W artykule zawarto zagadnienia dotyczące prawnych i psychologicznych aspektów badań osobopoznawczych przestępców odbywających karę pozbawienia wolności. W kontekście prawnym ukazano ustawowe cele psychologicznego diagnozowania więźniów – m.in. jako podstawę indywidualizacji wykonywania kary pozbawienia wolności, zapobiegania szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego. W aspekcie psychologicznym zaprezentowano argumenty przemawiające za tym, że diagnoza penitencjarna stanowi rodzaj diagnozy psychologicznej – głównie z uwagi na to, że zawiera zarówno opis charakterystycznych sposobów zachowania skazanego, jak również wyjaśnienie mechanizmów ich powstawania, utrzymywania się oraz możliwych zmian w funkcjonowaniu badanej osoby. W analizie prawno-psychologicznych aspektów diagnozowania penitencjarnego przedstawiono specyfikę trzech rodzajów badań osobopoznawczych: 1) psychologiczną diagnozę resocjalizacyjną, 2) psychologiczną diagnozę terapeutyczną, 3) psychologiczną diagnozę ryzyka powrotności do przestępstwa. W zakończeniu zwrócono uwagę na czynniki, jakie należy uwzględniać w rozwijaniu psychologicznego diagnozowania penitencjarnego – m.in. badanie pozytywnych i dynamicznych czynników osobowości osadzonych oraz standaryzowanie badań, w tym tworzenie nowoczesnych narzędzi diagnostycznych.