Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie

Tom 13 Nr 1 (2020)

Artykuły

Prawne aspekty kary pozbawienia wolności w Polsce do 1989 roku – wybrane zagadnienia

DOI: https://doi.org/10.32084/tekapr.2020.13.1-31  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2020

Abstrakt

Celem artykułu jest syntetyczna analiza koncentrująca się na genezie i ewolucji wykonywania w Polsce kary bezwzględnego pozbawienia wolności. Autorka omawia poglądy towarzyszące stosowaniu kar izolacyjnych, począwszy od wczesnego średniowiecza aż do 1989 r. W szczególności omówiono nurty myśli penitencjarnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego oraz po II wojnie światowej. W pierwszym z wymienionych okresów, pomimo początkowych trudności związanych ze scaleniem systemów penitencjarnych oddziedziczonych po trzech mocarstwach zaborczych, myśl penitencjarna rozwijała się bardzo dynamicznie, doprowadzając tuż przed wybuchem II wojny światowej do przyjęcia ustawy regulującej organizację więziennictwa w kompleksowy i nowoczesny jak na owe czasy sposób, przesądzając jednocześnie progresywny model odbywania kary pozbawienia wolności, opierający się o zasadę indywidualizacji kary. Po zakończeniu II wojny światowej nastąpiła dekada, która charakteryzuje się instrumentalnym wykorzystaniem izolacji penitencjarnej jako środka brutalnej walki z przeciwnikami politycznymi. Następnie po 1956 r. rozpoczyna się okres reform, skutkujący m.in. podporządkowaniem systemu więziennego Ministerstwu Sprawiedliwości oraz przyjęciem pierwszej polskiej kodyfikacji norm prawa karnego wykonawczego w 1969 r. W tym okresie powstają pierwsze podręczniki dedykowane prawu karnemu wykonawczemu, które aktualnie stanowią kanon literatury tego przedmiotu. Niemniej pomimo pozytywnych zjawisk związanych z kształtowaniem się nauki prawa penitencjarnego nie można zapominać, że w tamtym okresie nadmiernie surowe represje karne skutkowały dramatycznym przeludnieniem zakładów karnych, z czym próbowano walczyć doraźnie stosując okresowo amnestie. Na masową skalę wykorzystywano pracę przymusową osadzonych do realizacji kluczowych dla interesu państwa inwestycji. Nadużywano kar dyscyplinarnych i środków przymusu, sięgano także po środki nielegalne takie jak tzw. ścieżki zdrowia.

Bibliografia

  1. Bardach Julian, Bogusław Leśnodorski, i Michał Pietrzak. 1997. Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  2. Beccaria, Cesare. 2014. O przestępstwach i karach. Przełożone i opatrzone wstępem i przedmową przez Emila Rappaporta, a następnie przez Stefana Lelentala. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. [Google Scholar]
  3. Bedyński, Krystian. 2015. „Więzienna kolonia rolnicza w Mrowinie.” Przegląd Więziennictwa Polskiego 87:133–47. [Google Scholar]
  4. Bieda, Justyna. 2015. „Cele i organizacja zakładów karnych w I Rzeczypospolitej.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 94:77–90. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.94.07 [Google Scholar]
  5. Czacki, Tadeusz. 1801. O litewskich i polskich prawach. T. 2. Warszawa: Drukarnia J.C.G. Ragoczego. [Google Scholar]
  6. Czerwiec, Michał. 1958. Więzienioznawstwo. Zarys rozwoju więziennictwa. Warszawa: Wydawnictwo Centralnego Zarządu Więziennictwa Ministerstwa Sprawiedliwości. [Google Scholar]
  7. Dąbkiewicz, Krzysztof. 2018. Kodeks karny wykonawczy. Komentarz. Wyd. 4. LEX Omega. [Google Scholar]
  8. Górny, Jerzy. 1978. Prawo penitencjarne cz. I. Historia doktryn penitencjarnych i więziennictwa. Warszawa: Wydawnictwo CZSW. [Google Scholar]
  9. Grodziński, Olgierd. 2013. „Recydywa w prawie karnym wykonawczym powojennej Polski.” W Postępowanie z wybranymi grupami skazanych w polskim systemie penitencjarnym. Aspekty prawne, red. Adam Kwieciński. Warszawa. LEX Omega. [Google Scholar]
  10. Kalisz, Tomasz. 2010. Sędziowski nadzór penitencjarny. Polski model nadzoru i kontroli nad legalnością i prawidłowością wykonywania środków o charakterze izolacyjnym. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. [Google Scholar]
  11. Kalaman Marek, i Maciej Kalaman. 2012. „Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie w polskim więziennictwie w przeszłości i obecnie.” Prace naukowe WWSZiP 18 (2):133–49. [Google Scholar]
  12. Krychowski, Tadeusz. 1936. „Polski system penitencjarny.” Przegląd Więziennictwa Polskiego 1:1–18. [Google Scholar]
  13. Kwieciński, Adam. 2017. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. [Google Scholar]
  14. Lelental, Stefan. 1990. Prawo karne wykonawcze. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  15. Makarewicz, Juliusz. 2017. Polskie prawo karne. Część ogólna. Reprint z przedmową Adama Redzika. Warszawa: Wolters Kluwer Polska. [Google Scholar]
  16. Maleszyk, Ryszard. 2009. „Więziennictwo polskie na tle dziejów państwa w latach 1918–1956.” Przegląd Więziennictwa Polskiego 62–63:9–32. [Google Scholar]
  17. Merz, Emil. 1968. „Rozważania z zakresu praworządności wykonania kary pozbawienia wolności w świetle zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 lutego 1966 r. w sprawie regulaminu wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz. Urz. Min. Spr. Nr 2, poz. 12.” Palestra 9 (129):29–38. [Google Scholar]
  18. Migdał, Jerzy. 2008. Polski system penitencjarny w latach 1956–2008 w ujęciu doktrynalnym, normatywnym i funkcjonalnym. Kontynuacja czy zmiana? Gdańsk: Arche. [Google Scholar]
  19. Migdał, Jerzy. 2011. Polski system penitencjarny w latach 1918–1928. Gdańsk: Arche. [Google Scholar]
  20. Motow, Irena. 2016. „Ponadczasowość inicjatyw reformatorskich Fryderyka Skarbka w resocjalizacji.” Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika 25:645–57. DOI: https://doi.org/10.16926/p.2016.25.46 [Google Scholar]
  21. Neymark, Edward. 1929. „Organizacja więziennictwa polskiego.” W Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1928, red. Zygmunt Bugajski, 248–54. Warszawa: Wydawnictwo Związku Pracowników Więziennych Rzeczypospolitej Polskiej. [Google Scholar]
  22. Ornowska, Alicja, i Igor Zduński. 2014. Resocjalizacja penitencjarna. Zarys problematyki. Bydgoszcz: Wydawnictwo Kujawsko–Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. [Google Scholar]
  23. Pałaszewski, Piotr. 2012. „Wykonywanie tymczasowego aresztowania w ustawodawstwie i polityce penitencjarnej Polski okresu międzywojennego.” Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 28:215–30. [Google Scholar]
  24. Pawela, Stanisław. 2007. Prawo karne wykonawcze. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer Polska. [Google Scholar]
  25. Pawlak, Karol. 1990. „Organizacja polskiego więziennictwa.” W Księga Jubileuszowa Więziennictwa Polskiego: lata 1918–1988, red. Andrzej Marek, 53–65. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze. [Google Scholar]
  26. Piątkowski, Sebastian. 2015. „System penitencjarny Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym (1831–1863). Organizacja i funkcjonowanie miejsc odosobnienia oraz warunki życia osadzonych.” Res Historica 40:135–58. DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2015.40.135 [Google Scholar]
  27. Pławski, Stanisław. 1968. Prawo penitencjarne. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  28. Rabinowicz, Leon. 1933. Podstawy nauki o więziennictwie. Warszawa: Wydawnictwo Gebethner i Wolf. [Google Scholar]
  29. Salmonowicz, Stanisław. 1962. „System penitencjarny Królestwa Polskiego (1815–1847). Recenzja.” Palestra 6–7 (55):60–64. [Google Scholar]
  30. Szczygieł, Grażyna. 2008. „Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce międzywojennej.” Miscellanea Historico–Iuridica 6:41–54. DOI: https://doi.org/10.15290/mhi.2008.06.03 [Google Scholar]
  31. Szymanowski, Teodor. 1992. „Podstawy prawne działalności więziennictwa w latach 1944–1956.” Studia Iuridica 22:79–90. [Google Scholar]
  32. Śliwowski, Jerzy. 1982. Prawo i polityka penitencjarna. Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  33. Wapniarski, Henryk. 1929. „Regulamin życia więziennego.” W Księga Jubileuszowa Więziennictwa Polskiego 1918–1928, red. Zygmunt Bugajski, 65–86. Warszawa: Wydawnictwo Związku Pracowników Więziennych Rzeczypospolitej Polskiej. [Google Scholar]
  34. Wiktorska, Paulina. 2014. „Recenzja M. Porowski, M. Tygielski, Profesor Stanisław Walczak. Promotor reform więziennictwa polskiego w latach 1957–1969, Legnica 2012.” Państwo i Prawo 4:109–12. [Google Scholar]
  35. Zakrzewski, Jan. 1929. „Przemówienie. Pierwsze pięciolecie więziennictwa polskiego.” W Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1928, red. Zygmunt Bugajski, 47–56. Warszawa: Wydawnictwo Związku Pracowników Więziennych Rzeczypospolitej Polskiej. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.