Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 129 (2018): Nasza Przeszłość

Artykuły

Odnowa posoborowa w Kościele katolickim w Polsce w latach 1972-1978. Zarys wybranych problemów

  • Michał Białkowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2018.129.387-446  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2018

Abstrakt

Lata 1972-1978 zamykają fazę wczesną recepcji Soboru Watykańskiego II w Kościele katolickim w Polsce. Teoretyczne i praktyczne wcielanie idei soborowych odbywało się w specyficznych warunkach społeczno-politycznych państwa totalitarnego. Do najważniejszych zjawisk charakteryzujących drugą fazę należały: przemiany polskiej religijności; atomizacja środowisk laikatu; wzrost znaczenia kanałów komunikacji społecznej Kościoła instytucjonalnego z wiernymi; relacje hierarchów Kościoła katolickiego z opozycją demokratyczną; próby uregulowania stosunków dyplomatycznych PRL-Stolica Apostolska. Ważną rolę odgrywała działalność specjalistycznych Komisji Episkopatu Polski, które nadawały całemu procesowi właściwe tempo i wyznaczały główne kierunki zmian. Do najbardziej zaangażowanych gremiów należały: Komisja Liturgiczna, Komisja do Spraw Ekumenizmu, Komisja Apostolstwa Świeckich, Komisji do Spraw Nauki Katolickiej, Komisja Duszpasterstwa Ogólnego. Skromne, ale zasadnicze cele zostały osiągnięte w zakresie aplikacji nauczania soborowego w teologii polskiej. Wśród wielu tytułów na szczególną uwagę zasługuje – opublikowana w 1972 r. – książka „U podstaw odnowy. Studium o realizacji Vaticanum II” pióra kardynała Karola Wojtyły. Ważne dla odnowy posoborowej prace wydali również: ks. Stanisław Olejnik (teologia moralna), ks. Wincenty Granat (teologia dogmatyczna), ks. Franciszek Blachnicki (teologia pastoralna i liturgika), o. Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv. (historia ekumenizmu), ks. Feliks Zapłata SVD (misjologia), ks. Eugeniusz Weron SAC (teologia laikatu). Reforma liturgii objęła kilka wymiarów, przy czym wskazać można co najmniej trzy zasadnicze: przygotowania i redakcji nowych ksiąg liturgicznych; praktycznego przystosowania świątyń do nowego rytu mszy św. poprzez zmianę umiejscowienia ołtarza, tabernakulum oraz inne adaptacje architektoniczne; nowej formacji służby liturgicznej. Natomiast pogłębienie studiów biblijnych najpełniej uwidoczniło się poprzez tłumaczenie Pisma św. – tzw. Biblię Poznańską, która ukazała się w 1975 r. Z kolei praktyczna realizacja idei synodalności wyrażała się w kolejnych synodach: III Synodzie Warszawskim; Duszpasterskim Synodzie Archidiecezji Krakowskiej; I Synodzie Katowickim; II Synodzie Gdańskim; II Synodzie Częstochowskim; II Synodzie Lubelskim; II Synodzie Gnieźnieńskim. Sporym osiągnięciem ruchu ekumenicznego było podjęcie działalności przez Komisję Mieszaną Polskiej Rady Ekumenicznej i Komisji do spraw Ekumenizmu Episkopatu Polski. Dla wielu zgromadzeń zakonnych przystosowana odnowa życia wiązała się z powrotem do źródeł i pierwotnego ducha wspólnot. Odnowa katolickiego szkolnictwa wyższego wymagała szczególnego uporządkowania, uregulowania i ujednolicenia kwestii prawno-kanonicznej wydziałów teologicznych oraz ATK, co było przedmiotem szczególnej troski kardynała Karola Wojtyły. Wśród ruchów katolickich przykładem posoborowych przemian był dynamiczny rozwój Ruchu Żywego Kościoła/ Ruchu Światło-Życie. W omawianym okresie wyraźny nacisk położono na kształtowanie się struktur oraz dopracowanie założeń koncepcyjnych.

Bibliografia

  1. Casaroli A., Pamiętniki męczeństwo cierpliwości. Stolica Święta i kraje komunistyczne (1963-1989), tłum. T. Żeleźniak, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  2. Drugi Synod Diecezji Częstochowskiej. Chrystus światłem, Maryja wzorem, Czę¬stochowa 1987. [Google Scholar]
  3. Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979, t. 2: Dokumentacja, Kraków 1985. [Google Scholar]
  4. Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945-2000, wstęp i opracowanie J. Żaryn, Warszawa-Poznań 2006. [Google Scholar]
  5. List Konferencji Episkopatu Polski do Piotra Jaroszewicza, Prezesa Rady Ministrów z 16 lipca 1976 r., [w:] P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy prymasowskie 1976, Biała Podlaska-Warszawa 2010. [Google Scholar]
  6. Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975. [Google Scholar]
  7. Listy pasterskie Prymasa Polski oraz episkopatu 1975-1981, Paris 1988. [Google Scholar]
  8. Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę 1945-1989. Wybór dokumentów, red. W. P. Wlaźlak, A. Sznajder, Katowice 2009. [Google Scholar]
  9. Słowo biskupów polskich w dziesięciolecie rozpoczęcia Soboru Watykańskiego Drugiego, [w:] Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975. [Google Scholar]
  10. Statuty II Synodu Gdańskiego, Gdańsk-Oliwa 1976. [Google Scholar]
  11. Wiara, modlitwa i życie w Kościele katowickim. Uchwały I Synodu Diecezji Katowickiej, Katowice-Rzym 1976. [Google Scholar]
  12. Wyjaśnienie sekretariatu Episkopatu dla wiernych w związku z pytaniami dotyczącymi zmiany Konstytucji, [w:] P. Raina, Kościół w PRL. Dokumenty, t. 3: 1975-1989, Poznań-Pelplin 1996. [Google Scholar]
  13. Abrahamowicz J., Posługa królewsko-pasterska w dokumentach Duszpasterskiego Synodu Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979, w: Synod krakowski odczytany na nowo. Materiały z sympozjum „Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 XXV lat od zakończenia” zorganizowanego przez Instytut Prawa Kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 8 czerwca 2004 r., red. A. Chrapkowski OSPPE, A. Wójcik, Kraków 2005. [Google Scholar]
  14. Adamski A., Fenomen odrodzenia w Polsce Sióstr Magdalenek od Pokuty jako przykład przystosowanej do współczesności odnowy życia zakonnego, „Perspektiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, r. VIII, 2009, nr 1(14). [Google Scholar]
  15. Anusz A., Kościół obywatelski. Formowanie społeczeństwa obywatelskiego w PRL w okresie powstawania niezależnych instytucji politycznych (1976-1981), Warszawa 2004. [Google Scholar]
  16. Anusz A., Przytulisko. Kościół katolicki wobec opozycji politycznej w Polsce w latach 1976-1980, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  17. Balter L., Ekumenizm w Polsce po Soborze Watykańskim II, w: Ekumenizm na progu trzeciego tysiąclecia, red. P. Jaskóła, Opole 2000. [Google Scholar]
  18. Banaś K., Komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pielgrzymek stanowych do Piekar Śląskich (1947-1989), Katowice 2013. [Google Scholar]
  19. Bednorz H., Pierwszy synod diecezji katowickiej, „Znak” 28 (1976), nr 7. [Google Scholar]
  20. Bednorz H., Synod katowicki a inne synody współczesne, „Znak” 1973, nr 2. [Google Scholar]
  21. Bednorz H., Walisko J., Posługa katolików świeckich w świetle uchwał I Synodu Diecezji Katowickiej, Katowice 1981. [Google Scholar]
  22. Białecki K., Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956-1991, Poznań 2012. [Google Scholar]
  23. Białecki K., Wstęp, [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa-Poznań 2014. [Google Scholar]
  24. Białkowski M., Oaza na Mostowej. Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu (1957-2007), Toruń 2008. [Google Scholar]
  25. Białkowski M., Od Vaticanum II do bulli Episcoporum Poloniae coetus. Pierwsza faza recepcji Soboru Watykańskiego II w Polsce (1966-1972) – wybrane zagadnienia, w: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 2: 1956-1972, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin-Warszawa 2017. [Google Scholar]
  26. Białkowski M., Początki odnowy posoborowej w Kościele katolickim w Polsce (do 1972 r.). Zarys wybranych problemów, w: Czas próby. Kościół katolicki w okresie PRL, red. W. Polak, A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, Toruń 2017. [Google Scholar]
  27. Białkowski M., Początki odnowy posoborowej w Kościele katolickim w Polsce (do 1972 roku). Zarys wybranych problemów, „Nasza Przeszłość”, nr 128(2017). [Google Scholar]
  28. Białkowski M., Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962- 1965, Lublin 2018 [w druku]. [Google Scholar]
  29. Białkowski M., Prymas Stefan Wyszyński a opozycja demokratyczna (1976-1980). Kilka uwag wstępnych, [w:] Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981, red. E. K. Czaczkowska, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  30. Bereszyński G., Reforma liturgiczna Soboru Watykańskiego II w archidiecezji warszawskiej 1963-1992, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  31. Borkowska M., Odnowa soborowa widziana oczyma benedyktynki, w: Studia Soborowe, t. 1: Historia i nauczanie Vaticanum II, red. M. Białkowski, Toruń 2013. [Google Scholar]
  32. Brzeziński D., Ukształtowanie i wyposażenie wnętrza kościoła w odnowionym rycie rzymski. Aspekt liturgiczno-prawny, „Studia Płockie” 29, 2001. [Google Scholar]
  33. Chrześcijaństwo wśród religii świata. Księga dedykowana Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Dejczerowi (1931-2009), red. L. Fic, P. Mazanka, E. Sakowicz, P. Szuppe, W. Zagórska, Warszawa 2017. [Google Scholar]
  34. Cordes P. J., Znaki nadziei. Ruchy i nowe rzeczywistości w życiu Kościoła w wigilię Jubileuszu, wprowadzenie Jan Paweł II, tłum. P. Soppa, Częstochowa 1998. [Google Scholar]
  35. Czaczkowska E. K., Kardynał Wyszyński. Biografia, wyd. 2, Kraków 2013. [Google Scholar]
  36. Dąbrowski A., Teologia laikatu w ujęciu Eugeniusza Werona SAC, Katowice 2008. [Google Scholar]
  37. Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003. [Google Scholar]
  38. Dyduch J., Kardynał Karol Wojtyła w służbie Konferencji Episkopatu Polski, Kraków 2007. [Google Scholar]
  39. Dyduch J., Kardynał Karol Wojtyła w służbie Kościołowi powszechnemu: udział w pracach Kurii Rzymskiej i Synodów Biskupich, Kraków 1998. [Google Scholar]
  40. Dyduch J., Posługa prorocko-nauczycielska w dokumentach Duszpasterskiego Synodu Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979, w: Synod krakowski odczytany na nowo. Materiały z sympozjum „Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 XXV lat od zakończenia” zorganizowanego przez Instytut Prawa Kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 8 czerwca 2004 r., red. A. Chrapkowski OSPPE, A. Wójcik, Kraków 2005. [Google Scholar]
  41. Dyduch J., Synod diecezjalny – narzędziem odnowy Kościoła partykularnego, „Prawo Kanoniczne”, 40(1997), nr 3-4. [Google Scholar]
  42. Dyduch J., Troska kard. Karola Wojtyły o wolność nauki, „Annales Canonici”, 9(2013). [Google Scholar]
  43. Dyduch J., Udział kardynała Karola Wojtyły w pracach Kongregacji Wychowania Chrześcijańskiego, „Roczniki Nauk Prawnych”, t. VII, 1997. [Google Scholar]
  44. Encyklopedia ekumenizmu w Polsce (1964-2014), red. J. Budniak, Z. Glaeser, T. Kałużny, Z. J. Kijas, Kraków 2016. [Google Scholar]
  45. Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957-1976, Warszawa 2002. [Google Scholar]
  46. Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956-1989, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  47. Friszke A., Protesty przeciwko poprawkom do konstytucji w 1976 r., „Więź” 10:1994, nr 432. [Google Scholar]
  48. Grefkowicz A., Odnowa w Duchu Świętym, „Pastores”, (16)2002, nr 3. [Google Scholar]
  49. Góralski W., Ruch synodalny w Polsce po Soborze Watykańskim II, „Roczniki Nauk Prawnych”, VIII 1998. [Google Scholar]
  50. Góralski W., Wydział teologiczny na uniwersytecie. Aspekt historyczny i prawny, „Studia Nauk Teologicznych PAN”, t. 3(2008): Teologia na uniwersytecie. [Google Scholar]
  51. Górny K., Działalność Synodalnych Zespołów Studyjnych, w: Synod krakowski odczytany na nowo. Materiały z sympozjum „Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 XXV lat od zakończenia” zorganizowanego przez Instytut Prawa Kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 8 czerwca 2004 r., red. A. Chrapkowski OSPPE, A. Wójcik, Kraków 2005. [Google Scholar]
  52. Gręźlikowski J., Instytucja synodu diecezjalnego w Kościele w Polsce po Soborze Watykańskim II, „Studia Włocławskie”, 4(2001). [Google Scholar]
  53. Ihnatowicz M., Lubelska kolebka neokatechumenatu w Polsce pod lupą SB, „Universitas Gedanensis” 24(2012), t. 43-44. [Google Scholar]
  54. Ihnatowicz M., Rozwój neokatechumenatu, „Universitas Gedanensis” 26(2015), t. 49. [Google Scholar]
  55. Jamioł P., Odnowa życia zakonnego w świetle Soboru Watykańskiego II i w nauczaniu magisterium Kościoła, „Polonia Sacra” XVI (XXXIV) 2012, nr 31(75). [Google Scholar]
  56. Kaźmierczak P., Klub Inteligencji Katolickiej w Krakowie w latach 1956-1989, Kraków 2009. [Google Scholar]
  57. Kędracka A. E., Łowickie bernardynki, Łowicz 2005. [Google Scholar]
  58. Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik Statystyczny, red. L. Adamczuk, W. Zdaniewicz, Warszawa 1991. [Google Scholar]
  59. Kubiś A., Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie w latach 1954-1981, Kraków 2005. [Google Scholar]
  60. Kulazińska B., Aggiornamento zakonów żeńskich w Kościele w świetle dokumentów Soboru Watykańskiego II, „Studia Płockie”, 34:2006. [Google Scholar]
  61. Major M., Major B., Tchnienie Bożej łaski, „Domowy Kościół przy Parafii Matki Bożej Zwycięskiej i św. Jerzego w Toruniu”, numer wydany z okazji 40-lecia istnienia Kościoła Domowego w Polsce i 35 rocznicy Kościoła Domowego w Toruniu, Toruń 2013. [Google Scholar]
  62. Major M., 35 lat Kościoła Domowego w Toruniu, „Nasza Wspólnota. Pismo Parafii Matki Bożej Zwycięskiej i św. Jerzego w Toruniu”, nr 7, rok 18, 6 X 2013 r. [Google Scholar]
  63. Major M., 35 lat Kościoła Domowego w Toruniu, „Wypłyń na głębię. Biuletyn Kościoła Domowego Diecezji Toruńskiej”, nr 92/93, X-XI 2013. [Google Scholar]
  64. Marecki J., Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 jako próba recepcji Soboru Watykańskiego II, w: Studia Soborowe, t. 2, cz. 1: Historia i recepcja Vaticanum II, red. M. Białkowski, Toruń 2014. [Google Scholar]
  65. Marczewski M., Teolog soborowej odnowy liturgii. Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987), „Liturgia Sacra”, 19(2003), nr 2. [Google Scholar]
  66. Mateja E., Rola biskupa Franciszka Jopa w dziele odnowy liturgicznej Kościoła po Vaticanum II, w: Życie i posługa biskupa Franciszka Jopa (1897-1976). W 40. rocznicę śmierci pasterza diecezji opolskiej, red. P. Górecki, Opole 2016. [Google Scholar]
  67. Mazurkiewicz P., Recepcja Soboru, w: Kościół i religijność Polaków 1945-1999, red. W. Zdaniewicz i T. Zembrzuski, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  68. Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać. Pax i Znak w Polsce 1945-1976, Paris 1978. [Google Scholar]
  69. Mirek A., Atlas żeńskiego ruchu zakonnego na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Lublin 2007. [Google Scholar]
  70. Mirek A., Recepcja Soboru Watykańskiego II w Zgromadzeniu Służebnic Jezusa w Eucharystii na terenach Związku Sowieckiego, czyli o odnowie soborowej w warunkach państwa totalitarnego, w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917-1990), t. 2, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów-Lwów 2017, s. 211-222. [Google Scholar]
  71. Nadrowski H., Kościoły naszych czasów. Dziedzictwo i perspektywy, Kraków 2000. [Google Scholar]
  72. Natanek P., Ruch Światło-Życie w archidiecezji krakowskiej w latach 1971-1996, Kraków 2004. [Google Scholar]
  73. Palion A., Ekumeniczny wymiar posługi biskupiej Herberta Bednorza, Katowice 2011. [Google Scholar]
  74. Paszenda J., Pielgrzymowanie do Świętej Lipki dawniej i dziś, „Peregrinus Cracoviensis”, z. 6, 1998. [Google Scholar]
  75. Piątkowski M., Z. Grad, Odnowa w Duchu Świętym. Szansa duchowego odrodzenia dla Kościoła i świata, Kraków 2017. [Google Scholar]
  76. Pieronek T., Posoborowe synody diecezjalne w Polsce, w: Służyć prawdzie i miłości. Pamięci Księdza Biskupa Dra Stefana Bareły III Ordynariusza Częstochowskiego, red. J. Kowalski, Częstochowa 1984. [Google Scholar]
  77. Ptaszycka-Jackowska D., Jackowski A., Gospodarek U., Piesze pielgrzymowanie na Jasną Górę, „Peregrinus Cracoviensis”, z. 6, 1998. [Google Scholar]
  78. Rozynkowski W., Z dziejów Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Toruniu. 60 lat Nieustającej Nowenny w Toruniu, Toruń 2012. [Google Scholar]
  79. Sanktuaria maryjne diecezji toruńskiej, red. M. Mróz, W. Rozynkowski, Toruń 2003. [Google Scholar]
  80. Siudy T., Komisja Maryjna Episkopatu Polski w służbie polskie drogi maryjnej, w: Na polskiej drodze maryjnej. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Pasierbiec, 21-22 października 2006 r., red. A. Gąsior, J. Królikowski, Pasierbiec-Częstochowa 2007 (t. 10 „Biblioteki Mariologicznej”). [Google Scholar]
  81. Skórzyński J., Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników, Warszawa 2012. [Google Scholar]
  82. Skrzypczak R., Papieże przełomu tysiącleci na drodze recepcji Vaticanum II, w: Studia soborowe. Historia i recepcja Vaticanum II, t. 2, cz. 1, red. M. Białkowski, Toruń 2014. [Google Scholar]
  83. Sobeczko H. J., Prace Komisji Liturgicznej Episkopatu Polski nad realizacją Konstytucji liturgicznej w Polsce w latach 1963-1975, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 38(1985), nr 4-5. [Google Scholar]
  84. Sobeczko H. J., Przekłady posoborowych ksiąg liturgicznych na język polski, „Seminare” 17, 2001. [Google Scholar]
  85. Sokołowski P., Feliks Zapłata SVD (1914-1982). Życie i twórczość, „Materiały i Studia Księży Werbistów”, t. 68, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  86. Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2016. [Google Scholar]
  87. Synod krakowski odczytany na nowo. Materiały z sympozjum „Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 XXV lat od zakończenia” zorganizowanego przez Instytut Prawa Kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 8 czerwca 2004 r., red. A. Chrapkowski OSPPE, A. Wójcik, Kraków 2005. [Google Scholar]
  88. Szkodoń J., Posługa kapłańska Ludu Bożego w dokumentach Duszpasterskiego Synodu Archidiecezji Krakowskiej, w: Synod krakowski odczytany na nowo. Materiały z sympozjum „Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979 XXV lat od zakończenia” zorganizowanego przez Instytut Prawa Kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie dnia 8 czerwca 2004 r., red. A. Chrapkowski OSPPE, A. Wójcik, Kraków 2005. [Google Scholar]
  89. Śmigiel W., Nowe ruchy eklezjalne w Polsce. Czy nadeszła „wiosna Kościoła”?, w: Recepcja Soboru niektóre wyzwania wobec życia i działania Kościoła 40 lat po Soborze Watykańskim II, red. K. Półtorak, Szczecin 2007 (Studia i Rozprawy. Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, 14). [Google Scholar]
  90. Torno A., Chiara Lubich. Dzieło i życie, tłum. K. Kozak, Poznań 2013. [Google Scholar]
  91. Wodarczyk A., Prorok Żywego Kościoła. Ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987) – życie i działalność, Katowice 2008. [Google Scholar]
  92. Wojtyła K., Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do „początku”, Città del Vaticano 1980. [Google Scholar]
  93. Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność. Studium etyczne, Lublin 1960. [Google Scholar]
  94. Wojtyła K., Osoba i czyn, Kraków 1969. [Google Scholar]
  95. Wojtyła K., Słowo wstępne, [w:] S. Olejnik, W odpowiedzi na dar i powołanie Boże. Zarys teologii moralnej, Warszawa 1979. [Google Scholar]
  96. Wojtyła K., U podstaw odnowy. Studium o realizacji Vaticanum II, Kraków 1972. [Google Scholar]
  97. Wójcik P., Il Governo e la Chiesa in Polonia di fronte alla diplomazia vaticana (1945-1978), Roma 2016. [Google Scholar]
  98. Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru Bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria Zebrzydowska 2006. [Google Scholar]
  99. Zabłocki J., Dzienniki, t. 2: 1966-1975, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  100. Zamiatała D., Zakony męskie w polityce władz komunistycznych w Polsce w latach 1945-1989, t. 1: Problematyka organizacyjno-personalna, Kielce 2009. [Google Scholar]
  101. Z dawna Polski Tyś Królową. Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1990, materiały zebrały i opracowały S.M. Grażyna od Wszechpośrednictwa M.B., S.M. Gizela od Niepokalanego Serca Maryi, Romana Szymczak, Szymanów 1990. [Google Scholar]
  102. Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944-2007, Poznań 2009. [Google Scholar]
  103. Żaryn J., Wstęp, [w:] Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945-2000, wstęp i opracowanie J. Żaryn, Warszawa-Poznań 2006. [Google Scholar]
  104. Paczóski M., Recepcja nowych Konstytucji i jej rzutowanie na formację ustawiczną, Konferencja Plenarna KWPZM, Warszawa, 10 V 1977 r., w: http://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/referaty-konferencje-artykuly/formacja/formacja-permanentna/paczoski-mariusz-paczoski-ofmconv-recepcja-nowych-konstytucji-rzutowanie-formacje-ustawiczna-71055/, [dostęp: 9 I 2018 r.] [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.