Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 136 (2021): Nasza Przeszłość

Artykuły

Sub tuum praesidium confugimus. Kult świętych w Ziębicach w świetle średniowiecznych patrociniów

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.136.5-37  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2021

Abstrakt

Badania patrociniów obiektów sakralnych z okresu średniowiecza mają niezwykle istotne znaczenie dla poznania rozwoju i kształtowania się kultury religijnej, oraz mentalności wiernych. Podjęte w niniejszym artykule zagadnienie dotyczy wszystkich patrociniów uchwytnych w źródłach z okresu średniowiecza w dolnośląskim miasteczku Ziębicach, które w l. 1321–1742 pełniło rolę stolicy księstwa bocznej linii Piastów Śląskich, a następnie czeskich książąt z rodu Podiebradów. W toku przeprowadzonych badań zidentyfikowano i opisano 30 patrociniów. Udało się na podstawie zebranego materiału źródłowego i dotychczasowych ustaleń wykazać, iż w Ziębicach największą czcią otaczano NMP, św. Jerzego, oraz szczególnie celebrowano kult Bożego Ciała, który ze względu na historię miasta i księstwa w okresie wojen husyckich stał się charakterystyczny dla Ziębic. Warto dodać, iż w większości patrocinia ziębickie wiążą się z pobożnością mieszczańską poprzez fundacje przede wszystkim altarii. Wśród wszystkich dedykacji zdecydowanie dominują wezwania hagiograficzne stanowiące 83% wszystkich tytułów. Natomiast dedykacje maryjne nie zostały uszczegółowione i występują pod ogólnym określeniem NMP.

Bibliografia

  1. Geschichtesquellen der Grafschaft Glatz, t. 2, Urkunden und Regesten zur Geschichte der Grafschaft Glatz von 1401 bis 1500, wyd. F. Volkmer, W. Hohaus, Habelschwerdt 1888. [Google Scholar]
  2. Klose S. B., Darstellung der inneren Verhältnisse der Stadt Breslau von Jahre 1458 bis zum Jahre 1526, wyd. G. A. Stenzel, w: Scriptores Rerum Silesiacarum, t. 3, Breslau 1847. [Google Scholar]
  3. Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia, t. 1, Acta Clementis VI, wyd. L. Klicman, Pragae 1903, nr 1486. [Google Scholar]
  4. Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia, t. 2, Acta Innocentii VI 1352-1362, wyd. J. F. Novák, Pragae 1907, nr 228. [Google Scholar]
  5. Relacje „ad limina apostolorum” z diecezji wrocławskiej z lat 1589-1943. Edycja tekstów źródłowych, wyd. J. Kopiec, Opole 2014. [Google Scholar]
  6. Schlesische Nekrologien. Nekrologium des Stifts Heinrichau, wyd. W. Wattenbach, w: „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, t. 4, Breslau 1862, s. 278-306. [Google Scholar]
  7. Schlesischen Urkundenbuch, t. 4, 1267-1281, wyd. W. Irgang, Köln-Wien 1988, nr: 280, 420. [Google Scholar]
  8. Schlesisches Urkundenbuch, t. 5, 1282-1290, Irgang W., Appelt H., Menzel, J., Köln 1993, nr: 26. [Google Scholar]
  9. Schlesisches Urkundenbuch, t. 6, 1291-1300, Irgang W., Appelt H., Menzel, J., Köln 1998, nr 24, 67, 429. [Google Scholar]
  10. Urkundenbuch der Stadt Münsterberg in Schlesien, t. 2, wyd. P. Bretschneider, Münsterberg 1928, nr 191. [Google Scholar]
  11. Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Breslau, wyd. J. Jungnitz, Breslau 1902. [Google Scholar]
  12. Wykaz kościołów diecezji wrocławskiej z 1667, oprac. i wyd. J. Kopiec, w: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 55, Lublin 1987, s. 157-201. [Google Scholar]
  13. Wykaz regestów dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu (IV), Regesty dokumentów Archiwum Parafialnego w Ząbkowicach, oprac. wyd. W. Urban, w: „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, t. 5 (1976), nr 77, 78. [Google Scholar]
  14. Adamska D., Wieś-miasteczko-miasto. Średniowieczne osadnictwo w dorzeczu górnej i środkowej Oławy, Łominki 2019. [Google Scholar]
  15. Adamski J., Gotycka architektura sakralna na Śląsku w l. 1200-1420. Główne kierunki rozwoju, Kraków 2017. [Google Scholar]
  16. Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982. [Google Scholar]
  17. Czechowicz B., Książęcy Mecenat Artystyczny na Śląsku u schyłku średniowiecza, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  18. Dola K., Patrocinia świętego Wojciecha na Śląsku, w: „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, t. 20 (2000), s. 259-285. [Google Scholar]
  19. Dola K., Prałaci wrocławskiej kapituły katedralnej w latach 1418-1550, w: „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, t. 6 (1978), s. 257-207. [Google Scholar]
  20. Dola K., Szpitale średniowieczne Śląska. I. Rozwój historyczny, w: „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego”, t. 1 (1968), s. 239-292. [Google Scholar]
  21. Dopierała K., Księga Papieży, Poznań 2019. [Google Scholar]
  22. Eysymontt R., Goliński M., Rozwój Przestrzenny Ziębic na tle dziejów miasta, w: Atlas Historyczny Miast Polskich, red. R. Czaja, t. 4 Śląsk, red. M. Młynarska-Kaletynowa, z. 16 Ziębice, red. R. Eysymontt, Toruń 2014, s. 5-16. [Google Scholar]
  23. Eysymontt R., Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław 2009. [Google Scholar]
  24. Gams P. B., Series Episcoporum Ecclesiae Catholicae, Graz 1957. [Google Scholar]
  25. Gerlic H., Fundacje na rzecz ziębickiego kościoła farnego w średniowieczu, w: Ziębice-miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. B. Czechowicz, Wrocław 2010, s. 133-159. [Google Scholar]
  26. Gerlic H., Jujeczka S., Altarie i altarzyści w kościele św. Marii Magdaleny we Wrocławiu, w: Śródmiejska Katedra. Kościół św. Marii Magdaleny w dziejach i kulturze Wrocławia, red. B. Czechowicza, Wrocław 2010, s. 189-342. [Google Scholar]
  27. Głogowski S., Genealogia Podiebradów, Gliwice 1997. [Google Scholar]
  28. Hartmann F., Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907. [Google Scholar]
  29. Heś R., Komandoria Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą w Ziębicach w średniowieczu, w: Ziębice-miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. B. Czechowicz, Wrocław 2010, s. 171-180. [Google Scholar]
  30. Jasiński K., Kult świętej Elżbiety w dynastii piastowskiej, w: Europa środkowa i wschodnia w polityce Piastów, red. K. Zielińska-Melkowska, Toruń 1997, s. 197-212. [Google Scholar]
  31. Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich. Piastowie wrocławscy, legnicko-brzescy, świdniccy, ziębiccy, głogowscy, żagańscy, oleśniccy, opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Kraków 2007. [Google Scholar]
  32. Jureczko A., Henryk III Biały. Książę Wrocławski (1247-1266), Kraków 2016. [Google Scholar]
  33. Karolewicz G., Z badań nad wezwaniami kościołów, w: „Roczniki Humanistyczne”, t. 22, (1974), z. 2, s. 215-231. [Google Scholar]
  34. Kelly J. N. D., Encyklopedia Papieży, tłum. T. Szafrański, Warszawa 2006. [Google Scholar]
  35. Konopka B., Bazyliki Mniejsze w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem bazyliki ziębickiej, Wrocław 2014 [Google Scholar]
  36. Kopietz J., Kirchengeschichte des fürstentums Münsterberg und des Weichbildes Frankenstein, Frankenstein 1885. [Google Scholar]
  37. Kostowski J., Sztuka Śląska wobec husytyzmu. Późnogotyckie świadectwa malarskie, w: „Artium Quaestiones”, nr 5 (1991), s. 29-59. [Google Scholar]
  38. Kozaczewski T., Kozaczewska-Golasz H., Portale trzynastowiecznej architektury na Śląsku, Wrocław 2009. [Google Scholar]
  39. Kozaczewski T., Przyczyny rozwoju budownictwa murowanego na Śląsku w XIII wieku, „Sobótka”, t. 30, (1975), s. 1-40. [Google Scholar]
  40. Królikowski J., Maryja w pamięci Kościoła. Mariologia część I, Tarnów 1999. [Google Scholar]
  41. Kutzner M., Rozwój śląskich kościołów parafialnych w latach 1200-1335 w świetle badań historyka sztuki, w: „Roczniki Humanistyczne”, t. 23, (1975) z. 2, s. 45-69. [Google Scholar]
  42. Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, t.2, Breslau 1889. [Google Scholar]
  43. Mandziuk J., Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku. Średniowiecze, t. I, część 1 (do 1302 roku), Warszawa 2003. [Google Scholar]
  44. Mandziuk J., Rządcy (Archi)diecezji wrocławskiej na przestrzeni wieków, Wrocław 2018. [Google Scholar]
  45. Manikowska H., Religijność miejska, w: Ecclesia et civitas. Kościół i Zycie religijne w mieście średniowiecznym, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 2002, s. 11-34. [Google Scholar]
  46. Marschall W., Alte kirchenpatrozinien des archidiakonates Breslau, Köln-Graz 1966. [Google Scholar]
  47. Mrozowicz W., Pochówki śląskich Podiebradowiczów. W związku z przygotowaniami do otwarcie krypty podiebradzkiej w kościele zamkowym w Oleśnicy; w: Ziębice-miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. B. Czechowicz, Wrocław 2010, s. 77-90. [Google Scholar]
  48. Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters, Breslau 1902. [Google Scholar]
  49. Pfotenhauer P., Die Schlesischen Sigel von 1150 bis 1300. Beziehentlich 1327, Breslau 1879. [Google Scholar]
  50. Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  51. Rajman J., Średniowieczne patrocinia krakowskie, Kraków 2002. [Google Scholar]
  52. Skwierczyński K., Custodia Civitas. Sakralny system ochrony miasta w Polsce wcześniejszego średniowiecza na przykładzie siedzib biskupich, w: „Kwartalnik Historyczny”, R. 103, (19996), nr 3, s. 3-51. [Google Scholar]
  53. Starnawska M., Kult św. Piotra w Polsce średniowiecznej na tle europejskim, w: „Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski”, t. 6 (2011), s. 25-35. [Google Scholar]
  54. Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  55. Swastek J., Proweniencja i rozwój kultu św. Jerzego w Polsce w świetle wezwań kościołów w okresie przedtrydenckim, w: „Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne”, red. J. Krucina, Wrocław 1969, s. 107-126. [Google Scholar]
  56. Urban W., Studia nad dziejami wrocławskiej diecezji w pierwszej połowie XV wieku, Wrocław 1959. [Google Scholar]
  57. Walter E., Patrozinien des Breslauer Domes und anderer schlesischer Kirchen, w: „Archiv für schlesische Kirchengeschichte”, t. 42, red. J. Köhler, Hildesheim 1984, s. 113-135. [Google Scholar]
  58. Witkowska A., Titulus Ecclesiae. Wezwania współczesnych kościołów katedralnych w Polsce, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  59. Wółkiewicz E., Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje-organizacja-skład osobowy (1386-1477), Opole 2004. [Google Scholar]
  60. Wyrozumski J., O potrzebie badań najstarszych patrociniów, w: „Kwartalnik Historyczny”, r. 100, (1993), nr 4, s. 63-72. [Google Scholar]
  61. Zalewski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1631), w: „Studia z dziejów liturgii w Polsce”, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1973, s. 97-161. [Google Scholar]
  62. Zlat M., Ziębice, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.