Kultura języka narodowego, po katastrofalnym zacofaniu saskich czasów, stała się zasadniczym programem pisarzy stanisławowskich, postępowych mężów stanu i polityków oraz gramatykarzy czy słownikarzy. Przedmiotem artykułu jest prezentacja obrońców, propagatorów czystej, poprawnej polszczyzny literackiej, pięknej i dostosowanej do nowych potrzeb społecznych i naukowych. Przede wszystkim trzeba wskazać dwóch pijarów: Stanisława Konarskiego (1700— 1773) oraz Onufrego Kopczyńskiego (1735— 1817). Za nimi postępowali inni członkowie zakonu pijarskiego, autorzy różnych traktatów językowych: Filip Nereusz Golański (1753— 1824), Tadeusz Nowaczyński (1717— 1794), Kazimierz Narbutt (1733—1807), Wincenty Skrzetuski (1745—1791), Franciszek Ksawery Dmochowski (1762—1808), Franciszek Siarczyński (1758—1829).