Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 29 (2022)

Artykuły

„…A lasy od Warty do Noteci będą nasze”. Ruch oporu w Puszczy Noteckiej w latach 1939-1945

  • Arkadiusz Słabig
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2022.469-503  [Google Scholar]
Opublikowane: 19.09.2023

Abstrakt

W wyniku ekspansji terytorialnej III Rzeszy i przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej 1939 roku ziemie wielkopolskie, jako Okręg Rzeszy Poznań, a później Kraj Warty, stały się częścią nazistowskich Niemiec. Polacy zamieszkujący rozległe tereny ówczesnych powiatów czarnkowskiego, szamotulskiego i międzychodzkiego, porośnięte lasami Puszczy Noteckiej, podzielili los swoich rodaków żyjących pod twardymi rządami namiestnika Arthura Greisera. Od 1940 r. tworzyli zalążki organizacji konspiracyjnych. W czerwcu 1943 r. zostały one scalone z Armią Krajową. Leżące nad Notecią Drawsko stało się siedzibą Obwodu AK Czarnków o kryptonimach „Czerep” i „Czułkowce”. W głębi puszczy utworzono niewielki oddział partyzancki, który w latach 1943-1944 przeprowadził wiele udanych akcji rekwizycyjnych i dywersyjnych. Kilka z nich miało miejsce na terenie tzw. Starej Rzeszy, tuż za dawną linią graniczną. Oddziałem dowodził podporucznik C.W. Edmund Maron ps. „Mur”/„Marwicz”. Antyniemieckie ogniwa konspiracji w Puszczy Noteckiej zostały rozwiązane w styczniu 1945 r., wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej. Jednak już w kwietniu tego roku powstały w lasach między Wartą a Notecią nowe partyzanckie grupy przetrwania. Składały się z dawnych żołnierzy Armii Krajowej oraz dezerterów z „Ludowego” Wojska Polskiego i Milicji Obywatelskiej. Przestały istnieć w lipcu 1945 r. w wyniku obław Wojsk Wewnętrznych NKWD i działań Grupy Operacyjnej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Poznaniu. Duży wpływ na „wyjście z lasu” miała też zapowiadana amnestia. Członkowie grup partyzanckich z Puszczy Noteckiej za swą minioną działalność byli represjonowani aż do 1956 roku.

Bibliografia

  1. Archiwalia [Google Scholar]
  2. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu [Google Scholar]
  3. Banda terrorystyczno-rabunkowa „Armia Krajowa” pod dowództwem Władysława Tomczaka ps. „Zadora”. Szamotuły. Opracowanie nr 32 oprac. kpt. rez. MO S. Tucholski, 1974, sygn. AIPN Po, 05/181/2. [Google Scholar]
  4. Banda terrorystyczno-rabunkowa „Armia Krajowa” pod dowództwem W. Tomczaka ps. „Zadora”, Szamotuły-Czarnków-Chodzież. Oprac. kpt. rez. MO J. Kuncewicz, 1980, Uzupełniające opracowanie nr 32, sygn. AIPN Po, 05/181/1Materiały operacyjne dotyczące Bożeny Tomaszewskiej, sygn. AIPN Po, 04/706. [Google Scholar]
  5. Materiały operacyjne dotyczące Edwarda Wierdaka, sygn. AIPN Po, 04/860. [Google Scholar]
  6. Materiały operacyjne dotyczące Romana Gapskiego, sygn. AIPN Po, 00111/16. [Google Scholar]
  7. Materiały sprawy o kryptonimie „Bunkier” dotyczącej Teofila Kokota, sygn. AIPN Po, 08/391 oraz AIPN Po, 0186/2131. [Google Scholar]
  8. Materiały sprawy obiektowej o kryptonimie „Las” dot. byłych członków organizacji niepodległościowych w latach 1944-1947 ujawnionych w czasie amnestii w 1947 r., sygn. AIPN Po, 003/290, t. 1-2. [Google Scholar]
  9. Opracowanie Wydziału „C” KWMO w Poznaniu nr 60 pt. „Banda terrorystyczno-rabunkowa Mur-Dąb pod dowództwem Edmunda Marona ps. „Marwicz”. Czarnków. Opracował por. rez. MO Stefan Warzych, 1975, sygn. AIPN Po, 05/209. [Google Scholar]
  10. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie [Google Scholar]
  11. Materiały w sprawie karnej przeciwko Edmundowi Maronowi i Czesławowi Kmiecikowi, sygn. AIPN BU, 827/2701. [Google Scholar]
  12. Opracowania [Google Scholar]
  13. Haak L., Echa wronieckich lasów, w: W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  14. Handke W., Żołnierze nienazwanego powstania. Szkice do portretów Żołnierzy Wyklętych, Kraków 2020. [Google Scholar]
  15. Janicki T., Wieś w Kraju Warty (1939-1945), Poznań 1996. [Google Scholar]
  16. Łuczak A., Pietrowicz A., Polityczne oczyszczanie gruntu. Zagłada polskich elit w Wielkopolsce (1939-1941), Poznań 2009. [Google Scholar]
  17. Łuczak Cz., Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939-1945), Poznań 1996. [Google Scholar]
  18. Mumot J., Z bronią na teren Rzeszy, w: W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  19. Noty biograficzne, w: W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  20. Nowak J., Było to w Puszczy Noteckiej, w: W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  21. Paczesny A., Radusz – wieś której nie ma, w: Nadleśnictwo Międzychód. 100 lat polskiej administracji leśnej 1920-2020, red. P. Anders, Międzychód-Poznań 2020. [Google Scholar]
  22. Pietrowicz A., Szkic do dziejów oddziału partyzanckiego Edmunda Marona „Mura” (1943-1945), w: Konspiracja antykomunistyczna i podziemie zbrojne w Wielkopolsce w latach 1945-1956, red. A. Łuczak i A. Pietrowicz, wyd. II poprawione i uzupełnione (Studia i materiały poznańskiego IPN, t. XXXIII, Poznań 2016. [Google Scholar]
  23. Pleskaczyński A., Wartheland. Dzieje zbrodni, Poznań-Warszawa 2021. [Google Scholar]
  24. Pohl J., Po bezdrożach Puszczy Noteckiej, w: W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  25. Polskie Państwo Podziemne w Wielkopolsce 1939-1945, t. II, Jak Feniks z popiołów. Struktury Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce 1939-1945, Poznań 2007. [Google Scholar]
  26. Rutowska M., Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939-1941, Poznań 2003. [Google Scholar]
  27. „Sierakowskie Zeszyty Historyczne”, nr 10, kwiecień 2013. [Google Scholar]
  28. Szymankiewicz Z., Spadochrony nad okupowaną Wielkopolską, Poznań 1979. [Google Scholar]
  29. W konspiracji wielkopolskiej 1939-1945. Wybór wspomnień, zebrał i wstępem oraz komentarzem opatrzył Zenon Szymankiewicz, Poznań 1993. [Google Scholar]
  30. Woźniak M., Z dziejów czarnkowskiego obwodu Armii Krajowej, „Rocznik Nadnotecki” 1988-1989, t. XIX-XX. [Google Scholar]
  31. Prasa [Google Scholar]
  32. Rosada J., Kapliczka wdzięczności, „Goniec Ziemi Wronieckiej”, nr 8, 15 VIII 2011 [Google Scholar]
  33. Materiały w internecie [Google Scholar]
  34. Biogramy – Edmund Maron http://akwielkopolska.pl/biograms/index/biograms/1,129,0,0,Biogramy,Strona1,1.html [dostęp: 11.06.2022 r.]. [Google Scholar]
  35. Edmund Maron – żołnierz wyklęty https://chodziez.naszemiasto.pl/chodziez-edmund-maron-zolnierz-wyklety-nasza-historia/ar/c1-3662388 [dostęp: 11.06.2022 r.]. [Google Scholar]
  36. Karwin – partyzancki pomnik http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/40125,karwin-partyzancki-pomnik.html [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  37. Kmiecik Czesław http://www.listawykletych.pl/katalog/kmiecik-czeslaw. [Google Scholar]
  38. Łożyński J. T., Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej w Sierakowie, http://akwielkopolska.pl/index/index/szzak/1,2,0,438,Uroczystosc_odsloniecia_tablicy_pamiatkowej_w_Sierakowie,Strona1,1.html [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  39. Pomnik partyzancki w Karwinie, https://mapypamieci.ipn.gov.pl/mp/form/r54217320,Pomnik-partyzancki-w-Karwinie.html [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  40. Skwer im. Bernarda Myszkowskiego, http://westisthebest.pl/3516-westisthebest-skwer-im-bernarda-myszkowskiego [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  41. Słabig A., Ścieżka rowerowa w Miałach z wielką historią w tle, https://wielen.pl/aktualnosci/sciezka-rowerowa-w-mialach-z-wielka-historia-w-tle.html [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  42. Tomczak K., Pamięci żołnierzy AK, http://www.tmzw.org.pl/aktualnosci/news/id/271.html [dostęp: 4.10.2022 r.]. [Google Scholar]
  43. Ul. Kaczmarka Stanisława https://ipn.gov.pl/pl/upamietnianie/dekomunizacja/zmiany-nazw-ulic/nazwy-ulic/nazwy-do-zmiany/40926,ul-Kaczmarka-Stanislawa.html. [Google Scholar]