Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 105 (2006): Nasza Przeszłość

Artykuły

Groza przed Tatarami - karą Boską za grzechy chrześcijan jako przyczyna przemian w religijności w Małopolsce drugiej połowy XIII wieku

  • Jarosław Małecki
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2006.105.247-267  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2006

Abstrakt

W niniejszym artykule podjęto próbę ukazania jak najazdy tatarskie wpłynęły na mentalność ówczesnych Małopolan. Przedstawiono grozę, jaką budzili okrutni najeźdźcy oraz recepcję teorii o poganach – karze Boskiej za grzechy chrześcijan. Postawiono również hipotezę, że idea ta dotarła na ziemie polskie nie z Zachodu, ale z Rusi, z którą Polska miała rozliczne kontakty polityczne i kulturalne w XIII wieku. Groza i uznanie najazdów pogan za karę wymierzoną przez Boga zaowocowało wzrostem dewocji i przyjęciem błagalnego stosunku względem Stwórcy. W zapomnienie odeszła postawa prezentowana we wcześniejszych polskich kronikach, która przyczyn triumfu na wojnie upatrywała w dzielności władców, rycerzy i w ich orężu. Zaczęto szukać wsparcia u Boga, decydujące były modlitwy, a nie odwaga wojowników.
Wzrost pobożności jest zauważalny nie tylko wśród władców i rycerstwa, ale także wśród szerokich rzesz zwykłych ludzi, uciekających w dewocję w chwilach zagrożenia życia. Pokazano to na podstawie opisu rzezi Sandomierzan zamieszczonego w ruskim latopisie. Wiele nam też mówi żywiołowy rozwój kultu ofiar mordów tatarskich, męczenników sandomierskich. Wreszcie przedstawiono, na podstawie źródeł hagiograficznych, recepcję wśród szerokich kręgów społeczeństwa pojęcia świętej wojny z poganami i jej implikacji, zbawienia dla poległych krzyżowców.

Bibliografia

  1. Dowiat J., Historia Kościoła katolickiego w Polsce (do połowy XV wieku), Warszawa 1968. [Google Scholar]
  2. Dowiat J., Normy postępowania i wzory osobowe, [w:] Kultura Polski średniowiecznej X-XIII wieku, pod red. Tegoż, Warszawa 1985. [Google Scholar]
  3. Dziewulski W., Postępy chrystianizacji i proces likwidacji pogaństwa w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław 1964. [Google Scholar]
  4. Jasiński T., Przerwany hejnał, Kraków 1988. [Google Scholar]
  5. Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  6. Krakowski S., Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, Warszawa 1956. [Google Scholar]
  7. Matuszewski J., Relacja Długosza o najeździe tatarskim w 1241 roku. Polskie zdania legnickie, Łódź 1980. [Google Scholar]
  8. Plezia M., Wstęp do Żywotu mniejszego św. Stanisława, [w:] Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, tłum. J. Pleziowa, oprac. M. Plezia, Warszawa 1987. [Google Scholar]
  9. Umiński J., Niebezpieczeństwo tatarskie w połowie XIII wieku i papież Innocenty IV, Lwów 1922. [Google Scholar]
  10. Zientara B., Wiek XIII - wielkie przemiany, obce wpływy i świadomość narodowa, [w:] Uniwersalizm i swoistość kultury polskiej, pod red. J. Kłoczowskiego, Lublin 1989. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.