Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 127 (2017): Nasza Przeszłość

Articles

The inspection report of the thirteen cities (1773) as a contribution to the research on religious situation of old Scepusium (Spiš)

  • Maria Kazimiera Staniszewska
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2017.127.53-80  [Google Scholar]
Published: 2017-06-30

Abstract

Historically, the Crown of the Kingdom of Poland (later the Polish-Lithuanian Commonwealth) and Kingdom of Hungary shared very complicated realations during the Middle Ages and Early Modern period. This specific neighbourhood can be especially visible in the case of Spiš (Scepusium), in the years 1412-1772 divided between both countries. The article presents the selected information from the inspection report conducted by Paul Tiszta, ordered by Hungarian authority after the liquidation of the Scepusian capitaneatus (starostwo). Written in 1773, the document provides many records on the situation of thirteen cities, which not much earlier had been under the Polish administration. Besides showing the political and economical background of everyday life, it presents the information important for researchers interested in both Scepusian religious life and local art, concerning: number of Catholics and Lutherans, provenience and education of local parsons and ministers, condition of the church building and – almost absent in the previous literature – records on the Lutheran oratories in the cities of capitaneatus, build with the consent of Stanisław Herakliusz Lubomirski. In this report, Scepusian cities are presented as the religiously diverse territory which inhabitants manifested complex approach to the issue of their identity and local tradition.

References

  1. Stanisława Herakliusza Lubomirskiego mowy sejmowe z 1670 i 1673 roku oraz „Informacyja potrzebna bardzo Rzeczypospolitej 1671 o prawie własnym i dziedzicznym, które ma Rzeczpospolita do Spisza i części ziemie węgierskiej, przeciwko pretensyjom Cesarza JM, tudzież jako wiele Rzeczypospolitej należy na utrzymaniu tego kraju”, oprac. K. Przyboś, Kraków 2010. [Google Scholar]
  2. M. Bizoňová, Spoločnosť Ježišova a jej charakteristika, [w:] K počiatkom jezuitov na Spiši. Ján Voško – z reštaurátorskej tvorby, red. M. Novotná, Levoča 2013, s. 9-35. [Google Scholar]
  3. I. Chalupecký, Provincia spišských 16 miest I. Grófský archív (1224) 1412-1774. Čiastkový inventár, [Levoča] 1968. [Google Scholar]
  4. A. Divéky, Dzieje przyłączenia miast spiskich do Węgier w roku 1770, Zamość 1921. [Google Scholar]
  5. W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983. [Google Scholar]
  6. F. Fetko, Kapitola k dejinám hradu Ľubovňa v 18. storoči, „Zeszyty sądecko-spiskie”, R. 3, 2008, s. 131-135. [Google Scholar]
  7. M. Gotkiewicz, Reformacja i kontrreformacja na Spiszu, „Nasza Przeszłość”, R. 7, 1958, s. 73-94. [Google Scholar]
  8. R. Grzesik, Małżeństwo Judyty, córki Bolesława Krzywoustego z Kolomanem czyli o utracie Spisza przez Polskę, „Z minulosti Spiša”, R. 7-8, 1999-2000, s. 15-27. [Google Scholar]
  9. M. Kohútová, Biała Spiska według wykazu z 1773 roku, „Zeszyty sądecko spiskie”, R. 3, 2008, s. 136-138. [Google Scholar]
  10. A. Körmendy, Struktura społeczno-gospodarcza średniowiecznego Spiszu (Przegląd problematyki i dorobku historiografii węgierskiej), [w:] Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003, s. 269-274. [Google Scholar]
  11. J. Krivošová, M. Tesák, D. Veselý, Lutheran Churches in Slovakia, Liptovský Mikuláš 2001. [Google Scholar]
  12. J. Kurtyka, Starostwo spiskie (1412-1769/70), [w:] Terra Scepusiensis. Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003, s. 487-534. [Google Scholar]
  13. M. Marcinowska, Lubomirscy. Starostowie sądeccy i spiscy, Nowy Sącz 1998. [Google Scholar]
  14. T. E. Modelski, Spory o południowe granice diecezji krakowskiej od strony Spisza (w. XIII-XVIII), Zakopane 1928. [Google Scholar]
  15. J. Radziszewska, Levoča i jej polonica, „Studia Historyczne”, R. 16, 1973, s. 585-592. [Google Scholar]
  16. J. Radziszewska, Studia spiskie, Katowice 1985. [Google Scholar]
  17. J. Radziszewska, Studia z dziejów ustroju Spisza, Katowice 1969. [Google Scholar]
  18. H. Ruciński, Dzieje polityczne Spiszu do końca XV wieku, [w:] Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003, s. 275-306. [Google Scholar]
  19. T. M. Trajdos, Reformacja i kontrreformacja na Spiszu, [w:] Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003, s. 467-486. [Google Scholar]
  20. W. Wilczek, Starostwo spiskie, [w:] Mapa starosta spiskiego Franciszka Floriana Czakiego (1762), red. Z. Ładygin, Zakopane 2013, s. 23-55. [Google Scholar]
  21. Z. Zielińska, Poniatowski Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 27, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1983, s. 444-453. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.