Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito
##common.pageHeaderLogo.altText##

V. 28 (2021)

Artykuły

Praktyki religijne górników w Wieliczce i Bochni w kontekście preferowanych wartości w okresie zarządu austriackiego w latach 1772-1918 (w świetle dokumentów salinarnych)

  • Dariusz Śladecki
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2021.605-627  [Google Scholar]
Pubblicato: 2021-12-31

Abstract

Po dokonaniu w 1772 r. zaboru części ziem polskich wraz ze znajdującymi się na tych terenach kopalniami soli w Wieliczce i Bochni administracja austriacka poprzez system zakazów i nakazów podjęła próbę ograniczenia praktyk religijnych tamtejszych górników. Narzucono święta jednoznacznie kojarzone z dynastią Habsburgów (dzień św. Józefa i św. Teresy), co miało umacniać lojalność górników wobec państwa austriackiego i rządzących. Do kalendarza świąt wpisano nabożeństwa z okazji urodzin cesarza i imienin oraz mszy pogrzebowych w rocznicę śmierci członków dynastii. Po przeszło 40-letnim zakazie odprawiania codziennych mszy św. w kaplicach salinarnych od 1818 r. odprawiano w kopalni jedno nabożeństwo w roku na pamiątkę wizyty cesarza Franciszka I, a od 1852 r. dwa nabożeństwa, w tym w rocznicę wizyty cesarza Franciszka Józefa I. Od 1815 r. ze składek zgromadzonych w Kasie Brackiej górnicy opłacali nabożeństwo odprawiane w dniu św. Kingi (24 lipca) w kościele parafialnym. W latach 1819-1917 górnicy tworzyli w kopalni nowe kaplice salinarne.

Riferimenti bibliografici

  1. Źródła rękopiśmienne [Google Scholar]
  2. ABMK Archiwum Diecezjalne w Tarnowie, sygn.2432, Prothocollum Cursoriarum per JU. Ac. Rev. Consistorium za okres od 2.08.1793 do końca 1797 r., s. 83. Informacya dla mieyscowych szkół Dozorców po wsiach i miasteczkach. [Google Scholar]
  3. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Rewizja dolna żupy wielickiej, 25 X. 1680 r., Zbiór z Biblioteki Narodowej, rkps 16; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 8X-20X.1699 r., Zbiór Popielów, rkps 298; Rewizja dolna żupy wielickiej, 19 IV 1733 r., Zbiór z Bibioteki Narodowej, rkps sygn. 27; Ordynacje żupne, 5VI.1735-29 X.1737 r., Dział XVIII, rkps nr 96; Rewizja dolna żupy bocheńskie, 31 III.1737 r., Dział XVIII, rkps, nr 98. [Google Scholar]
  4. Archiwum Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, Komisja i rewizja generalna żupy wielickiej, 15 VIII-10 IX 1647 r., rkps sygn.008; Komisja w żupach krakowskich, 26 XI 1658-31 III 1659 r., rkps sygn.009; Inwentarz Archiwum Salinarnego za lata 1772-1867, oprac. L. Cehak, t. 1-4, rkps sygn. 944/1/1 zb. sp., t. 1., cz. 1 (1772-1779); rkps sygn. 944/1/1 zb. sp., t. 1, cz. 2 (1780-1784); rkps sygn. 944/1/1 zb. sp., t. 1., cz. 3 (1785-1799); rkps 944/2/1 zb. sp., t. 2, cz.1. (1800-1807), rkps 944/2/2, zb. sp. t.2, cz. 2 (1809-1816); rkps 944/2/3, zb. sp., t. 2, cz. 3 (1817-1830); rkps 944/3, zb. sp., t. 3, (1831-1850); rkps 944/4, zb. sp., t. 4, (1851-1867); Teki Fischera, rkps nr sygn. 46, M. Seykotta, Przewodnik po kopalni wielickiej, rkps sygn. 83; Protokoły Konsultacyjne saliny wielickiej z lat 1772-1906, rkps sygn. 53-68; Akta salinarne, 1892, rkps sygn. 2484, 2485, 2488. [Google Scholar]
  5. Bibioteka Czartoryskich w Krakowie, Rewizja żup wielickich i bocheńskich, 30 VII-14 VIII. 1685 r., rkps 1022. [Google Scholar]
  6. Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Komisja w żupach krakowskich, 23 II-11 VIII 1703 r., rkps sygn.75. [Google Scholar]
  7. Biblioteka w Kórniku, Komisja w żupach wielickich i bocheńskich ,1 VII-31 VII 1698 r., rkps sygn.841; Komisja w żupach krakowskich, komorach mazowieckich i składach wielkopolskich, 5 VII 1762-11 IV 1763 r., rkps sygn. 461. [Google Scholar]
  8. Biblioteka Naukowa Uniwersytetu Lwowskiego, Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 22 I-9 II 1669 r., rkps sygn.429 /III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 20 VI-4 VIII 1670 r., rkps sygn.429/III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, IX 1672 r., rkps sygn.429 /III; Komisja w żupach krakowskich, 3 IV-14 IV 1674 r., rkps sygn. 429 /III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 30 VII-14 VIII 1685 r., rkps sygn. 430/III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 28 VI-1 VIII 1690r., rkps sygn. 430 /III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 23 II-11 VIII 1703 r., rkps sygn. 430/III; Komisja żup wielickiej i bocheńskiej, 31 XII 1709-24 IV 1710 r., rkps sygn. 430/III; Komisja żup krakowskich, I.1714 r., rkps sygn. 430/III; Komisja żup wielickich i bocheńskich, 10 VII-4 IX 1717 r., rkps sygn. 431/III; Komisja żup wielickich i bocheńskich, 6 II-25 III 1723 r., rkps sygn. 431/III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 11 IX 1724-26 V.1725 r., rkps. 432/III; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 1 VII-29 IX 1730 r., rkps sygn. 432/III; Komisja w żupach Wieliczki i Bochni, 28 VII-6 VIII 1733 r., rkps sygn. 432/III; Komisja w żupach krakowskich, komorach mazowieckich i składach wielkopolskich, 5 VII 1762-11 IV 1763 r., rkps sygn. 433/III. [Google Scholar]
  9. Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Rewizja dolna żupy wielickiej, 22 VI-4 VII 1693 r., rkps 402; Komisja w żupach krakowskich sub tempus interregni po śmierci Najjaśniejszego Króla JMci Jana III, 10 I-1 II 1697r., rkps sygn. 403. [Google Scholar]
  10. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Komisja w żupie wielickiej,1 V 1642 r., rkps sygn. 3608/II; Rewizja żupy wielickiej, 20 XII 1642 r., rkps sygn. 218/II; Rewizja gór wielickich,19 IX 1646 r., rkps sygn. 218/II; Komisja i rewizja generalna żup wielickich, 15 VIII-10 IX 1647 r., rkps sygn. 3608/II; Komisja i rewizja generalna żupy wielickiej, 9 IX 1648 r., rkps sygn. 3608/II; Komisja w żupach krakowskich, 20 I 1661 r., rkps sygn. 9526/II; Komisja w żupach wielickich i bocheńskich, 8 VIII 1661 r., rkps sygn. 6140/II; Komisja w żupach krakowskich, 3 VII 1674-16 III 1676, rkps sygn.211/II; Komisja w żupach krakowskich, 20 VI-1 VIII 1690 r., rkps sygn.9685/II, por BNUL; Komisja w żupie wielickiej, 8 XI 1698 r., rkps 9685/II; Komisja w żupach krakowskich, XI 1743 r., rkps sygn. 3395/III [Google Scholar]
  11. Źródła drukowane [Google Scholar]
  12. Instrukcje górnicze dla żup krakowskich z XVI-XVIII wieku, oprac. A. Keckowa, „Źródła do Dziejów Nauki i Techniki”, t. IV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963. [Google Scholar]
  13. Opracowania [Google Scholar]
  14. Banach R., Grób i relikwie bł. Kingi w ciągu dziejów, „SMDŻS”, t. XVIII (1994), s. 47-52. [Google Scholar]
  15. Boczkowski F., O Wieliczce pod względem historyi naturalnej dziejów i kąpieli, Bochnia 1843. [Google Scholar]
  16. Charkot J., M. Skubisz, Kaplice św. Krzyża w komorze Piżmowa i przy podłużni Geramb w kopalni wielickiej, „SMDŻ”, t. XXVI (2009), s. 65-92. [Google Scholar]
  17. Dobrowolska D., Górnicy salinarni Wieliczki w latach 1880-1939. Studium historyczno-socjologiczne załogi robotniczej, Wrocław, Warszawa, Kraków 1965. [Google Scholar]
  18. Dziwik K., Saliny krakowskie w latach 1772-1918, w: Dzieje żup krakowskich, Wieliczka 1988, s. 223-304. [Google Scholar]
  19. Janicka-Krzywda U., Wierzenia górników wielickich, „SMDŻS”, t. XVIII (1979), s. 127-156. [Google Scholar]
  20. Kalwajtys E., Kaplica pod wezwaniem św. Krzyża w komorze Lizak na poziomie I w Kopalni Soli w Wieliczce, „SMDŻ”, t. XXVII (2011), s. 269-299, [Google Scholar]
  21. Kalwajtys E., Kaplica Św. Antoniego w kopalni soli w Wieliczce, „SMDŻS”, t. XIX (1996), s. 47-110. [Google Scholar]
  22. Kalwajtys E., Kaplica Świętej Kunegundy w komorze Boczaniec, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce”, t. XXIII (2003), s. 37-52. [Google Scholar]
  23. Kalwajtys E., Świadectwa kultu świętej Kingi w górnictwie solnym, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce”, t. XXI (2001), 257-272. [Google Scholar]
  24. Kanior M., Kult bł. Kingi na Ziemi Krakowskiej w ciągu wieków, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce”, t. XXI (2001), s. 239-255. [Google Scholar]
  25. Kowalski L., Fischer S., Żywot bł. Kingi i dzieje jej kultu, Tarnów 1992. [Google Scholar]
  26. Łabęcki H., Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego, t. 2, Warszawa 1843 [Google Scholar]
  27. Łabęcki H., O pobożności górników w Polsce, „Alleluja”. Rocznik religijny, Warszawa 1842 [Google Scholar]
  28. Paluch-Staszkiel K., Kaplica bł. Kingi w kopalni Soli w Wieliczce, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych”, t. X (1981), s. 103-151. [Google Scholar]
  29. Śladecki D., Funkcje religijne kaplicy w bocheńskiej kopalni soli, „Currenda”, nr 4-6: 1987, s. 207-215. [Google Scholar]
  30. Śladecki D., Ikonografia błogosławionej Kingi w sztuce na terenie diecezji tarnowskiej, „Currenda”, nr 7-9: 1989, s. 377-385. [Google Scholar]
  31. Śladecki D., Kaplica bł. Kingi w bocheńskiej kopalni soli, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce”, t. XV (1989) s. 103-140. [Google Scholar]
  32. Śladecki D., Podziemne miejsca kultu w tradycji bocheńskich górników, „Rocznik Bocheński”, t. 5: 2001, s. 65-86. [Google Scholar]
  33. Śladecki D., Z dziejów kaplic w bocheńskiej kopalni soli, „Currenda”, nr 7-8: 1987, s. 360-377. [Google Scholar]
  34. Walczy Ł., Kult bł. Kingi w małopolskich ośrodkach górnictwa solnego, „SMDŻS”, t. XVIII (1994), s. 27-36. [Google Scholar]
  35. Walczy Ł., Przemiany organizacyjne oraz kadra urzędnicza w żupach krakowskich w początkowym okresie administracji austriackiej (1772-1809), „SMDŻS” 1996, t. XIX (1996), s. 111-156. [Google Scholar]
  36. Walczy Ł., Zarządzanie salinami krakowskimi w okresie zaboru austriackiego (1772-1918), „SNDŻS”, t. XXII (2002), s. 56-78. [Google Scholar]
  37. Windakiewicz E., Kaplice w kopalni wielickiej, „Życie Techniczne”, z. 5: 1938, s. 188-191. [Google Scholar]
  38. Wojciechowski T., Zarys rozwoju przestrzennego kopalni bocheńskiej do 1772 roku, „SMDŻ”, t. X (1981), s. 45-101. [Google Scholar]
  39. Wojciechowski T., Kościelne dzieje Bochni w czasach staropolskich, Tuchów 2003. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.