Aller directement au menu principal Aller directement au contenu principal Aller au pied de page

Vol. 103 (2005): Nasza Przeszłość

Miscellanea

Metrykalne rejestry śmierci męczenników unickich z 1874 r. w prawosławnych (?) księgach pratulińskich

  • Eugeniusz Niebelski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2005.103.321-329  [Google Scholar]
Publiée: 2005-06-30

Résumé

Artykuł dotyczy ważnego źródła, które zostało niedawno odnalezione w Archiwum Państwowym w Lublinie. Jest to rejestr z wpisami dokumentującymi śmierć kilku wiernych unickich w Pratulinie (Podlasie) 26 stycznia 1874 r. Do incydentu doszło, gdy tłum miejscowej ludności próbował uniemożliwić przejęcie ich cerkwi przez kleryka prawosławnego. Jego eskorta żołnierzy rosyjskich strzelała do tłumu i zabiła trzynastu mężczyzn. W okresie międzywojennym zaginął oryginał księgi metrykalnej parafii Pratulina; później zniknął również duplikat. Obecnie jednak odnaleziono go w zbiorach ksiąg metrykalnych parafii prawosławnych Archiwum Lubelskiego. Później Unici, których zgony są odnotowane w księdze, zostali uznani przez Kościół za męczenników. Trzynaście wpisów, spisanych tak jak reszta rejestru w języku rosyjskim, zawiera nazwiska i imiona chrześcijańskie ofiar (podane w wersji polskiej i rosyjskiej), dokładne wskazanie czasu ich śmierci (dzień i godzina), a także wiek i stan rodzinny. Zapisy sugerują, że dziewięciu mężczyzn musiało zginąć na miejscu zdarzenia, przed kościołem, a czterech rannych zmarło wkrótce potem w swoich domach. Autor tego artykułu zapoznał się również z metryką unickiej parafii Drelów, gdzie podobny incydent miał miejsce 17 stycznia 1874 r., skutkując, jak wynika ze świadectwa tej księgi, jedną śmiercią. Tradycyjne relacje, powtarzane później w literaturze, podają liczbę zgonów w Drelowie jako pięć, a nawet trzynaście. Rozbieżność musi zostać wyjaśniona. Jak dotąd mocne dowody z wpisów rejestrowych wskazują, że konfrontacje z wojskiem rosyjskim w Pratulinie i Drelowie kosztowały życie 14 osób.

Références

  1. Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej, Warszawa-Olsztyn 1996. [Google Scholar]
  2. Fręchowicz T., Cerkiew grecko-katolicka na terenie diecezji podlaskiej za rządów biskupa Beniamina Szymańskiego. Studium i materiały historyczne, Rzym 1981. [Google Scholar]
  3. Geresz J., Unitów podlaskich droga do świętości, 1991 (b. m. w.). [Google Scholar]
  4. Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992. [Google Scholar]
  5. Męczennicy Podlasia w świetle współczesnej nauki, pod red. Ks. M. Z. Stepulaka, Siedlce. [Google Scholar]
  6. NiebeIski E., Ksiądz Jan Kaliński - ostatni obrońca Unii na stolicy biskupiej chełmskiej, „Rocznik Chełmski” 1 (1995), s. 74, 75. [Google Scholar]
  7. Ottonówna [Jadwiga Łubieńska], Podlaskie „Hospody pomyłuj" 1872-1905. Kronika 33 lat prześladowań Unii przez naocznego świadka, Kraków 1908. [Google Scholar]
  8. Paluszkiewicz F., Podlasiacy, Roma 1978. [Google Scholar]
  9. Pruszkowski J., Martyrologium czyli męczeństwo Unii Ś-tej na Podlasiu z autentycznych i wiarogodnych źródeł zebrał i napisał (P.J.K. Podlasiak), cz. 1: 1864-1882, Lublin 1921. [Google Scholar]
  10. Zanim wróciła Polska. Martyrologium ludności unickiej na Podlasiu w latach 1866-1905, wybór i oprac. T. Krawczak, Warszawa 1994. [Google Scholar]

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Articles les plus lus par le même auteur ou la même autrice