Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 28 (2021)

Artykuły

Oświata w Kosinie do 1918 r. Od szkoły parafialnej do szkoły ludowej

DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2021.483-497  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2021

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie działalności pierwszych szkół utworzonych i działających we wsi Kosina. Zakres czasowy obejmuje okres od końca XIV wieku do 1918 roku. Pierwszą placówką edukacyjną (od końca XIV wieku) przez kilka stuleci była szkoła parafialna. Pod koniec lat 60. XIX wieku przekształcono ją w szkołę trywialną. Natomiast po 1873 roku w jej miejsce powstała szkoła ludowa pospolita jednoklasowa. W następnych latach powiększano ilość klas szkolnych. Ostatecznie utworzono cztery klasy. Odtąd była to szkoła czteroklasowa. Stopniowo zwiększała się także liczba uczniów. W okresie przedrozbiorowym uczyły się tylko niewielkie grupy uczniów, którymi byli wyłącznie chłopcy. W czasach zaborów nauka stała się obowiązkowa. Dlatego do szkoły zaczęły uczęszczać także dziewczęta. Stopniowo liczba uczniów wzrastała. W szkole parafialnej oraz trywialnej uczył jeden nauczyciel. Także w szkole pospolitej początkowo pracował jeden pedagog. W późniejszych latach stan kadry pedagogicznej powiększył się do czterech osób. W szkole parafialnej nauczyciele często zmieniali programy nauczania. Z kolei w szkole trywialnej oraz pospolitej realizowano programy nauczania opracowane przez władze państwowe. Szkoły działające w Kosinie na przestrzeni całego analizowanego okresu przyczyniały się do likwidacji analfabetyzmu mieszkańców Kosiny oraz odegrały bardzo istotna rolę w tworzeniu życia kulturalnego tej lokalnej społeczności.

Bibliografia

  1. Źródła archiwalne [Google Scholar]
  2. Archiwum Archidiecezjalne w Przemyślu [Google Scholar]
  3. sygn. 158 – Iura praecipua ecclesiarum parochialium decanatus Mosticensis et Leżajscensis in visitationae generali... Joanne Ch. Szembek Ep. Premisliensi collecta A.D. 1721. [Google Scholar]
  4. sygn. 169 – Acta visitationis decanatus Leżajscensis... A.D. 1744. [Google Scholar]
  5. sygn. 180 – Visitatio et status ecclesiarum in decanatu Leżajscensi... A.D. 1754. [Google Scholar]
  6. sygn. 321 – Akta i wizytacje dekanatu leżajskiego 1774-1851. [Google Scholar]
  7. sygn. 974 – Akta parafii Kosina 1759-1847. [Google Scholar]
  8. Archiwum Państwowe w Rzeszowie [Google Scholar]
  9. zespół 230 – Szkoła Podstawowa w Kosinie 1915-1951. [Google Scholar]
  10. sygn. 7 – Katalog klasowy z wykazem klasyfikacyjnym 1915-1916. [Google Scholar]
  11. sygn. 8 – Katalog klasowy z wykazem klasyfikacyjnym 1917-1918. [Google Scholar]
  12. Źródła drukowane [Google Scholar]
  13. Plany nauki dla szkół 1-7 klasowych, Lwów 1875. [Google Scholar]
  14. Plany naukowe dla szkół ludowych pospolitych jedno-, dwu-, trzy- i czteroklasowych wraz z instrukcją, Lwów 1895. [Google Scholar]
  15. Rocznik Archidiecezji Przemyskiej na rok 1997, Przemyśl 1997. [Google Scholar]
  16. Szematyzmy szkół ludowych i ich nauczycieli znajdujących się w diecezji przemyskiej o. ł. na lata 1824-1868, Przemyśl-Jasło 1823-1867. [Google Scholar]
  17. Szematyzmy Królestwa Galicji i Lodomerii na lata 1868-1914, Lwów 1868-1913. [Google Scholar]
  18. Opracowania [Google Scholar]
  19. Biegeleisen A., Kilka słów o rozwoju nauki dopełniającej w Galicji, „Szkoła”, 1897, nr 16, s. 192-194. [Google Scholar]
  20. Błażkiewicz H., Szkolnictwo parafialne w diecezji przemyskiej w latach 1636-1757 w świetle wizytacji biskupich, „Nasza Przeszłość”, 1976, t. 46, s. 153-206. [Google Scholar]
  21. Bróż J., Parafia Kosina w okresie niewoli narodowej w latach 1772-1914, w: Miejscowość i parafia Kosina. Studia z dziejów, red. J. Bar, Przemyśl 2021, s. 59-129. [Google Scholar]
  22. Gaj-Piotrowski W., Stan szkolnictwa i oświaty w rejonie Rozwadowa w latach 1772-1874, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, 1975, r. 8, s. 23-56. [Google Scholar]
  23. Gałczyńska T., Szkolnictwo w powiecie łańcuckim w latach 1868-1939, Rzeszów 2016. [Google Scholar]
  24. Historia szkoły, „Gazetka Szkolna” Zespołu Szkół w Kosinie z 21 czerwca 2005, b.s. [Google Scholar]
  25. Juśko E., Szkolnictwo powszechne w powiecie tarnowskim w latach 1918-1939, Lublin 2003. [Google Scholar]
  26. Majorek C., Marmon W., Szkolnictwo ludowe w latach 1772-1870, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, red. F. Kiryk., Z. Ruta, Tarnów 1983, s. 259-286. [Google Scholar]
  27. Pelczar R., Szkolnictwo parafialne w ziemi przemyskiej i sanockiej w XIV-XVIII w., Warszawa 1998. [Google Scholar]
  28. Pelczar R., Szkoły parafialne na pograniczu polsko-ruskim (ukraińskim) w Galicji w latach 1772-1869, Lublin 2009. [Google Scholar]
  29. Podgórska E., Rozwój oświaty w Galicji w okresie autonomii, w: Historia wychowania, t. 2, red. Ł. Kurdybacha, Warszawa1967, s. 593-616. [Google Scholar]
  30. Rogóżnianin Józef Świątoniowski patronem szkoły w Brzyskiej Woli, „Głos Gminy Łańcut”, 2018, nr 5, b.s. [Google Scholar]
  31. Semków J., „Nauka dopełniająca” w galicyjskich wiejskich szkołach ludowych w latach 1873-1895, „Kwartalnik Rzeszowski”, 1967, nr 2, s. 7-23. [Google Scholar]
  32. Uchman K., Dzieje Kosiny. Wiek XIX i XX (do 1939 roku), Rzeszów 1997 (praca magisterska napisana w Instytucie Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w posiadaniu Zespołu Szkół w Kosinie). [Google Scholar]
  33. Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej, t. 2, Warszawa 1996. [Google Scholar]