Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer

Vol. 112 (2009): Our Past

Articles

The beginnings and development of Christianization of Lithuania (part 1)

  • Marceli Kosman
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2009.112.5-53  [Google Scholar]
Published: 2009-12-30

Abstract

The article concerns historical Lithuania, i.e. the Grand Duchy of Lithuania, which was established in the second half of the 13th and the first half of the 14th century, reaching its apogee during the reign of Grand Duke Vytautas (1392-1430), who officially presented himself as magnus dux. Władysław Jagiełło (d. 1434), who succeeded his deceased father Olgierd from 1377, used the title dux supremus after ascending the Polish throne in 1386 and transferring direct power to designate his hereditary country. They both ruled in close cooperation with each other. However, during their reign, the principles of the union were changed several times, from the incorporation of the Grand Crown Duchy (Krevo - 1385) to permanent unification (Horodlo - 1413). The final integration, combined with internal political dualism, took place in 1569 (Union of Lublin) in the face of the prospect of the extinction of the Jagiellon dynasty, which finally occurred three years later with the death of Sigismund Augustus. The Grand Duchy of Lithuania then occupied approximately 90% of the territory of Rus', inhabited by the Orthodox population, whose Christianization in the Western order began at the end of the 10th century. However, significant traces of paganism survived in the Middle Ages, which explains why scholars have used the term "double faith" (dvojevierije) to refer to this period. In 1596 (the union concluded in Brest-Litovsk on the initiative of the Holy See) the eastern religion was subordinated to Catholicism, which caused strong resistance and divided the faithful of the "Ruthenian religion", the followers of the old Orthodox religion (disuniats) and those dependent on Rome (uniats). At that time (from 1569), Podlasie, as part of the Polish-Lithuanian Commonwealth, separated from the Grand Duchy of Lithuania and, like Volhynia, Kiev and Podolia in Ukraine, then became part of the Crown. Although Lithuania still possessed Belarusian lands, the proportions between the two nations changed (1:2). The latter were already well integrated in the cultural sphere, although from the 15th century Russianism gradually replaced the Polonization of the magnates and wealthy nobility. This was especially visible in the religious sphere during the Counter-Reformation, i.e. during the Catholic Reformation. The main topic of our dissertation is the process of historical Christianization of Catholic Lithuania, which can be divided into the following stages: 1) an unsuccessful attempt to renounce paganism in the mid-13th century, 2) the baptism of Upper Lithuania (Aukśtaitija) in 1387 and Samogitia in 1413, and its consequences, 3) the storm initiated by the Protestant Reformation in the 16th century, 4) the counter-offensive of the Church and the revival of Catholicism leading to the fall of the Polish nobility, 5) the post-partition period after 1795, 6) the formation of the modern Lithuanian nation in the last quarter of the 19th century, 7 ) the formation of the modern Lithuanian nation in the last quarter of the 19th century and the rebirth of the state after World War I. Religion became the subject of ethnic conflicts. After both countries concluded concordats with the Holy See in 1925, the old structures of church organization, dating back to the times of the nobility, were abolished.

References

  1. Akta unii Polski z Litwą 1385 – 1791. Wydali S. Kutrzeba i W. Semkowicz. Kraków 1932. [Google Scholar]
  2. Aniczkov E.V., Jazyczestvo i drevniaja Rus’. Petersburg 1914. [Google Scholar]
  3. J. Bardach, Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVII w. Warszawa 1970, s. 11-67. [Google Scholar]
  4. J. Bardach, Statuty Litewskie a prawo rzymskie. Warszawa 1999. [Google Scholar]
  5. Bruckner A., Starożytna Litwa – ludy i bogi. Warszawa 1904. [Google Scholar]
  6. Chodynicki K., Próby zaprowadzenia chrześcijaństwa na Litwie przed r. 1386, „Przegląd Historyczny” 18, 1914, s. 247 nn. [Google Scholar]
  7. Codex diplomaticus ecclesiae cathedralis necnon dioeceseos Vilnensis Volumen I (1387 – 1507). Wydali J. Fijałek I W. Semkowicz. Kraków 1938 – 1958, Kraków 1994. [Google Scholar]
  8. Ekspansja niemieckich zakonów rycerskich w strefie Bałtyku od XIII do połowy XVI wieku. Materiały z konferencji historyków radzieckich i polskich w Toruniu z r. 1988. Pod red. M. Biskupa. Toruń 1990. [Google Scholar]
  9. Fijałek J., Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę i zachowanie w niej języka ludu po koniec Rzeczypospolitej /w:/ Polska i Litwa w dziejowym stosunku. Praca zbiorowa. Kraków 1914. [Google Scholar]
  10. Galkovskij P. K., Bor’ba christianstva s ostatkami jazyxzestva v drevnej Rusi. 1-2. Charkoc-Moskva 1913-1916. [Google Scholar]
  11. Gdimino laiskai. Oarengr V. Pasuta ir I. Štal. Vlnius 1966. [Google Scholar]
  12. Gidžiunas V., De fratribus minoribus in Lituania usque ad definitivam introductionem observantiae (1245-1517), Pars I, Romae 1950. [Google Scholar]
  13. Górski Karol, Descriptiones terrarium. Nowo odkryte źródło do dziejów Prus w XIII wieku, „Zapiski Historyczne” XLVI, zeszyt 1, Toruń 1981, s. 7 – 16. [Google Scholar]
  14. Halecki O., Jadwiga Andegaweńska i kształtowanie się Europy Środkowo – Wschodniej. Kraków 2000. [Google Scholar]
  15. M. Hellmann, Das Grossfuerstentum Litauen bis 1569 /w:/ Handbuch der Geschichte Russlands. Hrsg. M. Hellmann, K. Zernack und G. Schramm. Bd. 1. Stuttgart 1976-1979. [Google Scholar]
  16. Jurginis J., Pagonybes ir kriksčionybes santykiai Lietuvoje. Vilnius 1976. [Google Scholar]
  17. M. Kosman, Historia Białorusi. Wrocław 1979. [Google Scholar]
  18. M. Kosman, Reformacja i Kontrreformacja w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle propagandy wyznaniowej. Wrocław 1973. [Google Scholar]
  19. M. Kosman, Ceremoniał zawierania umów międzynarodowych przez wielkich książąt litewskich przed i po unii z Polską /w:/ Teatrum ceremonialna dworze książąt i królów polskich. Red. M. Markiewicz i R. Skowron. [Google Scholar]
  20. M. Kosman, Rzekoma działalność pisarska Hanula, „Studia Źródłoznawcze” T.XII, 1967. [Google Scholar]
  21. M. Kosman, Kancelaria wielkiego księcia Witolda, „Studia Źródłoznawcze” T.XIV, 1969, s.97-99. [Google Scholar]
  22. M. Kosman, Polska – Litwa. Z odległej i bliższej przeszłości. T. II, Poznań 2005, s. 13 – 25. [Google Scholar]
  23. M. Kosman, Pogaństwo, chrześcijaństwo i synkretyzm na Litwie w dobie przedreformacyjnej, „Komunikaty Warmińsko – Mazurskie” 1(115). [Google Scholar]
  24. M. Kosman, Die Christianisierung Litauens, „Polnische Weststudien“ BD VI Heft 2, Poznań 1987, s. 223 – 247. [Google Scholar]
  25. M. Kosman, Zmierzch Perkuna czyli ostatni poganie nad Bałtykiem. Warszawa 1981. [Google Scholar]
  26. M. Kosman, Od chrztu do chrystianizacji. Polska – Ruś – Litwa. Warszawa 1992. [Google Scholar]
  27. M. Kosman, Episkopat litewski za Wazów /w:/ Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich, Seria A: Historia, zeszyt 26, Opole 1988, s. 71 – 83. [Google Scholar]
  28. M. Kosman, „Primas Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Z badań nad miejscem diecezji wileńsk, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” T.18, Lublin 1969, s. 315 nn.iej w metropolii gnieźnieńskiej. [Google Scholar]
  29. Kronika Jana z Czarnkowa, tłum. J. Żerbiłło, wyd. M. D. Kowalski. Wyd. e, Kraków 2001. [Google Scholar]
  30. Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego (praca zbiorowa, przekład z litewskiego). Kraków 2006. [Google Scholar]
  31. Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska. T.II, Wilno 1910. [Google Scholar]
  32. Labuda G., Źródła, sagi i legendy do najdawniejszych dziejów Polski. Warszawa 1960 (wstęp). [Google Scholar]
  33. Lites Ac res gestaeinter Polonos Ordinemque Cruciferorm. T. II, Poznań 1855. [Google Scholar]
  34. Lietuvos krikscionejimas Vidurio Europa kontente. Praca zbiorowa. Vilnius 2005. [Google Scholar]
  35. H. Łowmiański, Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. 1-2, Wilno 1931 - 1932. [Google Scholar]
  36. H. Łowmiański, Prusy – Litwa – Krzyżacy. Wstęp i opracowanie M. Kosman. Warszawa 1989. [Google Scholar]
  37. H. Łowmiański, Zaludnienie państwa litewskiego w wieku XVI. Zaludnienie w roku 1528. Do druku przygotowali A. Kijas i K. Pietkiewicz. Poznań 1998. [Google Scholar]
  38. Maleczyński K., W sprawie autentyczności dokumentów Mendoga z lat 1253 -1261, „Ateneum Wileńskie”R. XI, 1936, tablice. [Google Scholar]
  39. Nauka o prawdziwej i o fałszywej pokucie z Pisma Świętego i doktorowskiego wiernie zebrana przez Wawrzyńca Przasnysza sługę słowa bożego. /Brześć Litewski/ 1559. [Google Scholar]
  40. Ochmański J., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu. Ustrój i uposażenie. Poznań 1972. [Google Scholar]
  41. Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej. Tłum. S. Wyszomirski, wyd. J. Wenta. Toruń 2004. [Google Scholar]
  42. Rabikauskas P., Kriksčioniskoji Lietuva. Istorija, hagiografia, saltioniotyra. Vilnius 2002. [Google Scholar]
  43. Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego dzieło czcigodnego Jana Długosza... T.IV, Warszawa 1967; Księga X (1370-1405), Warszawa 1981; Księgi XI – XII, Warszawa 2004; Księga XII. [Google Scholar]
  44. A. Rachuba, J. Kiaupiené, Z. Kiaupa, Historia Litwy. Dwugłos polsko-litewski. Warszawa 2008. [Google Scholar]
  45. Regesta Lithuaniaeab origine usque ad Magni Ducatus cum Regni Poloniae unionem. Opr. H. Paszkiewicz, T.I, Warszawa 1930. [Google Scholar]
  46. Relationes statusdioecesium in Magno Ducatus Lituaniae I – II. Edidit P. Rabikauskas, Roma 1971 – 1979. [Google Scholar]
  47. Smolka S., Kiejstut i Jagiełło. Kraków 1888. [Google Scholar]
  48. Stryjkowski M., O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego…, opr. J. Radziszewska, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  49. Swoboda W., Chrystianizacja Słowian /w:/ Słownik Starożytności Słowiańskich T.VII cz.2 (Suplementy), Wrocław 1986, s, 590 – 591. [Google Scholar]
  50. Stryjkowski M., Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi. Warszawa 1846. [Google Scholar]
  51. J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań – Wrocław 1999, s.129-131. [Google Scholar]
  52. Valančius M., Ratai. T.I-II. Opracował V. Merkys. Vilnius 1972. [Google Scholar]
  53. Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae illustrantia. T.1, wyd. A. Theiner, Roma 1861. [Google Scholar]
  54. Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce. Kraków 2005. [Google Scholar]
  55. Wołonczewski M., Biskupstwo żmujdzkie opisał... Ze żmudzkiego na język polski przełożył i niektóre przypisy historyczne dodał M. Hryszkiewicz. Z przedmową S. Smolki. Kraków 1898. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Most read articles by the same author(s)

1 2 3 > >>