Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 139 (2023): Our Past

Articles

Patrocinia of the archdeacontry of Wrocław aacording to visitation protocols from the years 1579-1580, part 2

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2023.139.65-96  [Google Scholar]
Published: 2023-06-30

Abstract

The article touches upon a problem of patrocinia of churches in the archdeaconry of Wrocław known through canonical visitations from 1579-1580, conducted in accordance with the directives of the Council of Trent in 1547. Before proceeding with the execution of the ordinance and the visitation of the diocese, an instruction was prepared, in which considerable emphasis was laid on the issue of the invocation held by the object of the Catholic religious cult. This was of great importance
in view of the development of the Reformation and the rejection of the previous sacred rites, including the veneration of saints. Hence, while researching the
origins and significance of the church invocations, one could notice characteristic features of the religiousness of the faithful of the Church in Silesia having their source
in the Middle Ages. Among 36 visited objects, as many as 46 were listed, which were connected to numerous dedication variants, pointed to 153 examples of saints, divine mysteries and truths of faith.
The analysis of individual invocations and searches in earlier sources enabled us to indicate the continuity of the cult, as well as its evolution highlighted by the emergence
of other titles for the same objects. Data about patrocinia indicates that in 26 examples this was the first information on the invocation for the enumerated individual
churches. On the basis of the research, it can be assumed that the Archdeaconry of Wrocław was characterised by openness to many trends and manifestations of the
religious culture of Europe and the Church at the time.

References

  1. Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 4, (1511-1870) Lateran V, Trydent, Watykan I, oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005 [Google Scholar]
  2. Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr 1942, Breslau 1942 [Google Scholar]
  3. Kronika xiążąt polskich (Chronica principium Poloniae), wyd. Z. Węclewski, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 3, red. A. Małecki, W. Kętrzyński, X. Liske, Lwów 1878 [Google Scholar]
  4. Liber fundationis claustri Sancte Marie Virginis in Heinrichow, czyli Księga Henrykowska, tłum. R. Grodecki, Wrocław 1991 [Google Scholar]
  5. Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, wyd. H. Markgraf, J. W. Schulte, w: Codex Diplomaticus Silesiae, t. 14, Breslau 1889 [Google Scholar]
  6. Monumenta Germaniae Franciscana, t. 2, Urkundenbücher, cz. 1, Die Kustodien Goldberg und Breslau 1240-1517, wyd. Ch. Reisch, Düsseldorf 1917, nr 527 [Google Scholar]
  7. Monumenta Vaticana Res Gestas Bohemicas illustrantias, t. 5 Acta Urbani VI et Bonifatii IX 1378-1404, cz. 2, 1397-1404, wyd. C. Krofta, Pragae 1903, nr 1629. [Google Scholar]
  8. Regesten zur schlesischen Geschichte, wyd. C. Grünhagen, K. Wutke, w: Codex Diplomaticus Silesiae, t. 16, Breslau 1892, nr: 2755, 4547 [Google Scholar]
  9. Regesty Śląskie, t. 1, 1343-1348, oprac. K. Bobowski, J. Gilewska-Dubis, W. Korta, B. Turoń, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, nr 679 [Google Scholar]
  10. Schematismus des Bisthums Breslau, Breslau 1891 [Google Scholar]
  11. Schlesisches Urkundenbuch, t. 1, 971-1230, wyd. H. Appelt, Wien-Köln-Graz 1977, nr: 16,19, 23, 28, 38, 45, 83, 94, 115, 122, 128, 225, 263, 283, 308 [Google Scholar]
  12. Schlesisches Urkundenbuch, t. 2, 1231-1250, wyd. Irgang W., Appelt H., Menzel J., Köln 1977, nr: 60, 88, 136, 159, 278, 287, 289, 352, 380, 394, 411 [Google Scholar]
  13. Schlesisches Urkundenbuch, t. 3, 1251-1266, wyd. Irgang W., Appelt H., Menzel J., Wien-Köln 1984, nr: 33, 112, 264, 375, 449 [Google Scholar]
  14. Schlesisches Urkundenbuch, t. 4, 1267-1281, wyd. Irgang W., Appelt H., Menzel J., Köln 1988, nr: 34, 393 [Google Scholar]
  15. Schlesisches Urkundenbuch, t. 5, 1282-1290, Irgang W., Appelt H., Menzel, J., Köln 1993, nr: 6, 117, 135, 202, 237, 242, 264, 367, 381, 500 [Google Scholar]
  16. Schlesisches Urkundenbuch, t. 6, 1291-1300, Irgang W., Appelt H., Menzel, J., Köln 1998, nr: 136, 137, 206, 314, 462 [Google Scholar]
  17. Teksty źródłowe do historii Wrocławia, t. 1, do końca XVIII w., wyd. K. Maleczyński, J. Reiter, Wrocław 1951 [Google Scholar]
  18. Urkunden des klosters Kamenz, w: Codex Diplomaticus Silesiae, t. 10, wyd. P. Pfotenhauer, Breslau 188, nr 87, 99 [Google Scholar]
  19. Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels bis zum aussterben der piastischen herzogslinie, wyd. W. Haeusler, Breslau 1883, nr 9 [Google Scholar]
  20. Visitationsberichte der Dözese Breslau. Archidiakonat Breslau, wyd. J. Jungnitz, Breslau 1902 [Google Scholar]
  21. Vita S. Hedwigis, w: Scriptores Rerum Silesiacarum, t. 2, wyd. G. A. Stenzel, Breslau 1839, s. 1-127. [Google Scholar]
  22. Araszczuk S., Kult św. Jadwigi na Śląsku w świetle przedtrydenckich wrocławskich ksiąg liturgicznych, Opole 1995 [Google Scholar]
  23. Banik J., Działalność fundacyjna Panów z Pogorzeli na Śląsku w XIII i XIV w. Fundacje kościelne, Warszawa 2009 [Google Scholar]
  24. Boras Z., Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1978 [Google Scholar]
  25. Cetwiński M., Rycerstwo Śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982 [Google Scholar]
  26. Chronik der Stadt Grottkau. Mit Benutzung amtlicher Quellen heraugegeben, Grottkau 1867 [Google Scholar]
  27. Dola K., Studia nad początkami reformacji protestanckiej na Śląsku, Opole 2009 [Google Scholar]
  28. Dola K., Szpitale Średniowiecznego Śląska, w: Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego, Opole 1968 [Google Scholar]
  29. Domański J., Nazwy miejscowe dzisiejszego Wrocławia i dawnego okręgu wrocławskiego, Warszawa 1967 [Google Scholar]
  30. Eysymontt R., Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław 2009 [Google Scholar]
  31. Goliński M., Środa Śląska w średniowieczu, w: Środa Śląska. Dzieje miasta wina i skarbów, red. R. Żerelik, Wrocław 2006 [Google Scholar]
  32. H. Adamy, Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung, Breslau 1888 [Google Scholar]
  33. Haeulser W., Geschichte des Fürstenthums Oels, Breslau 1883 [Google Scholar]
  34. Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und hochstiftes Breslau, t. 2, Breslau 1864 [Google Scholar]
  35. Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und hochstiftes Breslau, t. 2, Breslau 1864 [Google Scholar]
  36. Hoffmann H. Sandstift und pfarrkirche St. Maria in Breslau. Gestalt und Wandel im Laufe der Jahrhunderte, Stuttgart 1971 [Google Scholar]
  37. Hoffmann H., Die des Breslauer Alumnats. Ein Beitrag zur Geschichte der Priesterbildung in Schlesien, Breslau 1935 [Google Scholar]
  38. Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, Kraków 2007 [Google Scholar]
  39. Jujeczka S., Duchowni średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne, Legnica 2006 [Google Scholar]
  40. Jungnitz J., Die Breslauer Weihbischöfe, Breslau 1914 [Google Scholar]
  41. Jureczko A., Henryk III Biały. Książę wrocławski (1247-1266), Kraków 2016 [Google Scholar]
  42. Jurek T., Panowie z Wierzbnej. Studium genealogiczne, Kraków 2006 [Google Scholar]
  43. Jurek T., Rodowód Pogorzelów, Kraków 2005 [Google Scholar]
  44. Kanuer P., Kloster Kamenz in Schlesien. Zeit- und Lebensbilder aus seiner Geschichte 1210-. 1810, Liegnitz 1932 [Google Scholar]
  45. Karolewicz G., Z badań nad wezwaniami kościołów, w: Roczniki Humanistyczne, t. 22 (1974), z. 2, s. 215-231 [Google Scholar]
  46. Kelly J. N. D., Encyklopedia Papieży, tłum. T. Szafrański, Warszawa 2006 [Google Scholar]
  47. Kębłowski J., Nysa, Wrocław-Gdańsk 1972 [Google Scholar]
  48. Kiełbasa A., Święta Jadwiga Śląska, Warszawa 1990 [Google Scholar]
  49. Knoblich A., Kurze Geschichte und Beschreibung der zerstörten St. Nicolaikirche vor Breslau, nebst ihrer Filiale St. Michaelis in Groß-Mochbern und der mit ihnen vereinten St. Corporis-Christi-Kirche in Breslau : als Beitrag zur Diözesan- und Kunstgeschichte Schlesiens quellenmäßig zusammengestellt, Breslau 1862 [Google Scholar]
  50. Kopeć J. J., Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami liturgicznymi, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  51. Kopietz J. A., Das Collegiatstift von St. Nikolaus in Ottmachau (1386-1477), w: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, red. C. Grünhagen, t. 26, Breslau 1892 [Google Scholar]
  52. Kopietz J. A., Geschichte der katholischen pfarrei Patschkau, w: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, t. 17 (1883) [Google Scholar]
  53. Kościoły i Kaplice Archidiecezji Wrocławskiej, red. J. Pater, Wrocław 2002 [Google Scholar]
  54. Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości H-O), Wrocław 1994 [Google Scholar]
  55. Kozłowska-Budkowa Z., Ekard z Kałkowa, w: Polski Słownik Biograficzny, t. VI, red. W. Konopczyński, Kraków 1948 [Google Scholar]
  56. Maciejowski M., Orientacje polityczne biskupów metropolii gnieźnieńskiej 1283-1320, Kraków 2007 [Google Scholar]
  57. Maleczyński K., Historia Śląska, t. 1 do roku 1763, cz. I do połowy XIV w., Wrocław 1960 [Google Scholar]
  58. Maleczyński K., Kilka nie drukowanych dokumentów śląskich z pierwszej połowy XIII w. z różnych archiwów, w: Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, R. 23 (1968), nr 1, Wrocław 1968, s. 97-105 [Google Scholar]
  59. Maleczyński K., Uwagi nad bullą papieża Hadriana IV dla biskupstwa wrocławskiego opatrzona datą 23 IV 1154, w: Sobótka (1959), nr 3, s. 269-288 [Google Scholar]
  60. Mandziuk J., Biskupi pomocniczy (archi)diecezji wrocławskiej, Wrocław 2019 [Google Scholar]
  61. Mandziuk J., Historia Kościoła katolickiego na Śląsku. Średniowiecze, t. 1, cz. 1 (do 1302 roku), Warszawa 2003 [Google Scholar]
  62. Mandziuk J., Historia Kościoła katolickiego na Śląsku. Średniowiecze, t. 1, cz. 2 (1302-1417), Warszawa 2004 [Google Scholar]
  63. Mandziuk J., Rządcy (Archi) Diecezji Wrocławskiej na przestrzeni wieków, Wrocław 2018 [Google Scholar]
  64. Maroń J., Wojna Trzydziestoletnia na Śląsku. Aspekty militarne, Wrocław-Racibórz 2008 [Google Scholar]
  65. Marschall W., Alte Kirchenpatrozinien des Archidiakonates Breslau, Köln 1966 [Google Scholar]
  66. Mateja, Śląski kalendarz liturgiczny świętych. Geneza i rozwój do czasu reformy papieża Piusa X, Opole 2006 [Google Scholar]
  67. Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, Kraków 2020 [Google Scholar]
  68. Michałowski R., Zjazd Gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005 [Google Scholar]
  69. Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters, Breslau 1902 [Google Scholar]
  70. Nowack A., Der älteste Visitationsbericht über die Breslauer Kathedrale, Kreuzkirche und St. Ägidius vom Jahre 1580, w: Archiv für schlesische Kirchengeschichte, t. 1, Breslau 1936, s. 80-98. [Google Scholar]
  71. Nowacki J., Archidiecezja Poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964 [Google Scholar]
  72. Nowowiejski A., Wykład liturgii Kościoła katolickiego, t. 1, Wiadomości wstępne, część 1, O środkach rozwinięcia kultu, Warszawa 1893 [Google Scholar]
  73. Pedewitz J., Ecclesiae Parochialis s. Jacobi Nissae, wyd. B. Ruffert, Neisse 1905 [Google Scholar]
  74. Pfotenhauer P., Die Schlesischen Siegel von 1250 bis 1300 beziehentlich 1327, Breslau 1879 [Google Scholar]
  75. Pieńkowska-Wiederkehr P., Kult św. Katarzyny aleksandryjskiej w Polsce do końca średniowiecza w świetle wezwań kościołów i kaplic publicznych, w: Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, red. R. Michałowski, Warszawa 2011, s. 149-376. [Google Scholar]
  76. Pobóg-Lenartowicz A., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI w., Opole 1994 [Google Scholar]
  77. Rajman J., Średniowieczne patrocinia krakowskie, Kraków 2002 [Google Scholar]
  78. Ratzinger J., Opera Omnia, t. 11 Teologia Liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, tłum. W. Szymona, Lublin 2012 [Google Scholar]
  79. Rocznik Diecezji Opolskiej, Opole 1974 [Google Scholar]
  80. Rozynkowski W., Omnes Sancti et Sanctae Dei. Studium nad kultem świętych w diecezjach pruskich państwa zakonnego, Malbork 2006 [Google Scholar]
  81. W. Rozynkowski, O najstarszych przejawach kultu św. Wawrzyńca w Polsce, w: „Diakon”, nr 12-13 (2015-2016), s. 55-63. [Google Scholar]
  82. Schneider J., Geschichte der Stadt Patschkau nach Urkunden und andern authentischen Quellen bearbeitet, Neisse 1843 [Google Scholar]
  83. Seppelt F. X., Löffler K., Papstgeschichte. Vor den anfängen bis zur gegenwart, München 1933 [Google Scholar]
  84. Silnicki T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca w. XIV, Warszawa 1953 [Google Scholar]
  85. Sobeczko H. J., Średniowieczny kult liturgiczny czterech głównych patronów Śląska, Człowiek i Kościół w dziejach, red. J. Kopiec, N. Widok, Opole 2009, s. 129-145. [Google Scholar]
  86. Soffner J., Geschichte der katholischen pfarrei Oltaschin nebst deren Adjuncta Bettlern. Ein Beitrag zur Breslauer Diöcesan Geschichte, Breslau 1875 [Google Scholar]
  87. Starnawska M., Kult św. Piotra w Polsce średniowiecznej na tle europejskim, w: Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski, t. 6, (2011), s. 25-35. [Google Scholar]
  88. Steinborn B., Otmuchów. Paczków, Wrocław 1982 [Google Scholar]
  89. Swastek J., Proweniencja i rozwój kultu św. Jerzego w Polsce w świetle wezwań kościołów w okresie przedtrydenckim, w: Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne, (1969), s. 107-126 [Google Scholar]
  90. Swastek J., Założenie metropolii praskiej w 1344 roku i sprawa przynależności do niej diecezji wrocławskiej w XIV wieku, mps, ss. 13, Repozytorium ks. prof. Józefa Swastka w dyspozycji autora. [Google Scholar]
  91. Swastek J., Zarys historii Wiązowa i życia religijnego w tym mieście od epoki wczesnopiastowskiej do czasów współczesnych, mps, Repozytorium ks. prof. Józefa Swastka w dyspozycji autora. [Google Scholar]
  92. Trzebnica. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, red. L. Wiatrowski, Wrocław-Trzebnica 1995 [Google Scholar]
  93. Tukay H., Eine untersuchung der kirchenpatrozinien im mittelalterlichen archidiakonat Oppeln, Köln-Wien 1976 [Google Scholar]
  94. Urban W., Polskie kazanie ze Smogorzewa z 1859 roku, w: Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne, (1969), s. 93-101 [Google Scholar]
  95. Urban W., Studia nad dziejami wrocławskiej diecezji w pierwszej połowie XV wieku, Wrocław 1959 [Google Scholar]
  96. Urban W., Z dziejów duszpasterstwa w archidiakonacie wrocławskim w czasach nowożytnych, Warszawa 1971 [Google Scholar]
  97. Wipszycka E., M. Starowieyski, Męczennicy, Kraków 1991 [Google Scholar]
  98. Witkowska A., Święte średniowiecza w patrociniach kościelnych metropolii warmińskiej, w: A. Witkowska, Sancti Mircula Peregrinationes. Wybór tekstów z l. 1974-2008, Lublin 2009, s. 108-124 [Google Scholar]
  99. Wółkiewicz E., Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje-organizacja-skład osobowy (1386-1477), Opole 2004 [Google Scholar]
  100. Wółkiewicz E., Kościół i jego wierni. Struktury kościelne i formy pobożności w średniowiecznej Nysie, Kraków 2014 [Google Scholar]
  101. Wółkiewicz E., Proletariusze Modlitwy? Drogi karier, finanse i kultura materialna niższego kleru w średniowiecznej Nysie, Warszawa 2020 [Google Scholar]
  102. Wróblewski S., Święta Jadwiga-Klejnot Korony Śląska, w: Święta Jadwiga Śląska. Pamięć-dziedzictwo-inspiracja. Księga Roku Jadwiżańskiego, red. G. Sokołowski, Wrocław 2018 [Google Scholar]
  103. Wyrozumski J., O potrzebie badania najstarszych patrociniów, „Kwartalnik Historyczny”, R. 100, nr 4 (1993), s. 63-72 [Google Scholar]
  104. Zaleski W., Święci na każdy dzień, Łódź 1982 [Google Scholar]
  105. Zalewski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1631), w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1973, s. 97-162 [Google Scholar]
  106. Zielonka Z., Henryk Prawy, Poznań 2015 [Google Scholar]
  107. Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997 [Google Scholar]
  108. Żak Ł., Kult Najświętszej Maryi Panny w Polsce do początku XII wieku, w: Salvatoris Mater 10/3 2008, s. 180-227. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.