Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Tom 18 Nr 20 (2) (2023)

Artykuły

Karta Praw Rodziny z 1983 roku a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku

DOI: https://doi.org/10.32084/bsawp.6335  [Google Scholar]
Opublikowane: 01.12.2023

Abstrakt

Autor podejmuje refleksję na temat ujęcia pozycji rodziny w tych aktach jako fundamentalnych dla społeczeństwa, państwa, wspólnoty i instytucji. Karta Praw Rodziny jako jedyny tego rodzaju dokument prezentuje uniwersalny model, prototypową konstrukcję, wzór, który należy uwzględnić przy podejmowaniu pracy nad prorodzinnym ustawodawstwem i nad opartą na jego fundamencie polityką rodzinną. Podkreślić należy aksjologiczny i etyczny charakter Karty, która odwołuje się do świadomości prawdy o człowieku w kontekście występowania jej w Karcie; przedstawione w Karcie prawa są wyrażone ze świadomością kim jest człowiek. Zarówno w znaczeniu prawnym, jak i moralnym prawa rodziny przedstawiono w Karcie w taki sposób, że w konsekwencji wydobyto z nich i zaakcentowano ich naturalny i uniwersalny charakter.

Rodzina w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. nie uzyskała podmiotowości prawnej, lecz jest podmiotem ochrony prawnej, a art. 71 nader ostrożnie gwarantuje, iż państwo w polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny, które nie zostało precyzyjnie dookreślone. Karta akcentując podmiotowość rodziny, jej rangę i wysokie miejsce w hierarchii wartości, jej ważne funkcje społeczne – wyznacza społeczeństwu i państwu stosunek do rodziny odpowiadający wartości rodziny i jej znaczeniu.

W Konstytucji RP nie ma żadnego odniesienia ani do jakiejś głębszej prawdy o człowieku, ani o rodzinie. Zaprezentowane w niej podejście do człowieka jest ogólnikowe. Występuje on tu jako człowiek, obywatel, obywatel polski. Używa się zwrotów: każdy, wszyscy, nikt. Nierzadko co prawda pojawia się w Konstytucji RP termin osoba, ale wyłącznie jako synonim terminów jednostka, osobnik. Próżno by szukać definicji rodziny w pozytywnym prawie polskim, tak na poziomie ustawodawstwa zwykłego, jak i na poziomie Konstytucji RP. Można oczywiście znaleźć w Konstytucji RP ślady wpływu Karty w zakresie ujęcia niektórych praw rodziny. W Konstytucji RP stwierdza się, że „przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela”, a obok wolności i praw występują tu również obowiązki, to mają one odniesienia z zasady wyłącznie pragmatyczne. W konsekwencji wolność i obowiązki w Konstytucji RP nie występują w znaczeniu, jakie łączymy z filozoficznym pojmowaniem powiązań między wolnością i odpowiedzialnością na gruncie myślenia personalistycznego.

Człowiek dysponuje różnymi formami poznania: zmysłowego, intelektualnego, dyskursywnego i intuicyjnego. Działania każdego człowieka, jeśli są w pełni świadome i wolne, angażują całość jego osoby. Dotyczy to życia zarówno umysłowego, jak i życia związanego z płaszczyzną bio-psycho-społeczną i duchową. Wydaje się, że poznanie umysłowo-intelektualne oderwane od fundamentu jako podmiotu zawieszone jest w próżni.

W odróżnieniu od Karty Konstytucja RP nie określa ani wartości, ani miejsca i znaczenia, ani roli rodziny w życiu społeczeństwa. Mam świadomość, że Konstytucja RP jest zawsze dziełem kompromisu.

Bibliografia

  1. Adamski, Franciszek. 2002. Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. [Google Scholar]
  2. Auleytner, Julian. 1997. Polityka społeczna. Teoria a praktyka. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. [Google Scholar]
  3. Banaszak, Bogusław, i Maciej Zieliński. 2014. „Konstytucyjne i ustawowe pojęcie rodziny.” Monitor Prawniczy 22, nr 7:352-61. [Google Scholar]
  4. Boć, Jan (red.). 1998. Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku. Wrocław: Kolonia. [Google Scholar]
  5. Borysiak, Witold. 2016. „Komentarz do art. 18.” W Konstytucja. Komentarz, t. I, red. Marek Safjan, i Leszek Bosek, 556-78. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. [Google Scholar]
  6. Danilewicz, Wioleta. 2006. Sytuacja życiowa dzieci w rodzinach migracyjnych. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. [Google Scholar]
  7. Danilewicz, Wioleta. 2008. „Migracje zagraniczne jako obszar zainteresowań pedagogiki społecznej.” Pedagogika Społeczna 7, nr 3:9-22. [Google Scholar]
  8. Dyduch, Jan. 2005. „Obowiązki i prawa wiernych chrześcijan świeckich.” W Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II/1: Księga II. Lud Boży. Część I. Wierni chrześcijanie. Część II. Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. Józef Krukowski, 42-54. Poznań: Pallottinum. [Google Scholar]
  9. Elliot, Anthony. 2011. Współczesne teorie społeczne. Tłum. Paweł Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [Google Scholar]
  10. Grocholewski, Zenon. 1999. „Karta Praw Rodziny w perspektywie zamierzonego celu.” W Prawa rodziny – prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Materiały Krajowej Konferencji Naukowej. Toruń, 22-23 X 1998 r., red. Tadeusz Jasudowicz, 33-56. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”. [Google Scholar]
  11. Jasudowicz, Tadeusz (red.). 1999. Prawa rodziny – prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Materiały Krajowej Konferencji Naukowej. Toruń, 22-23 X 1998 r. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”. [Google Scholar]
  12. Kawula, Stanisław, Józefa Brągiel, i Andrzej Janke. 2004. Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. [Google Scholar]
  13. Kijowski, Andrzej. 1985. „Dopiski do „Wyznań” Św. Augustyna.” W Drodze nr 3(139):3-19. [Google Scholar]
  14. Krukowski, Józef. 2005. „Obowiązki i uprawnienia wszystkich wiernych chrześcijan.” W Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II/1: Księga II. Lud Boży. Część I. Wierni chrześcijanie. Część II. Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. Józef Krukowski, 22-42. Poznań: Pallottinum. [Google Scholar]
  15. Ogryzko-Wiewiórkowska, Mirona. 2008. „Rodzina polska u progu nowego wieku.” W Współczesne rodziny polskie – ich stan i kierunek przemian, red. Zbigniew Tyszka, 37-46. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. [Google Scholar]
  16. Plopa, Mieczysław. 2008. Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. [Google Scholar]
  17. Schmiedeler, Edgar. 1947. An introductory study of the family. New York: The Century co. [Google Scholar]
  18. Stadniczeńko, Stanisław L. 1999. „Rodzina i jej prawa w świetle Karty Praw Rodziny 1983.” W Prawa rodziny – prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Materiały Krajowej Konferencji Naukowej. Toruń, 22-23 X 1998 r., red. Tadeusz Jasudowicz, 19-31. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”. [Google Scholar]
  19. Stadniczeńko, Stanisław L. 2011. „Państwa aksjologicznie neutralne czy oparte na demokracji wartości.” W Jednolitość aksjologiczna systemu prawa w rozwijających się państwach demokratycznych Europy, red. Stanisław L. Stadniczeńko, 9-83. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego. [Google Scholar]
  20. Stadniczeńko, Stanisław L., i Marek Michalak (red.). 2019. O potrzebie nowego Kodeksu rodzinnego i jego podstawach aksjologicznych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. [Google Scholar]
  21. Szlendak, Tomasz. 2015. Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [Google Scholar]
  22. Termińska, Katarzyna. 2008. Rodzina i ty. Fenomenologia wiązania. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury. [Google Scholar]
  23. Tyszka, Zbigniew. 1979. Socjologia rodziny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  24. Wojciszke, Bogdan. 2009. „Dane i pseudodane w procesie spostrzegania ludzi.” W Złudzenia, które pozwalają żyć, red. Mirosław Kofta, i Teresa Szustrowa, 41-67. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.