Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 112 (2009): Nasza Przeszłość

Artykuły

Osiemnastowieczne zbiory muzyczne Archiwum Klasztoru Mogilskiego - kontekst historyczny

  • Paweł Szywalski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2009.112.235-267  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2009

Abstrakt

Klasztory cysterskie były obecne w Polsce już od XII wieku i odegrały ważną rolę w rozwoju kultury duchowej i materialnej kraju, w tym kultury muzycznej. Było to widoczne już w średniowieczu, kiedy to w pismach polskich klasztorów cysterskich odnaleziono księgi liturgiczne zawierające różne formy śpiewu chorałowego. Przypuszcza się, że mnisi odegrali ważną rolę w rozwoju polifonii i muzyki organowej. W okresie baroku nastąpił prawdziwy rozkwit życia muzycznego w klasztorach cysterskich, gdyż większość z nich funkcjonowała jako zespoły wokalno-instrumentalne, zgodnie z duchem epoki. Niektóre klasztory, jak te w Oliwie i Pelplinie, były w tym czasie znakomitymi ośrodkami sztuki muzycznej. Podobnie klasztor w Mogile był przez wieki ważnym ośrodkiem kultury intelektualnej i artystycznej, m.in. dzięki osiągnięciom wybitnych opatów, silnym tradycjom bibliofilskim, twórczości Stanisława Samostrzelnika i istnieniu cysterskiego ośrodka studiów monastycznych. Klimat opactwa sprzyjał rozwojowi twórczości muzycznej, dzięki czemu Mogiła stała się ważnym ośrodkiem działalności artystycznej i muzycznej w XVII i XVIII wieku. Znaczną część zbiorów archiwum ojców cystersów w Mogile stanowią partytury muzyczne, pochodzące z pozostałości zespołu wokalno-instrumentalnego. Zespół ten powstał prawdopodobnie pod koniec XVI wieku i istniał do początku XIX wieku. Zachowane rękopisy muzyczne pochodzą głównie z drugiej połowy XVIII wieku i świadczą o wysokim poziomie artystycznym mogilskiej kaplicy i jej dzieł muzycznych, które uświetniały sprawowane w niej uroczyste liturgie. Te zabytki muzyczne pokazują również, że oprócz wykonywania muzyki sakralnej, ówczesny zespół klasztorny włączał do swojego repertuaru również utwory świeckie. Na przykład po zakończeniu liturgii wykonywano klasyczne utwory jednogłosowe - concerti - lub arie ze świeckich oper Johanna Adolfa Hassę. W drugiej połowie XVIII wieku wykonywano symfonie Josepha Haydna.
Tak więc, podczas gdy muzyka była tworzona ad maiorem Dei gloriam, uroczystości domowe dawały również mnichom okazję do dotknięcia instrumentów muzycznych. Na tle dramatycznych wydarzeń, które nieuchronnie prowadziły Rzeczpospolitą do politycznego upadku, a klasztor do ekonomicznego kryzysu, dynamizm życia muzycznego w Mogile zaskakuje. Zbiór rękopisów mogilskich, jako pozostałość muzycznej tradycji klasztoru, wpisuje się w kontekst kulturowy i historyczny. Rozwój życia artystycznego opactwa podlegał tym samym czynnikom, które wpływały na całą kulturę muzyczną dawnej Polski.

Bibliografia

  1. Bulba J., Szweykowska A., Szweykowski Z. M., Kultura muzyczna u pijarów w XVII i XVIII wieku (cz. I-II), „Muzyka”, 1965 nr 2-3. [Google Scholar]
  2. Chybiński A., Jan Wacław Burian, PSB, t. III, Kraków 1937. [Google Scholar]
  3. Chybiński A., Przyczynki do historii krakowskiej kultury muzycznej w XVII i XVIII wieku, „Wiadomości muzyczne”, 1925, nr 8. [Google Scholar]
  4. Chybiński A., Przyczynki do historii krakowskiej kultury muzycznej w XVII i XVIII wieku, „Wiadomości muzyczne”, 1925, nr 9. [Google Scholar]
  5. Chybiński A., Słownik muzyków dawnej Polski, Kraków 1948. [Google Scholar]
  6. Gołos J., Muzykalia biblioteki klasztoru karmelitów na Piasku w Krakowie, „Muzyka” 1966, nr 3-4. [Google Scholar]
  7. Grzebień L., Kochanowicz J., Jezuickie bursy muzyczne w dawnej Polsce. Zarys problematyki badawczej, „Muzyka” 2002 nr 1. [Google Scholar]
  8. Jachimecki Z., Muzyka polska w rozwoju historycznym od czasów najdawniejszych do doby współczesnej, t. I, Kraków 1948. [Google Scholar]
  9. Kaczmarczyk K., Kowalski G., Katalog archiwum opactwa cystersów w Mogile, Kraków 1919. [Google Scholar]
  10. Kochanowicz J., Słownik geograficzny jezuickich burs muzycznych, Kraków 2002. [Google Scholar]
  11. Łuszczkiewicz W., Wieś Mogiła przy Krakowie, jej klasztor cysterski, kościółek farny i kopiec Wandy, „Biblioteka Krakowska” 1899, t. 10. [Google Scholar]
  12. Maciejewski T., Kultura muzyczna cystersów w Polsce od średniowiecza po barok, „Nasza Przeszłość” t. 83:1994. [Google Scholar]
  13. Mrowiec K., Nowe źródło do dziejów kapeli gidelskiej, „Muzyka” 1976 nr 3. [Google Scholar]
  14. Mrowiec K., Pasje wielogłosowe w muzyce polskiej XVIII wieku, Kraków 1972. [Google Scholar]
  15. Muzyka u Księży Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, red. D. Idaszak, Gostyń 2004. [Google Scholar]
  16. Podejko P., Kapela wokalno-instrumentalna Paulinów na Jasnej Górze, Kraków 1997. [Google Scholar]
  17. Podejko P., Kapela wokalno-instrumentalna Paulinów na Jasnej Górze, „Jasna Góra” 1977. [Google Scholar]
  18. Podejko P., Katalog muzykaliów jasnogórskich, „Studia Claromontana”, t. 12, Jasna Góra 1992. [Google Scholar]
  19. Poliński A., Dzieje muzyki polskiej, Lwów 1907. [Google Scholar]
  20. Słownik muzyków polskich, t. I., red. J. Chomiński, Kraków 1964-1967. [Google Scholar]
  21. Starzyński M., Zdanek M., Mogiła w czasach Stanisława Samostrzelnika – szkic do dziejów klasztoru na przełomie XV i XVI wieku, „Cistercium Mater Nostra”, nr 1, Kraków 2007. [Google Scholar]
  22. Świętochowski R., Kapela oo. Dominikanów w Gidlach, „Muzyka”1973 nr 4. [Google Scholar]
  23. Świętochowski R., Tradycje muzyczne zakonu kaznodziejskiego (cz. I-IV), „Muzyka” 1963 nr 2-4, 1964 nr 2. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.