Abstrakt
Niniejszy tekst przybliża problematykę reform prawa karnego w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, jakie podjęto za panowania ostatniego Jej króla – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Autor spośród różnych instytucji prawnokarnych omawia tylko zmiany dotyczące kary śmierci. W większości reformy te pozostały jedynie w sferze projektów, a więc artykuł dotyczy w większym stopniu postulatów de lege ferenda, aniżeli regulacji faktycznie wprowadzonych w życie. W tym zakresie prawem obowiązującym stały się Prawa Kardynalne z 1768 r. (załącznik do traktatu wieczystego pomiędzy Rzecząpospolitą a Imperium Rosyjskim), które w obiegowej opinii kojarzą się bardziej z materią konstytucyjną, szczególnie z narzuceniem jej niezmienności w interesie Katarzyny II, poruszają jednak również zagadnienia związane z innymi dziedzinami prawa, w tym kary śmierci. Następnie drogą ustawową zniesiono karę śmierci za czary (1776). Kolejną reformę, którą udało się przeprowadzić zawarto w ustawie o sądach sejmowych (1791). Na jej mocy określono nowy katalog karanych śmiercią przestępstw politycznych. Cała reszta omawianych zagadnień pozostała w sferze koncepcji i planów. Największe zmiany postulowali projektodawcy kodeksów: (1) Andrzej Zamoyski w swoim Zbiorze praw sądowych wiele miejsca poświęcił przestępstwom i przysługującym za nie karom, wśród których często szafował śmiercią oraz (2) Józef Szymanowski i Józef Weyssenhoff – przewodniczący komisji powołanych do spisania codicis civili et criminali zapowiedzianych w art. VIII Konstytucji 3 Maja, których projekty składały się na dzieło zwane Kodeksem Stanisława Augusta.
Bibliografia
- Borowski, Stanisław, red. 1938. Kodeks Stanisława Augusta. Zbiór dokumentów. Warszawa: Nakładem Towarzystwa Prawniczego w Warszawie. [Google Scholar]
- Butschek, Joseph. 1768. Versuch über die Absichten der Landesregierung bey Leitung der Landwirtschaft. Prag: Clauser. [Google Scholar]
- Czochron, Sebastian. 2009. Dysertacja o prawie kryminalnym… O wymiarze sprawiedliwości kryminalnej z przedmową Jana Widackiego. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne. [Google Scholar]
- Lityński, Adam. 1976. Przestępstwa polityczne w polskim prawie karnym XVIXVIII wieku. Katowice: Uniwersytet Śląski. [Google Scholar]
- Lityński, Adam, red. 2002. Między humanitaryzmem a totalitaryzmem. Studia z dziejów prawa karnego. Tychy: Śląskie Wydawnictwa Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych. [Google Scholar]
- Michalski, Jerzy. 1958. „Problem ius agratiandi i kary śmierci w Polsce w XVIII w.” Czasopismo Prawno-Historyczne 10, nr 2:175-96. [Google Scholar]
- Putek, Józef. 1956. Mroki średniowiecza, obyczaje, przesądy, fanatyzm, okrucieństwa i ucisk społeczny w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie. Szafrański, Wojciech. 2007. Kodeks Stanisława Augusta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. [Google Scholar]
- Zdrójkowski, Zbigniew. 1958. „Nieznane litewskie prospekty karne Józefa Weyssenhoffa z 1792 r. (Nowo odnalezione materiały do dziejów kodyfikacji Stanisława Augusta).” Czasopismo Prawno-Historyczne 10, z. 1:91-123. [Google Scholar]
- Zdrójkowski, Zbigniew. 1966. „Dawne polskie prawo karne ziemskie od połowy XV do połowy XVIII wieku.” W Historia państwa i prawa Polski, red. Juliusz Bardach, t. 2, wyd. 2, 327-42. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
Downloads
Download data is not yet available.
