Abstrakt
Niniejszy artykuł traktuje o historii bł. Bogumiła zawartej w dziele Vitae sanctorum quattor fratrum Polonorum eremitarum camaldunensium Marcina Baroniusa. Jest to alternatywna opowieść względem znanej dzisiaj legendy o pustel-niku z Dobrowa, autor utożsamił go bowiem z arcybiskupem Włościborem żyjącym w XIII w. Stało się to podstawą do zakwestionowania wartości tego dzieła, choć okazuje się, że to na jego podstawie został napisany Vitae Dobroviensis. Warto zatem przyjrzeć się jeszcze raz historii Bogumiła spisanej na początku XVII w. przez Marcina Baroniusa.
Bibliografia
Źródła
Baronius Martinus, Vita, gesta et miracvla, Sanctorum Quinq[ue] Fratrum Polonorum Eremitarum Casimiriensium, Ordinis S[ancti]. Romualdi Abbatis Camedul[ensis]: Ioannis, Benedicti, Mathei, Isaaci, Christini, Martyrum, simulque & aliorum sociorum eorum, Athanasii, Laurentii, et Bogvmili: ex variis authori-bus, diuersique fragmentis breuiter collectę et nunc primum in luicem. AEditae: avthoritate Illvstrissimi domini Bernardi Macieiowski, Sancte Romanae Ecclesiae Cardinalis, Archipiscopi Gnensnensis 1606 a Marinto Baronio Iaroslauiensi Clerico, Pars Prima. Deus qui gloritatur in Consilio Sanctorum, magnus & ter-ribilis super omnes, qui in circuitu eius sunt, Kraków 1610, http://www.wbc. poznan.pl/dlibra/publication?id=486266, [dostęp: 5.12.2019].
Baronius Martinus, Vitae Sanctorvm qvavtor fratrvum polonorum Er-emitarum Camaldul[ensium] Confessorum, Ordnisi S[antci]. Romualdi. Quorum Festa sancta mater Ecclesia Catholica Romana celebrat, infra scriptis temporibus, scilicet: Barnabae Confessoris, illorum Magistri qui claruit Anno Domini, 1005. die 10 Maii. – Andrae Zeorardi confessoris, qui vixit Anno 1009. die 6 Julii. – Ivsti confessoris, qui obit Anno Domini 1008. die 9. Julii. – Benedeicti, Zuirardi martyris, (qui floruit An[n]o Domini 1011. die 6. Maii). Pars Secunda. Avthore Martino Baronio, Jaro-slauisense Clerico. Interroga enim generationem pristinam, et diligenter inuestiga partum memoriam ipsi docebunt et etc, Kraków 1609, http://www.wbc.poznan.pl/ dlibra/publication?id=486266, [dostęp: 5.12.2019].
Bużeński Stanisław, Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich, prymasów Korony Polskiéj i Wielkiego Księstwa Litewskiego, od Wilibalda do Andrzeja Olszowskiego włącznie, t. 1, wyd. M.B. Szyszko, Wilno 1860.
Bzowski Abraham, Annalium Ecclesiasticorum post illvstrissmvm et reverendissimvm Dominvm D. Caesarem Baronivm Sancta Romae Ecclesiae Cardinalem Bibliothecarivm, t. XIII, Kӧln 1616, http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10938758_00005.html, [dostęp: 5.12.2019].
Damalewicz Stefan, Series Archiepiscoporum Gnesnesnsium, atque Res gestae, e vetustis antiquitatum ruderibus collectae. Et mandato, ac sumptu illustrissimi et reverendissimi principis D. Matthiae Łubienski, Dei & Apostolice Sedis Gratia Archiepiscopi Gnesnensis Legati Nati Regni Poloniae Primatis, Primique Principis, Warszawa 1649, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/ docmetadata?id=9580&from=publication, [dostęp: 5.12.2019].
Ioannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, consilium ed. Z. Budkowa et al., Varsaviae 1975.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.
Kromer Marcin, De origine et rebvs gestis Polonorvm libri XXX. Recogniti ab autore. Vna cum funebri eiusdem autoris Oratione Sigismvndi regis utiam compendiose complexa et aliquoties iam prius edita, Basilieae 1558, https://polona.pl/item/martini-cromeri-de-origine-et-rebvs-gestis-polonorvm- libri-xxx-recogniti-ab-autore-vna,OTU2NDYzNTM/271/#info:metadata, [dostęp: 5.12.2019].
Kwiatkiewicz Jan, Roczne dzieie koscielne od Roku Pańskiego 1198 Az do lat naszych, Kalisz 1695, [http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=252855& from=publication, [dostęp: 5.12.2019].
Mini Tomaso, Le vite del beato Bogumilo arcivescovo di Gnesna, monaco Camaldolense e del pio e devoto Casimirio di tal nome primo re di Polonia, discepolo del padre San Romualdo, Venezia 1620, Bibliothèque nationale de France, sygn. mp-2174.
Paperbrochus Danielus, Henschenio Godefridus, Baertio Franciscus, Janningo Conradus, Acta Sanctorum Junii, Ex Latinis & Graecis aliarumque gen-tium Monumentis, servata primigenia veterum Scriptorum Pharsi, collecta digesta, Commentariisque & Obeservationibus Illustrata, t. 2, Antwerpia 1698, http://www.documentacatholicaomnia.eu/20vs/202_Acta_Sanctorum/ 1643-1925,_Societe_des_Bollandistes,_Acta_Sanctorum_06_Iunii_Tomus_02 _1698,_LT.pdf, [dostęp: 5.12.2019].
Paprocki Bartosz, Herby rycerstwa polskiego na pięcioro ksiąg rozdzielone, Kraków 1584, https://polona.pl/item/herby-rycerztwa-polskiego-na-piecioro-xiag-rozdzielone,NjY5OTg0MDA/4/#info:metadata, [dostęp: 5.12.2019].
Paprocki Bartosz, Zrcadlo slavného Markrabství moravského, v kterémž jeden každý stav, dávnost, vzáctnost i povinnost svau uhléda, krátce sebrané, Olomouc 1593, https://polona.pl/item/zrdcadlo-slawneho-margrabstwij-moraw skeho-w-kteremz-geden-kazdy-staw-dawnost-wzacnost,OTEyMTMwMjk/ 808/#info:metadata, [dostęp: 5.12.2019].
Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny arcybiskupa Bogumiła w XVII wieku według rękopisu Ossolineum 220 II, wyd. B. Bolz, Poznań 1982.
Pruszcz Piotr Hiacynt, Forteca duchowna Królestwa Polskiego, z Żywotów świętych, tak iuż Kanonizowanych y Beatyfikowanych, iak też świętobliwie żyiących Patronów Polskich; Także z Obrazów Chrystusa Pana, y Matki iego Przenajświętszey, w Oyczyznie naszey cudami wielkiemi słynących, Kraków 1662, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=325645&from= publication, [dostęp: 5.12.2019].
Radomiensis Conventionis Decreta Alexandri Regis. Konstytucje Wieczyste Sejmu Radomskiego 1505 roku, oprac. W. Uruszczak i in., Radom 2005.
Spodani Henri, Annales Ecclesiastici ex XII tomis Caesaris Baronii Sancta Romae Ecclesiae Presbyt. Card. Bibliothecarii Apostolici in Epitomen redacti, Moguntia 1617, https://play.google.com/store/books/details/Cesare_Ba ronio_Annales_ecclesiastici0?id=1t9kAAAAcAAJ, [dostęp: 5.12.2019].
Szczygielski Stanisław, Aquila polono-benedictina in qua, Beatorum et Illus-trium Virorum Elogia, Caenobiorum, ac rerum memorabilium Synopsis, Exordia quoque et progressus, Ordinis D. P. Benedicti Per Polonia, et eius Sceptris subiectas Prouincias breuiter describuntur, item duplex fulcrum Ordinis subleuandi, cum Appendice diuersarum eiusdem Ordinis Congre-gationum, proponitur, Kraków 1663, https://play.google.com/store/books/ details?id=_ssGAAAAcAAJ&rdid=book-_ssGAAAAcAAJ&rdot=1, [dostęp: 5.12.2019].
Vita sancti Stanislai Cracoviensis episcopi. (Vita maior). Auctore Vincentio de ordine fratrum praedicatorum, wyd. W. Kętrzyński, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. IV, Lwów 1884, s. 319–438.
Opracowania
Adamus J., O herbie miasta Wilna, wstęp Z. Rymaszewski, Łódź 1996.
Banaszkiewicz J., Alberyk, biskup Marsiki, oraz relikwie świętych – jego dary dla Dytryka z Metzu i Ottona I (luty 964 – Translatio s. Alexandrii 969 rok i wrzesień 970 – Inventio sanctorum), [w:] tegoż, Trzy po trzy o dziesiątym wieku, Kraków 2014, s. 11–87.
Biedrzycka A., Kawecki R., Szyszkowski (Szyskowski, Syskowski, Sicovius) Marcin h. Ostoja (1554–1630), [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. 50, z. 3, red. A. Romanowski, Kraków 2015, s. 392–406.
Bieniak J., Autor rocznika dawnego, [w:] Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa, Warszawa 1991, s. 427–442.
Borkowska U., Hagiografia polska (wiek XVI-XVIII), [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 2: Od Odrodzenia od Oświecenia, cz. 1: Teologia humanistyczna, red. M. Rechowicz, Lublin 1975, s. 471–504.
Budzanowska D., Stephanusa Damalevicusa „Błogosławiony Bogunił. Czternasty arcybiskup” (Z „Series Archiepiscoporum Gnesiensium atque Res ge-stae – wydanego w 1649 r.), „Colloquia Litteraria”, 2010, t. 8/9, s. 149–169.
Cetwiński M., Historia i polityka. Teoria i praktyka mediewistyki na przykładzie badań dziejów Śląska, Kraków 2008.
Daniluk M., Baroniusz, Baron Marcin OFMObs, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułkowski, Lublin 1985, kol. 62.
Dobosz J., Arcybiskup Janik i jego następcy. Przygotowanie do reformy Henryka Kietlicza, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 81–96.
Dobosz J., Kryzys w opactwie cysterskim w Sulejowie w drugiej połowie XIII wieku, [w:] Docedno Discimus. Studia historyczne ofiarowane profesorowi Zbigniewowi Wielgoszowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Kaczmarek, J. Nikodem, Poznań 2000, s. 133–146.
Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002.
Hauska B., Kult błogosławionego Bogumiła kultem warstw najniższych, „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce”, 1983, nr 101, s. 77–79.
Kantak K., Komornicki S., Baronjusz (Baronius) Marcin, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński, Kraków 1935, s. 307.
Kłoczowski J., Od pustelni do wspólnoty. Grupy zakonne w wielkich religiach świata, Warszawa 1987.
Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem Poznańskiem, t. 1, Poznań 1888.
Kozierowski S., Leszczyce i ich plemiennik arcybiskup gnieźnieński św. Bo-gumił z Dobrowa, [Studja nad pierwotnem rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego, t. X], Poznań b.r.w.
Kozłowska-Budkowa Z., Bogumił, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. II, red. W. Konopczyński, Kraków 1936, s. 200–201.
Kozłowski R., Rozwój uposażenia klasztoru cystersów w Byszewie (Koronowie), Bydgoszcz 1973.
Kryszak F., Arcybiskup błogosławiony Bogumił Piotr II, „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej”, 1960, t. 15, s. 22–31.
Kryszak F., Błogosławiony Bogumił arcybiskup gnieźnieński, „Przewodnik Katolicki”, 1958, t. 48, s. 318.
Kryszak F., Błogosławiony Bogumił w świetle historii, „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej”, 1948, t. 3, s. 364–369, 398–406.
Kucharski W., Beatus Ceslaus natione polonus. Dzieje kultu błogosławionego Czesława, Kraków 2012.
Labuda G., Arcybiskup Henryk – Arcybiskup Bogumił – Arcybiskup Bogumił-Piotr, [w:] tegoż, Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004, s. 363–430.
Labuda G., Spuścizna ideowa martyrium św. Wojciecha w perspektywie dziejów Polski średniowiecznej, [w:] Człowiek w społeczeństwie średnio-wiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa 1997, s. 75–87.
Likowski H., W sprawie żywota bł. Bogumiła, „Kurier Poznański”, 20, 1925, nr 309, s. 2–3.
Łowmiański H., Początki Polski, t. VI/1, Warszawa 1985.
Maciejowski J., Episkopat Polski doby dzielnicowej 1180–1320, Kraków-Bydgoszcz 2003.
Morawski M., Błogosławiony Bogumił arcybiskup gnieźnieński, Włocławek 1926.
Mrówczyński J., Polscy kandydaci do chwały ołtarzy, Warszawa 1987.
Niwiński M., rec. S. Kozierowski, Leszczyce i ich plemiennik arcybiskup gnieźnieński św. Bogumił z Dobrowa, Poznań 1928, ss. 68, „Ateneum Kapłańskie”, 1927, t. 20, s. 86–87.
Nowacki J., Bogumił – Piotr II, [w:] Nasi Święci. Słownik hagiograficzny, red. A. Witkowska, Poznań 1995, s. 125–132.
Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t III: Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej 1200–1366, Kraków 1901.
Prokop K.R., Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków 2000.
Rospond S., Błogosławiony Bogumił, Kraków 2002.
Rulka K., Błogosławiony Bogumił w dotychczasowej historiografii, „Ateneum Kapłańskie”, 1999, t. 133, s. 273–292.
Semkowicz W., Ród Pałuków, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny. Serya II”, 1907, t. 24, s. 151–268.
Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 2003.
Śliwa T., Siecieński Stanisław h. Rogala (ok. 1555–1619), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 36, red. E. Rostworowski, Warszawa-Kraków 1995–1966, s. 521–523.
Urbaniak U., Związki Bł. Bogumiła z Uniejowem na przestrzeni dziejów, [w:] Bogusławiony Bogumił. Uniejów 1926–2016. W 90 rocznicę uroczy-stości beatyfikacyjnych, red. M. Charuba, A. Urbaniak, U. Urbaniak, Uniejów 2016, s. 13–26.
Witkowska A., Katalogi hagiograficzne Marcina Baroniusza, [w:] Ecclesia – cultura – potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa. Księga ofiarowana Siostrze Profesor Urszuli Borkowskiej OSU, red. P. Kras i in., Kraków 2006, s. 753–769.
Witkowska A., Natalska J., Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, t. 1: Słownik hagiografów polskich, Lublin 2007.
Wojciechowski T., Arcybiskup Bogumił, [w:] tegoż, Szkice historyczne XI wieku, Warszawa 1925, s. 72–124.
Wyrozumski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy w XIII i XIV wieku, „Folia Historica Cracoviensia”, 1998, t. 1, nr 4-5, s. 49–65.
Zakrzewski S., Okres do schyłku XII wieku, [w:] Historya polityczna Polski, cz. 1: wieki średnie, oprac. S. Zakrzewski i inni, Kraków 1920, [Encyklopedya Polska, t. V. Część I – dział VI (Część I)], s. 1–133.
Zielińska-Mełkowska K., Klucz dobrowski w uposażeniu misji pruskiej, [w:] Nihil Superfluum Esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Poznań 2000, s. 207–220.
Żelazek J., Kult błogosławionego Bogumiła arcybiskupa gnieźnieńskiego w Polsce, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 1974, t. 21, z. 4, s. 183–187.
Downloads
Download data is not yet available.
