Męczennicy sandomierscy. Legenda i rzeczywistość

Krzysztof Stopka

doi:10.52204/np.1993.80.51-99

Tom 80 (1993): Nasza Przeszłość

Artykuły

Męczennicy sandomierscy. Legenda i rzeczywistość

Krzysztof Stopka

pdf

DOI: https://doi.org/10.52204/np.1993.80.51-99 [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1993

Abstrakt

Praca dotyczy rozwinięcia legendy o męczennikach sandomierskich z okresu 1259/1260. Wtedy też dokonano masakry znacznej części mieszkańców miasta, w tym dominikanów z klasztoru św. Jakuba. Opinia publiczna została głęboko wstrząśnięta, co w konsekwencji dało początek spontanicznemu rozwojowi kultu męczenników. Umocniło się to szczególnie w okresie propagowania odpustu, który zapewniał darowanie kar doczesnych na 366 lat wiernym nawiedzającym kolegiatę sandomierską w dzień świętych męczenników. U schyłku średniowiecza zaczął powstawać szczególny kult dominikańskich męczenników, który później rozkwitł, zwłaszcza w okresie kontrreformacji. W XVI w. przez przypadek powiązano go z węgierskim kultem Sadoka, opata dominikanów zagrzebskich i jego 48 współbraci. Pod koniec XVII wieku biografia Sadoka została wzbogacona o motywy węgierskie. Odtąd w literaturze albo wyróżnialiśmy dwóch męczenników o tym samym imieniu, albo ich identyfikowaliśmy. Podstawą potwierdzenia kultu dominikańskiego był czas jego trwania oraz świadectwa łask otrzymanych za wstawiennictwem matryrów, zebrane powszechnie w XVII i XVIII w. W XIX w. kult męczenników sandomierskich uległ pogorszeniu, natomiast Sadok i jego towarzysze zostali beatyfikowani w 1807 r., dzięki staraniom polskich dominikanów. Jednak obecnie kult męczenników sandomierskich (w tym dominikanów) nie cieszy się już szczególną popularnością.

Bibliografia

Gołubiewowa Z., Kościół św. Jakuba Sandomierzu w X III stuleciu i jego dekoracja architektoniczna, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce, t.2, Warszawa 1975. [Google Scholar]
Jaroszewicz F., Matka świętych Polska, Kraków 1767. [Google Scholar]
Kielar P., Początki zakonu dominikańskiego Polsce, „Nasza Przeszłość” t. 39:1973. [Google Scholar]
Labuda G., Zaginiona kronika w Rocznikach Jana Długosza, Poznań 1983. [Google Scholar]
Makarewicz S., Podominikański kościół i klasztor Jakuba Apostoła w Sandomierzu, Sandomierz 1979. [Google Scholar]
Mazura Z., Bł.Sadok i 48 Męczenników sandomierskich, w: Polscy Święci, t. 5, Warszawa 1985. [Google Scholar]
Pfeiffer M., Die ungarische Dominikanerordenprovinz von ihrer Gründung 1221 bis zur Tatarenwüstung 1241-1242, Zürich 1913. [Google Scholar]
Rutkowska-Płachcińska A, Podanie o Piotrze z Krępy w świetle rękopisów Rocznika świętokrzyskiego nowego oraz późniejszych przekazów, w: Menie et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1984. [Google Scholar]
Tabaczyński S. , A. Buko , Sandomierz. Starożytność i wczesne średniowiecze, Rzeszów 1981. [Google Scholar]
Ulanowski B., Drugi napad Tatarów na Polskę, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział historyczno-filozoficzny, t.18, 1885. [Google Scholar]
Vrtel-Wierczyński S., Średniowieczna poezja polska świecka, BN. seria I nr 60, Wrocław 1952. [Google Scholar]