwo Polski Średniowiecznej”, t. 3, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1985. [Google Scholar]
  25. Jędrzejewska P., Leszek Czarny i Gryfina-skandal polityczny czy obyczajowy? Karta z dziejów stosunków polsko-węgierskich i polsko-czeskich w II połowie XIII wieku, w: Polska i sąsiedzi na przestrzeni wieków. Prace słupskich doktorantów historii, zeszyt 1, red. W. Skóra, A. Teterycz-Puzio, Słupsk 2017, s. 29-42. [Google Scholar]
  26. Jędrzejewska P., Nowe wzorce zachowań księżnych w XIII wieku na przykładzie księżniczek węgierskich: Kingi, Jolenty-Heleny i Gryfiny, w: Prawa kobiet dawniej i dziś. W 100-lecie nadania praw wyborczych kobietom w Polsce, red. A. Teterycz-Puzio, W. Kamińska, we współpr. P. Osińska, Słupsk 2020, s. 19-31. [Google Scholar]
  27. Jędrzejewska P., Zapomniana księżna halicka? Rola Salomei w kreowaniu relacji polsko-węgierskich i polsko-ruskich, „Resovia Sacra”, 28 (2021), s. 205-230. [Google Scholar]
  28. Kowalska B., Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda, Kraków 2008. [Google Scholar]
  29. Libor J., České a polské královstvi za vlády Václava II, w: Przemyślidzi i Piastowie – twórcy i gospodarze średniowiecznych monarchii, red. J. Dobosza, Poznań 2006, s. 237-247. [Google Scholar]
  30. Libor J., Václav II. Král na stříbném trůnu, Praha 2015. [Google Scholar]
  31. Maciaszek K., Bolesław V Wstydliwy Książę krakowski i sandomierski 1226-1279, Kraków 2021. [Google Scholar]
  32. Mika N., Walka o spadek po Babenbergach 1246-1278, Racibórz 2008. [Google Scholar]
  33. Mitkowski J., Leszek Czarny, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972. [Google Scholar]
  34. Nowacki B., Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290-1335, Poznań 1987. [Google Scholar]
  35. Nowacki B., Rządy Przemyślidów w Polsce w ocenie historiografii polskiej, w: Przemyślidzi i Piastowie – twórcy i gospodarze średniowiecznych monarchii, red. J. Dobosza, Poznań 2006. [Google Scholar]
  36. Nowacki W., Śląsk a Królestwo Czeskie w dobie jednoczenia państwa polskiego. Obszar wpływów-lenno-kraj koronny, w: Wielkopolska-Polska-Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak. J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 227-233. [Google Scholar]
  37. Paner A., Kochane dzieci z nieprawego łoża: z życia rodzinnego Przemyślidów, w: Ojcowie i synowie: o tron, władzę, dziedzictwo: w 700. rocznicę narodzin Karola IV Luksemburskiego króla czeskiego i cesarza 1316-1378, Gdańsk 2018, s. 117-144. [Google Scholar]
  38. Pauk M. R., Kilka uwag o rządach czeskich w Polsce, w: Przemyślidzi i Piastowie – twórcy i gospodarze średniowiecznych monarchii, red. J. Dobosza, Poznań 2006. [Google Scholar]
  39. Петрова Д., Ростислав Михайлович (1229-1264): от галички княз до „Imperator Bulgarorum”, Bulgaria Mediaevalis, 9/2018, s. 393-416. [Google Scholar]
  40. Piszczkowska M., Gryfina, w: Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław 1960-61. [Google Scholar]
  41. Sawicki W., Błogosławiona Jolanta. Życie i dzieje kultu, Gniezno-Niepokalanów 1980. [Google Scholar]
  42. Smoliński M., Miłość i polityka. Sojusz pomorsko-śląski z lat sześćdziesiątych XIII wieku, w: Miłość w czasach dawnych, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2009, s. 65-83. [Google Scholar]
  43. Stefaniak P., Z dziejów polityki dynastycznej króla Węgier Beli IV, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, 36 (2016), nr 2, s. 103-105. [Google Scholar]
  44. Supernak K., Sprawa następstwa tronu po Bolesławie V Wstydliwym, księciu krakowskim i sandomierskim, „Folia Historica Cracoviensia”, 24 (2018), z. 1, s. 143-162. [Google Scholar]
  45. Teterycz- Puzio A., Bolesław II Mazowiecki. Na szlakach ku jedności, Kraków 2015. [Google Scholar]
  46. Teterycz-Puzio A., Bolesław Wstydliwy a konflikt czesko-węgierski w II połowie XIII w. Podróże dyplomatyczne i wyprawy wojenne księcia ku ziemiom czeskim i węgierskim, w: Via viatores quaerit. Mobilność społeczna w dziejach krajów grupy wyszehradzkiej, red. A. Teterycz-Puzio. L. Kościelak. E. Łączyńska, Słupsk 2016, s. 25-44. [Google Scholar]
  47. Teterycz- Puzio A., Kilka uwag o działalności politycznej księżnych krakowskich w okresie rozbicia dzielnicowego, „Res Historica”, 2008. [Google Scholar]
  48. Teterycz- Puzio A., Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138-1313, Słupsk 2012. [Google Scholar]
  49. Žemlička J., Do tří korun: Poslední rozmach Přemyslovců (1278-1301), Praha 2017. [Google Scholar]
  50. Żmudzki P., Studium podzielonego królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000. [Google Scholar]