W 2013 r. przypada 460. rocznica rozpoczęcia działalności pierwszego w Nowej Hiszpanii uniwersytetu - Królewskiego i Papieskiego Uniwersytetu Meksyku (Real y Pontificia Universidad de México). W 2010 r. obchodzono setną rocznicę utworzenia Universidad Nacional Autónoma de México, zaś w 2012 trzydziestą wznowienia działalności przez Universidad Pontificia de México, które uważają się za kontynuatorów pierwszego uniwersytetu ufundowanego na kontynencie północnoamerykańskim. Wydarzenia rocznicowe oraz korzystanie przez autora z dorobku pierwszego (w chronologii powstania) uniwersytetu w Ameryce Północnej, zwróciły uwagę na jego dzieje oraz stan aktualny. W części pierwszej przedstawia się okoliczności powstania i organizację Królewskiego i Papieskiego Uniwersytetu Meksyku (w latach 1553-1821), po uzyskaniu niepodległości Papieskiego i Narodowego Uniwersytetu Meksyku (1821-1865) oraz burzliwe jego dzieje związane z walką polityczną w kraju, aż po zamknięcie w 1865 r. Inicjatywy odrodzenia uniwersytetu doprowadziły do ukształtowania się niezależnych ośrodków - państwowego (1910- ) i kościelnego (1896-1931), aczkolwiek o losach tego drugiego znowu zdecydowała polityka i wojna domowa. Status kościelny i państwowy odrodzonego w 1982 r. Uniwersytetu Papieskiego został przedstawiony w ostatniej części opracowania. Studiom i badaniom w zakresie prawa na prezentowanych uniwersytetach poświęcony będzie odrębny artykuł.