Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich

Tom 27 Nr 30 (2017)

Artykuły

Stolica Apostolska wobec komunizmu. Od Benedykta XV do Jana Pawła II

DOI: https://doi.org/10.32077/bskp.5258  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2017

Abstrakt

Artykuł ukazuje, jak przebiegały relacje między Stolicą Apostolską, jako najwyższym organem władzy Kościoła katolickiego, a państwami komunistycznymi w Europie. Całość obejmuje dwie części. W pierwszej części ukazane jest stanowisko Stolicy Apostolskiej wobec reżimu komunistycznego w Związku Sowieckim w okresie od rewolucji październikowej do zakończenia II wojny światowej. Stolica Apostolska podjęła wówczas dialog z przedstawicielami władzy komunistycznej w celu niesienia pomocy charytatywnej głodującej ludności i uzyskania możliwości prowadzenia działalności duszpasterskiej względem wiernych. W pierwszej fazie władze komunistyczne zaproponowały Stolicy Apostolskiej zawarcie umowy międzynarodowej i nawiązanie stosunków dyplomatycznych, lecz nie chciały zaprzestać walki z religią i prześladowań Kościoła. W drugiej fazie nastąpiło zerwanie wszelkich kontaktów między władzami Związku Sowieckiego a Stolicą Apostolską. Wówczas papież Pius XI dokonał krytycznej oceny założeń ideologicznych i metod sprawowania władzy przez komunistów (enc. Divini Redemptoris). Druga część zawiera przegląd relacji między Stolicą Apostolską a władzami państw komunistycznych Europy środkowej i wschodniej, którym po II wojnie światowej narzucono reżim komunistyczny, oraz Związkiem Sowieckim – w okresie od zakończenia II wojny światowej do rozpadu bloku komunistycznego w Europie. Po zakończeniu działań II wojny światowej władze tych państw zerwały stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską i umowy konkordatowe z okresu międzywojennego oraz podjęły politykę ograniczania wolności Kościoła i dyskryminacji ludzi wierzących. W tej sytuacji Stolica Apostolska udzieliła biskupom diecezjalnym w tych państwach specjalnych uprawnień (facultates speciales), mających na celu zapewnienie Kościołowi funkcjonowanie w stopniu zbliżonym do normalnego. W okresie pontyfikatu Jana XXIII zainicjowany został dialog między Stolicą Apostolską a władzami państw komunistycznych w celu uzyskania gwarancji pokoju i poszanowania praw człowieka i wolności religijnej. Natomiast władzom tym zależało na uzyskaniu poparcia przez Stolicę Apostolską ich polityki na arenie międzynarodowej, lecz nie zaprzestawały ograniczania wolności religijnej. Radykalne zmiany nastąpiły dopiero w okresie pontyfikatu Jana Pawła II.

Bibliografia

  1. Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317; tekst polski w: Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum, Poznań 1984. [Google Scholar]
  2. IOANNES PAULUS PP. II, Litterae encyclicae ad Venerabiles Fratres in Episcopatu, ad Sacerdotes et Religiosas Familias, ad Ecclesiae filios et filias, necnon ad universos bonae voluntatis homines Pontificali eius Ministerio ineunte Redemptor hominis (4.03.1979), AAS 71 (1979), s. 257-324. [Google Scholar]
  3. IOANNES PAULUS PP. II, Litterae encyclicae Venerabilibus in Episcopatu Fratribus Clericisque et Religiosis Familiis, Ecclesiae Catholicae Fidelibus universis necnon bonae voluntatis hominibus saeculo ipso Encyclicis ab editis litteris ≪Rerum novarum≫ transacto Centesimus annus (1.05.1991), AAS 83 (1991), s. 793-867. [Google Scholar]
  4. LEO PP. XIII, Epistola encyclica Sanctissimi Domini Nostri Leonis divina providentia Papae XIII de democratia christiana Graves de communi (18.01.1901), ASS 33 (1900/1901), s. 385-396. [Google Scholar]
  5. LEO PP. XIII, Litterae encyclicae Sanctissimi D.N. Leonis Papae XIII de conditione opificum Rerum novarum (15.05.1891), ASS 23 (1890/91), s. 641-670. [Google Scholar]
  6. PIUS PP. XI, Litterae encyclicae ad venerabiles fratres patriarchas, primates, archiepiscopos, episcopos, aliosque locorum ordinarios pacem et communionem cum Apostolica Sede habentes: de communismo atheo Divini Redemptoris (19.03.1937), AAS 29 (1937), s. 65-106. [Google Scholar]
  7. PIUS PP. XI, Litterae encyclicae ad venerabiles fratres patriarchas, primates, archiepiscopos, episcopos aliosque locorum ordinarios, pacem et communionem cum Apostolica Sede habentes itemque ad christifideles catholici orbis universos. De ordine sociali instaurando et ad evangelicae legis normam perficiendo, in annum XL post editas Leonis XIII litteras encyclicas ≪Rerum novarum≫ Quadragesimo anno (15.05.1931), AAS 23 (1931), s. 177-228. [Google Scholar]
  8. SUPREMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICE, Decretum (1.07.1949), AAS 41 (1949), s. 334. [Google Scholar]
  9. BALAZS SHANDA, Relations between the Holy See and Hungary: the Legal Aspects of the Relations between Church and State, w: Relazioni internazionali giuridiche bilaterali tra la Santa Sede e gli Stati: esperienze e prospettive. International Bilateral Legal Relations between the Holy See and States: Experiences and Perspectives. 12-13 dicembre 2001, red. M. Smid, C. Vasil, Libreria Editrice Vaticana, Citta del Vaticano 2003, s. 161-197. [Google Scholar]
  10. CASAROLI AGOSTINO, Il martirio della pazienza. La Santa Sede e i paesi communisti (1963-1989), Einaudi, Torino 2000. [Google Scholar]
  11. CASAROLI AGOSTINO, Pamiętniki. Męczeństwo cierpliwości. Stolica Apostolska i kraje komunistyczne (1963-1989), przeł. T. Żeleźnik, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  12. CHELINI JEAN, Jean-Paul II le pelerin de la liberte, Jean Goujon, Paris 1980. [Google Scholar]
  13. CODEVILLA GIOVANNI, Stato e Chiesa nell’Unione Sovietica, Jaca Book, Milano 1972. [Google Scholar]
  14. CYWIŃSKI BOHDAN, Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  15. DUDEK ANTONI, GRYZ RYSZARD, Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1090), Wydawnictwo Znak, Kraków 2004. [Google Scholar]
  16. DZWONKOWSKI ROMAN, Kościół katolicki w ZSRR 1917-1939. Zarys historii, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1997. [Google Scholar]
  17. FUMAGALLI CARULLI OMBRETTA, A Cesare cio che e di Cesare, a Dio cio chee di Dio. Laicita dello Stato e liberta delle Chiese, Vita e Pensiero, Milano 2006. [Google Scholar]
  18. GRAJEWSKI ANDRZEJ, Kardynałowie Stefan Wyszyński i Agostino Casaroli. Dwie osobowości i dwie koncepcje wschodniej polityki Watykanu, Studia Prymasowskie 3 (2009), s. 51-79. [Google Scholar]
  19. GRAJEWSKI ANDRZEJ, Normalizacja administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych w kontekście watykańskiej polityki wschodniej, w: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej w 40. rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI Episcoporum Poloniae coetus, red. W. Kucharski, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, Wrocław 2013, s. 101-120. [Google Scholar]
  20. HLEBOWICZ ADAM, Kościół odrodzony. Katolicyzm w państwie sowieckim 1944-1992, Stella Maris, Gdańsk 1993. [Google Scholar]
  21. KAPLAN KAREL, Stat a cirkev v Československu v letech 1948-1953, Doplněk, Brno 1993. [Google Scholar]
  22. KOWALCZYK STANISŁAW, Ocena marksizmu w encyklice „Centesimus annus”, Chrześcijanin w Świecie 22 (1992), nr 1, s. 67-76. [Google Scholar]
  23. KRUKOWSKI JÓZEF, Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2013. [Google Scholar]
  24. KRUKOWSKI JÓZEF, Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2000. [Google Scholar]
  25. KRUKOWSKI JÓZEF, Kościół wobec reżymu komunistycznego w Polsce, Kościół i Prawo 10 (1992), s. 15-32. [Google Scholar]
  26. KRUKOWSKI JÓZEF, Porozumienia między przedstawicielami Rządu i Episkopatu Polski z 1950 i 1956 r. Znaczenie i realizacja, w: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26-28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 33-70. [Google Scholar]
  27. KRUKOWSKI JÓZEF, Uprawnienia nadzwyczajne Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń ze strony reżimu komunistycznego, Studia Prymasowskie 5 (2011), s. 29-42. [Google Scholar]
  28. KRUKOWSKI JÓZEF, Wstęp do nauki o państwie i prawie, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2004. [Google Scholar]
  29. LOZORAITIS KAZYS, Relazioni internazionali giuridiche bilaterali: esperienze e prospettive – Lituania, w: Relazioni internazionali giuridiche bilaterali tra la Santa Sede e gli Stati: esperienze e prospettive. International Bilateral Legal Relations between the Holy See and States: Experiences and Perspectives. 12-13 dicembre 2001, red. M. Smid, C. Vasil, Libreria Editrice Vaticana, Citta del Vaticano 2003, s. 204-207. [Google Scholar]
  30. MIKOŁAJCZUK KRZYSZTOF, Uprawnienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego wobec Kościoła Greckokatolickiego w archiwaliach Prymasa i Konferencji Episkopatu Polski, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2016. [Google Scholar]
  31. MROZ MACIEJ, Polityka wschodnia Stolicy Apostolskiej w latach 1978- 1989/1990: idee i wartości w działaniu, Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 29 (2014), nr 3, s. 121-145. [Google Scholar]
  32. NITECKI PIOTR, Socjalizm i komunizm w nauczaniu społecznym Kościoła, Chrześcijanin w Świecie 22 (1992), nr 1, s. 50-66. [Google Scholar]
  33. PAŁYGA EDWARD, Polsko-watykańskie stosunki dyplomatyczne, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988. [Google Scholar]
  34. PIERONEK TADEUSZ, Polityka konkordatowa Stolicy Apostolskiej ze szczególnym uwzględnieniem krajów Europy Środkowej i Wschodniej, Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 29 (2014), nr 3, s. 147-177. [Google Scholar]
  35. PIETRZAK MICHAŁ, Prawo wyznaniowe, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  36. RAINA PETER, Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne Dokumenty 1967-1989, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  37. RAINA PETER, Kardynał Wyszyński, Prymas Polski, t. 1, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1979. [Google Scholar]
  38. RAINA PETER, Rozmowy biskupa Dąbrowskiego z władzami PRL. Stolica Apostolska reguluje organizację kościelną na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Pelplin 1998. [Google Scholar]
  39. RICCARDI ANDREA, Il potere del Papa, Da Pio XII a Paolo VI, Laterza, Bologna 1998. [Google Scholar]
  40. ROMANIUK MARIAN, Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  41. SKWIERCZYŃSKI ZBIGNIEW, Komunizm. Stanowisko Kościoła, w: Encyklopedia Katolicka, t. 9, red. B. Migut, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, kol. 525-527. [Google Scholar]
  42. STASZEWSKI MICHAŁ, Państwo a związki wyznaniowe w europejskich krajach socjalistycznych, Książka i Wiedza, Warszawa 1976. [Google Scholar]
  43. STEHLE HANSJAKOB, Tajna dyplomacja watykańska. Papiestwo wobec komunizmu (1917-1991), Real Press, Warszawa 1993. [Google Scholar]
  44. WYSZYŃSKI STEFAN, Pius XI w walce z komunizmem, Ateneum Kapłańskie 39 (1937), s. 466-478. [Google Scholar]
  45. ŻARYN JAN, Stolica Apostolska wobec „zimnej wojny” (w pierwszych latach po II wojnie światowej), Studia Najnowsze 29 (1997), nr 2, s. 45-51. [Google Scholar]
  46. ŻARYN JAN, Stolica Apostolska wobec konferencji jałtańskiej a prawa Polski do suwerenności, w: Jałta. Szkice i polemiki. Zbiór studiów, red. M. Drozdowski, Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie, Warszawa 1996, s. 185-198. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 > >>