Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen

Bd. 94 (2000): Nasza Przeszłość

Artykuły

Wątki biblijne w legendzie "Tempore illo" świętego Wojciecha

  • Dagmara Wójcik
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.94.5-46  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2000-12-30

Abstract

W opracowaniu podjęto próbę identyfikacji i eksplikacji aluzji biblijnych zawartych w tekście Tempore illo, legendy o życiu św. Wojciecha. Powstała ona w Polsce (być może w Gnieźnie), najprawdopodobniej w drugiej połowie XII wieku. Żywot ten ma istotne znaczenie dla hagiografii męczennika: jego wpływ można odnaleźć we wszystkich kolejnych przedstawieniach postaci św. Wojciecha. Jej autor czerpał z wcześniejszych źródeł (Vitae autorstwa Jana Canapariusa i Brunona z Kwerfurtu z końca X i początków XI w.) oraz z tradycji lokalnych. Dokładna analiza tekstu Tempore illo ujawniła co najmniej 52 różnego rodzaju aluzje biblijne. Występują one bezpośrednio lub pośrednio w formie cytatów, odniesień biblijnych, interpretacji, typologii, opisów lub ogólnych formuł. Zdecydowanie najwięcej zapożyczeń pochodzi z Nowego Testamentu, zwłaszcza z Ewangelii. Następne na liście ulubionych miejsc źródłowych są Księga Psalmów i Listy św. Pawła. Koncepcja teologiczna i uniwersalne toposy legendy są również mocno zakorzenione w Biblii. W rzeczywistości wpływ Biblii jest tak wszechobecny, że trudno byłoby znaleźć w tekście pojedynczy epizod bez biblijnych odniesień. O ile charakterystyka św. Wojciecha opiera się na bardzo wielu motywach i toposach, o tyle jego indywidualność zostaje niemal w całości wchłonięta przez formułę hagiograficzną opartą na Biblii. Stopień zależności autora od tej formuły można wytłumaczyć odwołaniem się do duchowych potrzeb odbiorców, jego chęci ścisłego trzymania się konwencji literackich gatunku oraz skąpości danych na temat życia Wojciecha. Przyswojenie tekstu literackiego legenda biblijna przebiega w dwóch kierunkach: zewnętrznym (formalnym) i wewnętrznym (pojęciowym). O ile formalne analogie – zwłaszcza frazeologia biblijna, którą autor posługuje się prawdopodobnie nie do końca będąc tego świadomym – są wytworem pamięci, o tyle konceptualny schemat legendy wydaje się być świadomym naśladownictwem modelu biblijnego. Celem tej ostatniej jest ukazanie zarówno świętości św. Wojciecha, jak i boskiego docenienia jego cnót. Wydaje się, że badania nad powiązaniami polskiej hagiografii średniowiecznej z tekstem Biblii rozpoczynają się od nowa. 

Literaturhinweise

  1. Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 1997. [Google Scholar]
  2. Czaplewski R., Św. Wojciech i książę pomorski wraz z żoną w legendzie „ Tempore illo ”, NP t. 6:1957. [Google Scholar]
  3. Deptuła C., Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin 1990. [Google Scholar]
  4. Dobrowolski K., Dzieje kultu św. Floriana w Polsce do połowy XVI w., Rozprawy Hist. TNW t. 2: 1923. [Google Scholar]
  5. Gromadzki G., Legenda de sancto Adalberto oraz Miracula sancti Adalbert i — studium źródłoznawcze, RHum 37: 1989. [Google Scholar]
  6. Guriewicz A. , Problemy średniowiecznej kultury ludowej, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  7. Kętrzyński W., Najdawniejsze żywoty świętego Wojciecha i ich autorowie, Rozprawy AU Hist.-Filoz., t. 37: 1899. [Google Scholar]
  8. Knowles M., Historia Kościoła 600-1500, t. 2, Warszawa 1988. [Google Scholar]
  9. Labuda G., Nad legendą o św. Wojciechu Tempore illo. Analiza źródłoznawcza, Poznań 1996. [Google Scholar]
  10. Le Goff J. , Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  11. Witkowska M.H., Vita sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis jako źródło hagiograficze,1961. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.