Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 90 (1998): Nasza Przeszłość

Artykuły

Stan i potrzeby badań nad duchowieństwem katedralnym i kolegiackim w Polsce średniowiecznej

  • Andrzej Radzimiński
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1998.90.35-56  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1998

Abstrakt

W artykule przedstawiono główne kierunki badań nad średniowiecznym duchowieństwem katedralnym i kolegiackim – tj. prałatami, kanonikami, wikariuszami, rezydencjami i ołtarzystami, zwłaszcza archidiecezji gnieźnieńskiej. Jako materiał porównawczy wzięto pod uwagę najważniejsze monografie tego samego środowiska kościelnego w diecezjach pruskich archidiecezji ryskiej oraz bardzo rzadkie prace tego typu dotyczące archidiecezji lwowskiej. Polskie badania nad duchowieństwem kapitulnym sięgają początków XIX wieku, kiedy to powstały pierwsze prace monograficzne, w których ukazano skład niektórych polskich kapituł katedralnych (m.in. krakowskiej i gnieźnieńskiej). Zapoczątkowali oni pewien typ historiograficzny, który polegał na przedstawieniu biogramów poszczególnych członków każdej instytucji kościelnej – nie tylko za okres średniowiecza, ale za cały okres jej funkcjonowania. Przynajmniej do II wojny światowej nie zaszły w tym zakresie żadne zmiany w polskich badaniach: w obszarze nauk społecznych nie wychodziły one poza proste studia biograficzne i spisy duchownych. Po II wojnie światowej w historiografii polskiej pojawiły się prace nad porządkiem prawnym, wzorując się na historiografii niemieckiej w pierwszych dekadach XX wieku. Pojawiły się także opracowania spisów kadr kapituł kolegialnych, których głównym celem było przedstawienie życiorysów ich członków, stanowiły kontynuację kierunku biograficznego zapoczątkowanego w XIX wieku. Oprócz wymienionych nurtów, w polskiej historiografii powojennej można zauważyć postępujący rozwój badań nad systemami prawnymi oraz rozwój klasycznych badań prozopograficznych: ich celem jest nie tylko prosta biografia, ale także charakterystyka grupy społecznej prałatów i kanoników – przedstawienie ich więzi społecznych i terytorialnych, wychowania i zasad awansu w hierarchii kościelnej.
Dotychczasowe polskie badania dotyczące duchowieństwa kapitulnego są zdecydowanie niewystarczające. Szczególnie potrzebne są współczesne analityczne opracowania prozopograficzne – zarówno w odniesieniu do kapituł katedralnych, jak i, a może nawet przede wszystkim, kapituł kolegialnych. Szczególnie zaniedbywane są badania nad duchowieństwem niższej kapituły. Biorąc pod uwagę obecny stan, należy zatem podjąć próbę zespołowego skatalogowania katalogów członków polskich kapituł katedralnych i kolegialnych w ramach zamierzonej serii „Polonia Sacra”.

Bibliografia

  1. Binder B. , Das Domkapitel zu Gnesen. Seine Entwicklung bis zur Mitte des 15. Jhs., Greifswald 1912. [Google Scholar]
  2. Fija łek J. , Mistrz Jakób z Paradyża i uniwersytet krakowski w okresie soboru bazylejskiego, Kraków 1900. [Google Scholar]
  3. Fijatek J., Ustalenie chronologii biskupów włocławskich, Włocławek 1894. [Google Scholar]
  4. Góralski W. , Kapituła katedralna w Płocku w. Studium z dziejów organizacji prawnej kapituł polskich, Płock 1979. [Google Scholar]
  5. Korytkowski J. , Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. 1-4, Gniezno 1883. [Google Scholar]
  6. Królik L. , Kapituła katedralna łucka od XV do XVIII w. Zarys organizacji, „Studia Theologica Varsaviensia”, R. 18:19, 1980. [Google Scholar]
  7. Kryszak F. , Kapituła kolegiacka Św. Jerzego na zamku gnieźnieńskim „Nasza Przeszłość” (dalej cyt. NP) t. 24:1966. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1966.24.127-133 [Google Scholar]
  8. Kwiatkowski W. , Prymasowska kapituła i kolegiata w Łowiczu (1433-1938), Warszawa 1939. [Google Scholar]
  9. Librowski S. , Kapituła katedralna włocławska. Zarys dziejów i organizacji, Warszawa 1949. [Google Scholar]
  10. Początki kapituły wiślickiej na tle kształtowania się kapituł polskich w X II wieku. Odkrycia w Wiślicy, Warszawa 1963. [Google Scholar]
  11. Pottel B., Das Domkapitel von Ermland im Mittelalter, Borna-Leipzig 1911. [Google Scholar]
  12. Rybus H. , Kolegiata w Pułtusku i jej kapituła, Łódź 1933. [Google Scholar]
  13. Szymański J. , 15 lat badań nad dziejami polskich kapituł katedralnych i kolegiackich (1945-1960), „Zeszyty Naukowe KUL” R. 5:1962. [Google Scholar]
  14. Wieczorek J., Wikariusze katedry krakowskiej w XIII i X IV stuleciu, NP t. 78:1992. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1992.78.71-126 [Google Scholar]
  15. Wieteska J., Katalog prałatów i kanoników prymasowskiej kapituły łowickiej od 1433 do 1970, Warszawa 1970. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.