Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Nasza Przeszłość

Bd. 98 (2002): Nasza Przeszłość

Artykuły

Elementy widowisk i misteriów religijnych w obrzędowości ludowej okresu Wielkiego Tygodnia na obszarze Polski południowej

  • Urszula Janicka-Krzywda
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2002.98.465-502  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2002-12-30

Abstract

Cykl roczny folklorystycznych zwyczajów na Południu Polski zawiera szereg elementów, które są częścią starych tradycji religijnych dramatów i misteriów. Początki religijnego dramatu w Europie sięgają średniowiecza. Pierwsze tego rodzaju przedstawienia pojawiły się w VII wieku w wschodnim chrześcijaństwie; osiągnęły swoje apogeum w XII i XIII wieku w Europie Zachodniej. Najwcześniejsze przedstawienia dramatyczne, inspirowane Męką i Zmartwychwstaniem Chrystusa, były ściśle związane z liturgią Wielkiego Tygodnia. Z biegiem czasu sztuki te gromadziły coraz więcej scen i postaci świeckich, co wpłynęło na ich paraliturgiczny charakter i doprowadziło do utraty akceptacji Kościoła na Soborze Trydenckim w 1545 roku. Odrzucone przez Kościół, przeniosły się do sfery świeckiej i znalazły swoje miejsce w corocznym cyklu folklorystycznych zwyczajów. Zwyczaje ludowe przyjęły tylko te elementy pasyjnych dramatów lub innych religijnych przedstawień, które nie były związane z bezpośrednim przedstawieniem samej Męki. Przejście Chrystusa z sali sądowej na Golgotę było zbyt podniosłą i emocjonalną sceną, aby mogła być odtworzona gdziekolwiek poza świętym terenem kościołów, parków kalwaryjskich, itp. Dlatego w tych przedstawieniach było niewiele lub żadnych odniesień do męki na krzyżu. Polska tradycja ludowa zachowała dwa motywy, które mają swoje korzenie w średniowiecznych dramatach religijnych: tryumf Niedzieli Palmowej i zdrada Judasza. Do przełomu XIX wieku procesji Niedzieli Palmowej zazwyczaj towarzyszyła rekonstrukcja tryumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Wydaje się, że bardziej trwałym pozostałością starych dramatów religijnych jest procesja Via Crucis w kościołach w Wielki Piątek oraz zwyczaj, który wciąż jest obserwowany w niektórych miejscach, polegający na pełnieniu warty przy Grobie Chrystusa w Wielki Piątek. Podobnie, obrzędy Męki Kalwaryjskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej są nadal odprawiane co roku na terenie wzgórz otaczających miejscowe opactwo bernardyńskie.

Literaturhinweise

  1. Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. 2, Warszawa 1976. [Google Scholar]
  2. Bystroń J.S., Etnografia Polski, Warszawa 1947. [Google Scholar]
  3. Chrzanowski T., Palmowa w Tokarni, „Tygodnik Powszechny” 1971. [Google Scholar]
  4. Dąbrowska , Teatr, którego nie znamy. Rzecz o śląskich inscenizacjach obrzędowych, Opole 1989. [Google Scholar]
  5. Gloger Z., Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Warszawa 1900. [Google Scholar]
  6. Gołębiowski Ł., Lud polski, jego zwyczaje, zabobony, Warszawa 1830. [Google Scholar]
  7. Janicka — Krzywda U. , Chrześcijańskie tradycje Podkarpacia, Pruszków 1996. [Google Scholar]
  8. Kotula Fr., Znaki przeszłości. Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci, Warszawa 1976. [Google Scholar]
  9. Lewański J., Dramat liturgiczny w: Poetyka. Zarys encyklopedyczny, Dział I: Gatunki literackie, t. 3: Średniowieczne gatunki dramatyczno-teatralne, Wrocław 1966. [Google Scholar]
  10. Ogrodowska B., Święta polskie. Tradycja i obyczaj, Warszawa 1996. [Google Scholar]
  11. Rożek M., Misteria polskie w: A. B u j a k, Misteria, Warszawa 1989. [Google Scholar]
  12. Smosarski S.., Oblicza świąt, Warszawa 1990. [Google Scholar]
  13. Sołjan I., Kalwaria Zebrzydowska na tle innych ośrodków pielgrzymkowych w Karpatach Polskich, „Peregrinus Cracoviensis” 1995. [Google Scholar]
  14. Zaleski K., Zabytek widowisk średniowiecznych, „Wisła” t. 10:1896 . [Google Scholar]
  15. Ziomek Z., Renesans, Warszawa 1973. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.