Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 28 (2021)

Artykuły

Kościół greckokatolicki w Polsce w latach 1944-2021

  • Józef Mandziuk
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2021.313-339  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2021

Abstrakt

Celem niniejszego syntetycznego opracowania jest ukazanie dziejów Kościoła greckokatolickiego w nowych granicach Polski po 1944 roku do współczesności. W powstałej Ukraińskiej Republice Sowieckiej Cerkiew unicka została formalnie zniesiona i połączona z prawosławiem. Natomiast na terytorium Polski południowo-wschodniej władze komunistyczne doprowadziły do całkowitego zniszczenia struktur kościelnych. Wierni Kościoła unickiego w wyniku akcji „Wisła” w 1947 roku zostali rozproszeni na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Po „polskim październiku” w 1956 roku Kościół greckokatolicki powoli się odradzał i był tolerowany. W skupiskach wiernych powstawały wspólnoty przy parafiach rzymskokatolickich. Wraz z upadającym komunizmem rosła w siłę Cerkiew, domagająca się coraz większych praw. W III Rzeczypospolitej nastąpiła pełna odbudowa struktur kościelnych, z wyodrębnionymi trzema biskupstwami i powstającymi parafiami. Napływ ukraińskich emigrantów zarobkowych powoduje wzmożoną aktywność duszpasterzy w celu dotarcia z Ewangelią do coraz to nowych skupisk. Trwa dyskusja nad przyjęciem kalendarza gregoriańskiego w miejsce juliańskiego i wprowadzenia języka polskiego do liturgii. Palącą pozostaje nadal sprawa pojednania między narodem ukraińskim i polskim, bez którego trudno jest kształtować wzajemne stosunki sąsiedzkie.

Bibliografia

  1. Źródła drukowane [Google Scholar]
  2. Akcja „Wisła”. Dokumenty, red. E. Misiło, Warszawa 1993, [Google Scholar]
  3. Kaszlej A., Inwentarz rękopisów Biblioteki Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  4. Misyło E., Repatriacja czy deportacja? Przesiedlenie Ukraińców z Polski do ZSRR 1944-1946. Dokumenty 1946, t. 2, Warszawa 1996. [Google Scholar]
  5. Nabywaniec S., Sprawa obiektowa nr 1: Kościół. Kościół przemyski w świetle akt rzeszowskiej bezpieki 1944-1989, t. 1, Rzeszów 2011. [Google Scholar]
  6. Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1991. [Google Scholar]
  7. Źródła do dziejów Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej w Polsce w latach 1944-1989, t. 1, Przemyśl 2007. [Google Scholar]
  8. Opracowania [Google Scholar]
  9. Basak W., Rzecz o majorze Antonim Żubrydzie 1918-1946, Krosno 2010. [Google Scholar]
  10. Bochnak W., Zarys dziejów Kościoła greckokatolickiego (bizantyjsko-ukraińskiego) w Polsce po 1945 r., „Dolny Śląsk”, 2000, nr 8, s. 87-96. [Google Scholar]
  11. Bucoń Z., Mały Wołyń. Walki zbrojne w powiecie przemyskim od akcji „Burza” do akcji „Wisła” (1944-1947), Niepokalanów 2017. [Google Scholar]
  12. Drozd R., Droga na Zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w ramach akcji Wisła, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  13. Drozd R., Hałagida I., Ukraińcy w Polsce 1944-1989, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  14. Hałagida I., Prowokacja „Zenona”. Geneza, przebieg i skutki operacji MBP o kryptonimie „C-1” przeciwko Nadrowskiej frakcji OUN i wywiadowi brytyjskiemu (1950-1954), Warszawa 2005. [Google Scholar]
  15. Hałagida I., Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach Polski 1947-1957, Warszawa 2003. [Google Scholar]
  16. Iwaneczko D., Historia dwóch aresztowań przemyskiego biskupa greckokatolickiego Jozafata Kocyłowskiego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2001, nr 7, s. 27-30. [Google Scholar]
  17. Jarema R. , Lwowski Sobór Cerkiewny 1946 r. Przyczyny i konsekwencje, Warszawa 2015. [Google Scholar]
  18. Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1945-1992, cz. 2, Olsztyn 2007, s. 182. [Google Scholar]
  19. Mandziuk J., Historia Kościoła katolickiego na Śląsku, wyd. 2, t. IV, cz. 1-2, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  20. Mandziuk J., Zarys dziejów karmelitów bosych w Przemyślu, „Karpacki Przegląd Naukowy” (w druku). [Google Scholar]
  21. Modzelewska B., Przemyska diecezja greckokatolicka, w: Encyklopedia Katolicka, t. 16, Lublin 2012, szp. 669-676. [Google Scholar]
  22. Nabywaniec S., Kocyłowski, Kocyło, Józef, w: Encyklopedia Katolicka, t. 9, Lublin 2002, szp. 272-273. [Google Scholar]
  23. Pisuliński J., Polacy pomagający Ukraińcom na ziemiach dzisiejszej Polski w latach 1945-1947, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2010, nr 1, s. 283-297. [Google Scholar]
  24. Pisuliński J., Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do ZSRR w latach 1944-1947, Rzeszów 2009. [Google Scholar]
  25. Polak G., Kto jest kim w Kościele, Warszawa 1999. [Google Scholar]
  26. Potocki A., Parafie bieszczadzkie, Przemyśl 1987. [Google Scholar]
  27. Sowa A. L., Stosunki polsko-ukraińskie 1939-1947. Zarys problematyki, Kraków 1998. [Google Scholar]
  28. Sroczyński P., Milenium Chrztu Rusi Kijowskiej we Wrocławiu, „Nowe Życie”, 6 (1988), nr 22, s. 7. [Google Scholar]
  29. Stępień S., Bp Teodor Majkowicz, w: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, t. 3, Przemyśl 1996, s. 453-456. [Google Scholar]
  30. Stępień S., Biskup Teodor Majkowicz – pierwszy ordynariusz greckokatolickiej diecezji wrocławsko-gdańskiej, „Dolny Śląsk”, 2000, nr 8, s. 255-258. [Google Scholar]
  31. Stępień S., Kościół greckokatolicki w Polsce po II wojnie światowej i w czasach współ- czesnych (do roku 1998), w: Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 4, Przemyśl 1998. [Google Scholar]
  32. Stępień S., Łakota Grzegorz, w: Encyklopedia Katolicka, t. 11, Lublin 2016, szp. 367-368. [Google Scholar]
  33. Stępień S., Łakota Hryhoryj (Grzegorz), w: Przemyski słownik biograficzny, red. E. Grin-Piszczek, T. Pudłocki, A. Siciak, Przemyśl 2016, s. 108-112. [Google Scholar]
  34. Sz[areyko] H., Obchody Milenium Chrztu Rusi Kijowskiej w Legnicy, „Nowe Życie”, 8 (1988), nr 20, s. 8-9. [Google Scholar]
  35. Szcześniak A., Szota W., Droga donikąd. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, Warszawa 1973. [Google Scholar]
  36. Szczupak A., Jozafat Kocyłowski – greckokatolicki biskup przemyski wobec dwóch totalitaryzmów 1939-1947, w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2012, red. K. Dworaczek, Ł. Kamiński, Warszawa 2013, s. 21-22. [Google Scholar]
  37. Szopa, Polskie sądownictwo wojskowe w Garnizonie Rzeszów w latach 1944-1956, Rzeszów 2020. [Google Scholar]
  38. Zieliński K, Leksykon drewnianej architektury sakralnej Podkarpacia, t. 1-2. Rzeszów 2011. [Google Scholar]