Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 29 (2022)

Artykuły

Współczesne wyzwania teologiczno-­pastoralne… a performatywna lekcja religii

  • Mariusz Chrostowski
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2022.85-104  [Google Scholar]
Opublikowane: 19.09.2023

Abstrakt

Ostatnia dekada wyraźnie pokazuje, że dzieci i młodzież w Polsce coraz częściej znajdują się poza spektrum oddziaływania religii zinstytucjonalizowanej. Sekularyzacja, zrywanie z tradycją, dystansowanie się od instytucji Kościoła i indywidualizacja wiary stawiają przed nowymi wyzwaniami nie tylko edukację religijną, ale także teologię. Jednym z takich naglących wyzwań jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak przedstawić religię w całej jej głębi i szerokości, w praktyce i teorii, w czynie i słowie, ale także wskazanie możliwości wzmocnienia jej przekazu za pomocą przestrzennej, fizycznej, scenicznej i gestykulacyjnej prezentacji. W tym sensie niniejszy artykuł stanowi próbę otwarcia dyskusji wokół możliwości adaptacji performatywnej lekcji religii w polskich szkołach, która skutecznie mogłaby uatrakcyjnić dydaktyczny aspekt tego przedmiotu oraz umożliwić uczniom zdobycie głębokich i, przede wszystkim, indywidulanych doświadczeń religijnych.

Bibliografia

  1. Austin J. L., How to Do Things with Words, red. J.O. Urmson, M. Sbisa, Cambridge-Massachusetts 1962. [Google Scholar]
  2. Austin J. L., Zur Theorie der Sprechakte. Zweite Vorlesung, w: Performanz. Zwischen Sprachphilosophie und Kulturwissenschaften, red. U. Wirth, Frankfurt am Main 2002, s. 63-82. [Google Scholar]
  3. Boguszewski R., Od zinstytucjonalizowanej do zindywidualizowanej: religijność Polaków w procesie przemian, w: Globalny i lokalny wymiar religii: Polska w kontekście europejskim, red. I. Borowik, A. Górny, W. Świątkiewicz, Kraków 2016, s. 135-147. [Google Scholar]
  4. CBOS, Religijność Polaków w ostatnich 20 latach. Komunikat z badań nr 63/2020, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_063_20.PDF [dostęp: 20.07.2021]. [Google Scholar]
  5. Chrostowski M., ‘Plurality-Empathetic’ Christians: Rethinking Religious Education in Poland, „Paedagogia Christiana”, 47 (2021), nr 1, s. 251-275. [Google Scholar]
  6. Chrostowski M., Edukacja religijna w Polsce: czas na zamianę?, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 29 (2020), nr 3, s. 39-52. [Google Scholar]
  7. Chrostowski M., Niewykorzystana szansa? – o inkluzywnym potencjale niemieckiej koncepcji duszpasterstwa szkolnego jako źródle inspiracji dla Kościoła w Polsce, „Teologia i Człowiek”, 54 (2021), nr 2, s. 9-25. [Google Scholar]
  8. Chrostowski M., Schulpastoral für alle! Religionspädagogische und pastorale Impulse deutscher Schulpastoral für ein schulpastorales Modell in Polen (am Beispiel der Diözese Łomża), Berlin 2021. [Google Scholar]
  9. Czaplicka-Jedlikowska M., Bierzmowanie jako sakrament dojrzałości chrześcijańskiej i akt performatywny, „Język-Szkoła-Religia”, 10 (2015), nr 4, s. 43-54. [Google Scholar]
  10. Domańska E., Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie”, 5 (2007), s. 48-61. [Google Scholar]
  11. Domsgen M., Der performative Religionsunterricht – eine neue religionsdidaktische Konzeption?, „Religionspädagogische Beiträge”, 54 (2005), s. 31-50. [Google Scholar]
  12. Dressler B., Darstellung und Mitteilung. Religionsdidaktik nach dem Traditionsabbruch, „Religionsunterricht an höheren Schulen”, 45 (2002), nr 1, s. 11-19. [Google Scholar]
  13. Dressler B., Klie T., Kumlehn M., Unterrichtsdramaturgien. Fallstudien zur Performanz religiöser Bildung, Stuttgart 2012. [Google Scholar]
  14. Dressler B., Performativer Religionsunterricht, https://www.bibelwissenschaft.de/fileadmin/buh_bibelmodul/media/wirelex/pdf/Performativer_Religionsunterricht__2018-09-20_06_20.pdf [dostęp: 19.07.2021]. [Google Scholar]
  15. Englert R., „Performativer Religionsunterricht!?” Anmerkungen zu den Ansätzen von Schmid, Dressler und Schoberth, „Religionsunterricht an höheren Schulen”, 1 (2002), s. 32-36. [Google Scholar]
  16. Englert R., Performativer Religionsunterricht – eine Zwischenbilanz, w: Religion zeigen – Religion erleben – Religion verstehen. Ein Studienbuch zum Performativen Religionsunterricht, red. H. Mendl., Stuttgart 2016, 50-66. [Google Scholar]
  17. Foret F., Religion and Politics in the European Union. The Secular Canopy, Cambridge 2015. [Google Scholar]
  18. Gärtner C., Performative Religionspädagogik im Horizont kunstdidaktischer Performancearbeit, „International Journal of Practical Theology”, 13 (2010), nr 2, s. 258-274. [Google Scholar]
  19. Gärtner,C., Performanz oder Reflexion, Selbstinszenierung oder Differenzerfahrung? Aktuelle Herausforderungen performativen Lernens, „Religionspädagogische Beiträge”, 76 (2017), s. 50-57. [Google Scholar]
  20. Głowacki A., Religijność młodzieży i uczestnictwo w lekcjach religii w szkołach, w: Młodzież 2018, red. M. Grabowska, M. Gwiazda, Warszawa 2019, s. 153-166. [Google Scholar]
  21. Grabowska M., Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  22. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia AD 2020, Warszawa 2020. [Google Scholar]
  23. Internetowa Encyklopedia PWN, Performance, https://encyklopedia.pwn.pl/encyklopedia/performance;1.html [dostęp: 11.07.2021]. [Google Scholar]
  24. Jacobs Ch., Eine Erarbeitung des Erfahrungsbegriffs in der performativen Religionsdidaktik im Vergleich zum Erfahrungsverständnis des amerikanischen Pädagogen John Dewey, https://eldorado.tu-dortmund.de/bitstream/2003/34393/1/Masterarbeit%20Christina%20Jacobs%20-%20Fertig.pdf [dostęp: 15.07.2021]. [Google Scholar]
  25. Jedynak W., Nauczanie religii w polskich szkołach – sukces czy porażka?, „Poznańskie Studia Teologiczne”, 32(2018), s. 207-228. [Google Scholar]
  26. Kablitz A., Höffe, O., Religion im säkularen Europa, Paderborn 2018. [Google Scholar]
  27. Klaaßen A., Performative Elemente im Religionsunterricht der Grundschule, „Schönberger Hefte”, 4 (2012), s. 18-19. [Google Scholar]
  28. Klementowicz M, Performatywna funkcja języka homilii, „Roczniki Teologiczne”, 12 (2015), s. 161-174. [Google Scholar]
  29. Klie T, Leonhard S., Schauplatz Religion. Grundzüge einer Performativen Religionspädagogik, Leipzig 2003. [Google Scholar]
  30. Klie T., Leonhard S., Performative Religionsdidaktik. Religionsästhetik – Lernorte – Unterrichtspraxis, Stuttgart 2008. [Google Scholar]
  31. Kosińska M., Ciało pedagogiczne. Skrypt performatywny i badanie poprzez sztukę, „Sztuka i Dokumentacja”, 16 (2017), s. 101-114. [Google Scholar]
  32. Krajewska A., Humanistyka performatywna, „Przestrzenie Teorii”, 29 (2018), s. 31-85. [Google Scholar]
  33. Mariański J., Katolicyzm polski w procesie przemian, „Władza Sądzenia”, 6 (2015), s. 29-45. [Google Scholar]
  34. Mariański J., Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988-1998-2005-2017 (raport z ogólnopolskich badań socjologicznych), Toruń 2018. [Google Scholar]
  35. Mariański J., Sekularyzacja. Desekularyzacja. Nowa duchowość. Studium socjologiczne, Kraków 2013. [Google Scholar]
  36. Mazurek M., Sekularyzacja czy może pluralizm i indywidualizacja? Rozważania o charakterze religijności Polaków (na przykładzie badań), „Przegląd Religioznawczy”, 273 (2019), nr 3, s. 31-43. [Google Scholar]
  37. Mendl H., Performativer Religionsunterricht, katholisch, https://www.bibelwissenschaft.de/fileadmin/buh_bibelmodul/media/wirelex/pdf/Performativer_Religionsunterricht_katholisch__2019-02-05_13_43.pdf [dostęp: 11.07.2021]. [Google Scholar]
  38. Mendl H., Religion erleben. Ein Arbeitsbuch für den Religionsunterricht. 20 Praxisfelder, München 2017. [Google Scholar]
  39. Mendl H., Religion zeigen – Religion erleben – Religion verstehen. Ein Studienbuch zum Performativen Religionsunterricht, Stuttgart 2016. [Google Scholar]
  40. Meulemann H., Nach der Säkularisierung: Religiosität in Deutschland 1980-2012, Wiesbaden 2015. [Google Scholar]
  41. Mezglewski A., Misja kanoniczna, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, Lublin 2006, s. 496-498. [Google Scholar]
  42. Milerski B., Konfessionslosigkeit als Herausforderung für den religionspädagogischen Diskurs in Polen, „Theo-Web. Zeitschrift für Religionspädagogik”, 20 (2021), nr 1, s. 83-93. [Google Scholar]
  43. Molteni F, Biolcati F., Shifts in religiosity across cohorts in Europe: A multilevel and multidimensional analysis based on the European Values Study, „Social Compass”, 65 (2018), nr 3, s. 413-432. [Google Scholar]
  44. Pew Research Center, Eastern and western Europeans differ on importance of religion, views of minorities, and key social issues, https://www.pewforum.org/2018/10/29/eastern-and-western-europeans-differ-on-importance-of-religion-views-of-minorities-and-key-social-issues [dostęp: 09.07.2021]. [Google Scholar]
  45. Pew Research Center, The age gap in religion around the world, https://www.pewforum.org/2018/06/13/the-age-gap-in-religion-around-the-world [dostęp: 10.07.2021]. [Google Scholar]
  46. Pieniążek M., Edukacja performatywna jako skuteczny model nauczania, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, 6 (2014), s. 106-119. [Google Scholar]
  47. Potocki A., Wychowanie religijne w polskich przemianach. Studium socjologiczno-pastoralne, Warszawa 2007. [Google Scholar]
  48. Rasińska A., Młodzi w Kościele, w: Kościół w Polsce. Raport, red. Katolicka Agencja Informacyjna, Warszawa 2021, s. 119-129. [Google Scholar]
  49. Reynolds C., Religion, values and secularization in europe; https://dspace.mic.ul.ie/bitstream/handle/10395/2097/Reynolds%2c%20Caillin%20%282017%29%20Religion%2c%20values%20and%20secularization%20in%20europe.%20PhD.pdf?sequence=2&isAllowed=y [dostęp: 19.08.2021]. [Google Scholar]
  50. Roose H., Performativer Religionsunterricht zwischen Performance und Performativität, „Loccumer Pelikan”, 3 (2006), s. 110-115. [Google Scholar]
  51. Różański T., Oblicza religijności młodzieży studenckiej – analiza wybranych komponentów, „Paedagogia Christiana”, 23 (2015), nr 1, s. 295-309 [Google Scholar]
  52. Rupp H., Performative Didaktik – Religionsunterricht am Anfang eines neuen Jahrtausends, Vortrag St. Ingbert, 29. April 2009; https://www.ekiba.de/media/download/integration/15434/prof._dr._hartmut_rupp__performative_didaktik__ru_am_anfang_eines_neuen_jahrtausends__vortrag_st._ingbert_29.04.2009.pdf [dostęp: 21.07.2021]. [Google Scholar]
  53. Schechner R., Performatyka. Wstęp, tłum. T. Kubikowski, Wrocław 2006. [Google Scholar]
  54. Schroeter-Wittke H., Performance‘ als religionsdidaktische Kategorie, w: Schauplatz Religion. Grundzüge einer Performativen Religionspädagogik, red. T. Klie, S. Leonhard, Leipzig 2003, s. 47-66. [Google Scholar]
  55. Sroczyńska M., Młodzież w poszukiwaniu sacrum. Rozważania socjologiczne, „Przegląd Religioznawczy”, 276 (2020), nr 2, s. 113-128. [Google Scholar]
  56. Stachowska E., Religijność młodzieży w Europie – perspektywa socjologiczna. Kontynuacje, „Przegląd Religioznawczy”, 273 (2019) nr 3, 77-94. [Google Scholar]
  57. Stachowska E., Religia i religijność w czasie koronawirusa na przykładzie Polski, „Perspektywa socjologiczna”, 277 (2020), nr 3, s. 111-126. [Google Scholar]
  58. Święs K., Religijno-moralny portret młodzieży polskiej i jego pastoralne implikacje, „Roczniki Teologiczne”, 6 (2018), s. 43-61. [Google Scholar]
  59. Tomasik P., Lekcja religii – odpowiedzialna praca na rzecz polskiej szkoły i Kościoła, „Studia Pastoralne”, 13 (2017), s. 74-86. [Google Scholar]
  60. Trzebiatowska M., Presuming religious congruence? The nonreligious and Catholicism in Poland, „Social Compass”, April 2021, s. 1-18. [Google Scholar]
  61. Turner V., Dramatisches Ritual, rituelles Theater. Performative und reflexive Ethnologie, w: Performanz. Zwischen Sprachphilosophie und Kulturwissenschaften, red. U. Wirth, Frankfurt am Main 2002, s. 193-209. [Google Scholar]
  62. Wojnowski K., Performatywność, w: Performatyka: terytoria, red. E. Bal, D. Kosiński, Kraków 2017, s. 171-179. [Google Scholar]
  63. Wulf Ch., Zirfas J., Pädagogik des Performativen. Theorien, Methoden, Perspektiven, Weinheim 2007. [Google Scholar]
  64. Zaręba S. H., Porzucona religijność instytucjonalna, „Roczniki Nauk Społecznych”, 46 (2018), nr 2, s. 163-166 [Google Scholar]
  65. Zaręba S. H., W kierunku jakiej religijności. Studia na katolicyzmem polskiej młodzieży, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  66. Zilleßen D., Performativer Religionsunterricht? Gedankengänge in unsicherem Gelände, „Zeitschrift für Pädagogik und Theologie”, 60 (2008), nr 1, s. 31-39. [Google Scholar]