Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 65 (1986): Nasza Przeszłość

Artykuły

Emigracja z diecezji tarnowskiej w świetle ankiet konsystorza z lat 1907 i 1910

  • ks. Stanisław Piech
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1986.65.145-197  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1986

Abstrakt

Pod koniec XIX w. i na początku XX w. powolny rozwój gospodarczy Galicji, nie nadążający za wzrostem liczby ludności, w połączeniu z bardzo skuteczną promocją emigracji, spowodował masowe migracje zarobkowe. Według danych ankiety Konsystorza, w 1907 r. z diecezji tarnowskiej wyemigrowało około 44 700 osób (prawie 6% ogółu ludności katolickiej). Liczba ta wydawałaby się jednak zbyt niska, gdyż w ankiecie znalazło się wiele błędnych odpowiedzi i bez przesady można stwierdzić, że liczba emigrantów sięgała około 70 000 osób, czyli prawie 10% populacji. Całą diecezję ogarnęła gorączka emigracyjna, a w niektórych dekanatach zjawisko to miało wręcz kataklizm (np. ubytek 14% katolików w dekanacie mieleckim, 11% w dekanacie dąbrowskim). Spośród 195 parafii diecezji 32 straciły ponad 10% swojej ludności, a w tym 17 straciło ponad 15%. Była to najliczniejsza w historii emigracja z Galicji. Do USA pojechały wielkie rzesze ludzi. Emigracja do Kanady i Brazylii nie była już tak wielka. Z emigracji sezonowej, znacznej liczebnie, skorzystały przede wszystkim kraje niemieckojęzyczne (Prusy, Saksonia) i Dania. Znacznie mniej robotników wyjeżdżało na Węgry, na Śląsk Cieszyński, do Szwajcarii i Francji. Masowa emigracja, oprócz niewątpliwie znacznych korzyści materialnych dla jednostek, niosła ze sobą niezadowolenie religijne i zepsucie moralne, dotykające zwłaszcza młodzież emigracyjną. Aby zapobiec takiemu negatywnemu wpływowi emigracji na samych emigrantów, a za ich pośrednictwem na wspólnoty parafialne, szczególną troską duszpasterską otoczono emigrantów i powracających z zagranicy. Duchowni diecezji tarnowskiej, poza odprawianiem specjalnych mszy dla emigrantów, prowadzeniem z nimi korespondencji i posługą parafian za granicą (praktyki wspólne dla innych diecezji), wypracowali kilka niespotykanych gdzie indziej form duszpasterstwa. Takimi wyjątkowymi formami duszpasterstwa, nie spotykanymi gdzie indziej w Galicji były m.in. list pasterski „Archanioł Rafał”, rekolekcje zamknięte dla emigrantów oraz Diecezjalna Rada Opieki nad Emigrantami.

Bibliografia

  1. Brożek A., Polonia amerykańska 1854—1939, Warszawa 1977. [Google Scholar]
  2. Bujak F., Galicja, Lwów—Warszawa 1908—1910. [Google Scholar]
  3. Bujak F., Maszkienice, wieś powiatu brzeskiego, stosunki gospodarcze i społeczne, Kraków 1901. [Google Scholar]
  4. Bujak F., Maszkienice, wieś powiatu brzeskiego. Rozwój od r. 1900 do r. 1911, Kraków 1914. [Google Scholar]
  5. Bujak F., Wieś zachodnio-galicyjska u schyłku XIX wieku, w: Wybór pism, Warszawa 1976, t. 2, s. 294—296. [Google Scholar]
  6. Bujak F., Z odległej i bliskiej przeszłości, Lwów 1924; [Google Scholar]
  7. Czerkawski W., Gęstość zaludnienia Galicji 1890—1910, Kraków 1911. [Google Scholar]
  8. Dyktus J., Emigracja i opieka duszpasterska nad emigrantami w diecezji krakowskiej w świetle ankiet Konsystorza z r. 1907 i 1913, „Studia Polonijne”, Lublin 1977 t. 2 s, 113—180. [Google Scholar]
  9. Krzyżanowski A., Kumaniecki K., Statystyka Polski, Kraków 1915. [Google Scholar]
  10. Misztal S, Przemiany w strukturze przestrzennej przemysłu na ziemiach polskich w latach 1860—1965, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  11. Piech S., Duchowieństwo a masowe migracje zarobkowe w diecezji tarnowskiej 1876—1914, „Chrześcijanin w Świecie” R. 16: 1984 nr 2/125, s. 48—66. [Google Scholar]
  12. Pilch A., Emigracja z ziem zaboru austriackiego (od połowy XIX w. do 1918 r. ), w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII—XX w.), pod red. A. Pilcha, Warszawa 1984, s. 252—325. [Google Scholar]
  13. Pilch A., Migracja zarobkowa z Galicji w XIX i XX wieku (do 1918 roku). „Przegląd Polonijny” R. 1: 1975 z. 2, s. 5—15. [Google Scholar]
  14. Pilch A., Migrations of the Galician Populace at the Turn of the Nineteenth and Twentieth Centuries, w: Employment — Seeking Emigrations of the Poles World — Wide XIX and XX C., Kraków 1975, s. 77—101. [Google Scholar]
  15. Pilch A., Trendy migracji zarobkowej ludności Galicji w XIX i XX wieku (do 1918 r.), w: Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, pod red. C. Bobińskiej, Warszawa 1976 s. 63—85. [Google Scholar]
  16. Podręcznik Statystyki Galicji, Lwów 1903. [Google Scholar]
  17. Szawieski M., Wychodźstwo polskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Lwów 1924. [Google Scholar]
  18. Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964. [Google Scholar]
  19. Zawistowicz-Adamska K., Społeczność wiejska, Warszawa 1958. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.