Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 141 (2024): Nasza Przeszłość

Artykuły

Glosa o pewnym siedemnastowiecznym wielkopolskim kościele drewnianym, który stał się pomnikiem „nieśmiertelnej sławy” 104-letniego fundatora

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.141.57-80  [Google Scholar]
Opublikowane: 05.08.2024

Abstrakt

Wzniesiony w roku 1673  kościół drewniany w Brodach Poznańskich cechuje oryginalny quasi-przysłupowy system konstrukcyjny, plan in modum crucis,  dekoracja ciesielska detalu z inskrypcjami memoratywnymi oraz unikatowy materiał źródłowy, ujawniający przyjęty dla świątyni wzorzec, pierwotne oblicze architektoniczne i wyposażenie. Wkomponowane w dekorację portali i belki tęczowej inskrypcje datują i personalizują fundację. Dane te dopełnia legenda epitafijna portretu trumiennego donatora. Mówi ona, że ten zmarły w wieku 104 lat dobrodziej, nadal żyje w kościele w glorii nieśmiertelnej sławy.

Bibliografia

  1. Krotka Nauka Budownicza Dworow, Pałacow, Zamkow podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, Kraków 1659, https://www.wbc.poznan.pl/publication/47214 (dostęp 16 maj 2023). [Google Scholar]
  2. [Wąsowski Bartholomaeus Nathanael] Calliteclonicorum seu de pulchro architecturae sacrae et civilis compendio Collectorum liber unicus, Posnaniae 1678, https://www.europeana.eu/en/item/9200332/ABO__2BZ177426304 (dostęp 16 maj 2023). [Google Scholar]
  3. [Wąsowski Bartłomiej N.] Kaltitektoniki albo o piękności architektury kościelnej i świeckiej krótkiego zebrania księga jedna na wygodę y zazywanie matematyki słuchaiących w poznańskim Colleguium Societatis Jezu albo w niey się egzercitującyh, z pozwoleniem starszych wydana roku 1678, a na polskie przełożona roku 1728, https://cyfrowe.mnk.pl/dlibra/publication/22021/edition/21732?language=pl (dostęp 16 maj 2023). [Google Scholar]
  4. Baranowski J., Bartłomiej Nataniel Wąsowski, teoretyk i architekt XVII w., Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975. [Google Scholar]
  5. Brykowski R., Wielkopolskie kościoły drewniane, Poznań 2001. [Google Scholar]
  6. Czyżewski K. J., Walczak M., O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów z kaplicami in modum crucis na ziemiach Rzeczypospolitej, [w:] Sztuka dawnej Ziemi Chełmskiej i województwa bełskiego, red. P. Krasny, Kraków 1999, s. 25-37. [Google Scholar]
  7. Grzybkowski A., Centralne gotyckie jednonawowe kościoły krzyżowe w Polsce, [w:] Między formą a znaczeniem. Studia z ikonografii architektury i rzeźby gotyckiej, Warszawa 1997, s. 7-38. [Google Scholar]
  8. Jankowski A., Drewniany kościół w Gąsawie. Uwagi o podwójnej konstrukcji ścian w architekturze sakralnej, [w:] Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń, red. E. Okoń, Toruń 2005, s. 155-194. [Google Scholar]
  9. Jankowski A., Osiemnastowieczne kościoły przysłupowe i quasi-przysłupowe w dolinie Noteci, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 53, 2005, nr 2, s. 147-180. [Google Scholar]
  10. Jankowski A., Problemy interpretacji źródeł do dziejów budownictwa w Wielkopolsce w świetle najnowszych badań kościołów drewnianych z XVII-XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 55, 2007, nr 2, s. 123-139. [Google Scholar]
  11. Jankowski A., Kościoły drewniane o zdwojonej konstrukcji ścian, Bydgoszcz 2009. [Google Scholar]
  12. Jankowski A., Malarstwo ścienne drewnianych świątyń Wielkopolski 1795-1939, Bydgoszcz 2017. [Google Scholar]
  13. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T. 5 Województwo poznańskie, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, z. 14 Powiat nowotomyski, oprac. R. Linette, E. Linette, Warszawa 1969. [Google Scholar]
  14. Kohte J., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, T. 3 Die Landkreise des Regierungsbezirks Posen, z. 1 (Posen -Ost und -West, Obornik, Samter, Grätz und Neutomischel), Berlin 1895. [Google Scholar]
  15. Kornecki M., Niderlandyzm a architektura drewniana w Polsce, [w:] Niderlandyzm w sztuce polskiej. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Toruń, grudzień 1992, Warszawa 1995, s. 303-325. [Google Scholar]
  16. Korytkowski J., Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis Gnesnensis et Posnaniensis ad ordinem decanatuum digestarum nec non elenchus universi cleri ecclesiis, sacellis publicis aliisque institutis hoc tempore deservientis, addita sunt nonnulla alia scitu digna cultum divinum et utilitatem cleri spectantia, praecedente serie archiepiscoporum Gnesnensium episcoporum Posnaniensium et archiepiscoporum Gnesnensium et Posnaniensium, Gniezno 1888. [Google Scholar]
  17. Kozierowski S., Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji Gnieźnieńskiej, Poznań 1935. [Google Scholar]
  18. Krassowski Cz., Centralne drewniane kościoły barokowe, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. 21, 1959, nr 1, s. 115-116. [Google Scholar]
  19. Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, opracowanie Adam Miłobędzki, Wrocław 1957. [Google Scholar]
  20. Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parafialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej, T. 1, Poznań 1858. [Google Scholar]
  21. Łukaszewski J., Analiza historycznych, architektonicznych i turystycznych walorów kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja Apostoła w Brodach Poznańskich, „Turystyka Kulturowa”, 2014, nr , s. 21-38, http://www.turystykakulturowa.org (dostęp: 16 maj 2023). [Google Scholar]
  22. Małkiewicz A., Architekt Bartłomiej Nataniel Wąsowski – teoretyk i praktyk. Uwagi na marginesie monografii, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki”, 1977, t. 10, z. 14, s. 73-88. [Google Scholar]
  23. Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980. [Google Scholar]
  24. Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej. T. 2 Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964. [Google Scholar]
  25. Plebański R., „Kościół przedtem tak okropny i brzydki…” o pracach konserwatorskich w kościele pw. św. Andrzeja w Brodach w latach 1935-1940, „Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski”, 2010, t. 4, s. 63-72. [Google Scholar]
  26. Strzałko M., Brody, „Kronika Wielkopolski”, 1993, nr 1, s. 82-95. [Google Scholar]
  27. St.M. [Studniarski M.], Brody, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888. [Google Scholar]
  28. Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku. Monografie. Kórnik-Poznań 1995-2004, http://teki.bkpan.poznan.pl/index monografie.html (dostęp 16 maj 2023). [Google Scholar]
  29. Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, red. J. Dziubkowa, Poznań 1996. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.