Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 98 (2002): Nasza Przeszłość

Artykuły

Między występkiem a karą. Przyczynek do historii poczucia winy w społeczeństwie staropolskim

  • Robert Kościelny
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2002.98.325-364  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2002

Abstrakt

Jedną z istotnych cech polskich kazań potrydenckich była ciągła krytyka społeczeństwa. Wszystkie klasy społeczne, a zwłaszcza szlachta, były piętnowane za prowadzenie grzesznego życia, co rzekomo powodowało, że Opatrzność nawiedzała Rzeczpospolitą Polską szeregiem dotkliwych katastrof. Kaznodzieje argumentowali dalej, że Polska błądziła już od dawna przed niszczycielską wojną w latach 1655-1660 (tzw. "Potopem szwedzkim"). Źródłem wszelkiego zła było upadanie moralne Polaków, którzy wybierali ignorowanie drogi życia zalecanej w Ewangelii. Nigdzie konsekwencje ich odstępstwa nie były bardziej widoczne jak w relacjach między właścicielami ziemskimi a chłopami. Doświadczenia wojny szwedzkiej, gdy większość kraju była okupowana przez armię protestancką, której celem było zniszczenie wszystkiego, co miało związek z katolickością, nie wpłynęły na ton polskich kazań. Zwycięstwo niewiernych nad szlachtą katolicką było przytaczane jako spektakularne potwierdzenie tezy, że upadek ciała politycznego musi nastąpić po moralnej degeneracji. Wyjście z tej tragicznej sytuacji prowadziło przez reformę moralną. Konkretnie kaznodzieje nalegali, że bez poprawy stosunków między szlachtą a chłopami Polska nigdy nie mogłaby odzyskać swojej dawnej wielkości.

Bibliografia

  1. lszewski J., Kazania albo tytuły, Wilno 1645. [Google Scholar]
  2. Augustyniak U., Potworne konspiracje, czyli problemy zdrady w Rzeczypospolitej w czasach Wazów, 1994. [Google Scholar]
  3. Bartoszewski W., Bezoar z łez ludzkich czasu powietrza morowego w Roku Pańskim 1624 utworzony, Wilno 1630. [Google Scholar]
  4. Cichowski M., Wyklęcie ministrów ariańskich, Kraków 1654. [Google Scholar]
  5. Delumeau J., Grzech i strach, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  6. Karwat S., Wiara w obroście przeciwnego szczęścia nigdy nie zachwiana, Gdańsk 1656. [Google Scholar]
  7. Kołakowski L., Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Warszawa 1983. [Google Scholar]
  8. Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  9. Lesiewski J., Wzywanie do pokuty obywatelów Korony Polskiej i księstw jej podległych, Kraków 1609. [Google Scholar]
  10. Mackenney R., Europa XVI wieku, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  11. Młodzianowski T., Kazania i homilie, t. 1, Poznań 1681 s. 200; Tegoż, Kazania i homilie, t. 2, Poznań 1681. [Google Scholar]
  12. Tazbir J., Szlaki kultury polskiej, Warszawa 1986. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.