Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 94 (2000): Nasza Przeszłość

Artykuły

Model średniej szkoły jezuickiej w Polsce i na Litwie przed wydaniem ratio studiorum

  • Ludwik Piechnik
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.94.299-332  [Google Scholar]
Pubblicato: 2000-12-30

Abstract

Towarzystwo Jezusowe nie powstało jako zakon nauczający. Pierwsza dekada jego historii (1540-1550) to wciąż czas poczucia własnej drogi i wahań w decyzjach. To właśnie sukces niektórych eksperymentów, zwłaszcza w Mesynie, skłonił Ignacego Loyolę do uczynienia nauczania jednym z priorytetów nowego porządku. Kolegium humanistyczne w Mesynie zostało założone przez Hieronima Nadala, najbliższego współpracownika Loyoli. Opierał się na modelu paryskim (modus parisiensis), ale dodał do niego kilka nowych elementów. Z tego połączenia powstał humanistyczny model jezuicki, będący przedmiotem niniejszego artykułu. Nie trwało długo, zanim w całej Europie powstała duża liczba takich szkół jezuickich. Również Polska wpisała się w nowy trend. Na wczesną fazę rozwoju szkolnictwa jezuickiego w Polsce i na Litwie duży wpływ miało kolegium jezuickie w Wiedniu. Udało się mu nie tylko przyciągnąć rzesze młodych Polaków i Litwinów, ale także utrwalić swoje zasady oświaty i wychowania jako wzór dla szkół polskich i litewskich. Sukces tego procesu kulturalnego zawdzięczamy pracy dwóch jezuitów, Włocha Lorenza Maggio, rektora Kolegium i Francisco Sunyera, Hiszpana, wykładowcy filozofii i prefekta internatu uczelni. Maggio, członek elity jezuickiej, miał poparcie swoich przełożonych, a nawet samego Generała Towarzystwa, gdy sporządzał instrukcje, nakreślał programy nauczania, plany i schematy organizacyjne nowych szkół. Instrukcje i sugestie Maggio zostały wdrożone przez Sunyera, który bardzo dbał o zapewnienie wysokiego standardu szkół. Z instrukcji, jakie Maggio wysyłał do kolegiów w Braniewie (1568, 1570 i 1580), Pułtusku (1568 i 1570), Wilnie (1570) i Poznaniu (1580), wynika, że jezuici zwracali uwagę na specyficzne potrzeby i odpowiadali na zgłaszane przez społeczności lokalne prośby. W ten sposób – na długo przed Ratio Studiorum (1599) – wprowadzili do swojego programu nauczania takie przedmioty, jak język niemiecki, historię, dialektykę, fizykę, matematykę oraz wykłady z teologii polemicznej i moralnej. Ale nawet po tych dodatkach szkołom daleko do modelu czysto humanistycznego. Dopiero pojawienie się Ratio Studiorum – konstytucji, którą musiały przyjąć wszystkie szkoły jezuickie – wprowadziło taki model. W szkole humanistycznej w czystej postaci, bez żadnych odstępstw, dominowała retoryka. Nawet taki przedmiot jak historia traktowano tak, jakby był gałęzią retoryki, a jej materiały użyteczną zdobyczą dla mówcy. Artykuł ten stanowi pierwszą próbę zbadania początków szkół jezuickich w Polsce i na Litwie. Pragmatyzm oraz duża swoboda i elastyczność w kształtowaniu programów edukacyjnych i struktur szkolnych należały do cech charakterystycznych wychowania jezuickiego w tej wczesnej fazie. Choćby z tego powodu ten rozdział naszej historii zasługuje na większe zainteresowanie historyków edukacji.

Riferimenti bibliografici

  1. Korewa J., Z dziejów diecezji Warmińskiej w XVI w. Geneza braniewskiego Hozjanum, Poznań 1965. [Google Scholar]
  2. Natoński B., Szkolnictwo jezuickie w Polsce w dobie kontrreformacji, w: Wiek XVII — Kontrreformacja — Barok. Prace z historii kultury, Wrocław 1970. [Google Scholar]
  3. Obłąk J. , O początkach kolegium jezuickiego i seminarium duchownego w Braniewie, 1968. [Google Scholar]
  4. Piechnik L. , Początki Akademii Wileńskiej 1570-1599, Rzym 1984. [Google Scholar]
  5. Piechnik L. , Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1600-1655, Rzym 1983. [Google Scholar]
  6. Piechnik L., Początki seminariów nauczycielskich w Polsce w wieku XVI, NP t. 10:1959. [Google Scholar]
  7. Piechnik L., Seminarium Diecezjalne w Poznaniu w latach 1564-1616, NP (. 61:1984. [Google Scholar]
  8. Tworek S. , Program nauczania i praw a gimnazjum kalwińskiego w Bełżycach z 1653 roku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” t. 12:1967. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.